بیدار شدن نوزاد از خواب، چه مراحلی دارد؟

بیش‏تر نوزادان در این سنین به دفعات از خواب بیدار مى‏شوند زیرا خلقت آنان این‌گونه است. نوزادان کوچک، معده کوچکى هم دارند و زودتر گرسنه مى‏شوند و زمان خواب سبک آن‌ها نیز زیاد است. از تولد تا ۳ ماهگى اعضاى بدن نوزاد هنوز هماهنگى لازم را پیدا نکرده‏اند و وظایف خود را به طور کامل انجام نمى‏دهند، به ویژه وظیفه خوابیدن را. والدین نیز براى ایجاد بهترین وضعیت براى نوزاد خود تلاش مى‏کنند. روش‏هاى مختلفى را براى خوابانیدن طفل آزمایش مى‏نمایند و تغییراتى در وضعیت تغذیه نوزاد به وجود مى‏آورند، مثلاً از شیردهى با سینه به شیشه یا هر دو، رومى‏آورند و احتمالاً شیرخشک مورد استفاده نوزاد را با شیرى با فرمولى دیگر تعویض مى‏کنند.

سه تا ۶ ماهگى
بیش‏تر نوزادان در این سن استراحتى موقتى به والدین خود مى‏دهند و ۵ الى ۶ ساعت بدون وقفه مى‏خوابند. این مرحله آرام‏ترین دوره براى نوزاد و پدر و مادر است و والدین که به آرامش نسبى دست یافته‏اند، گاه‏گاه استراحتى مى‏کنند و شب‏هاى آرام‏ترى را پشت سر مى‏گذارند، هم‌چنین الگوى تغذیه مناسبى براى نوزاد انتخاب شده است. روش خوابیدن او برنامه‏ریزى شده و درستى و نادرستى آن نیز آزمایش گردیده است. درست زمانى که پدر و مادر با آرامش شبى را به صبح رساندند نیمه‏هاى شب بعد با صداى گریه نوزاد هراسان از خواب بیدار مى‏شوند.

شش تا ۹ ماهگى
نوزادى که تا به حال خوب مى‏خوابید به دلایل گوناگون تا صبح چندین‌بار بیدار مى‏شود. در سن ۵ تا ۷ ماهگى بیش‏تر نوزادان دچار دردهاى مربوط به درآوردن اولین دندان‏ها مى‏شوند که یکى از عوامل بیدارشدن آن‌هاست. ولى دندان‏هاى آن‌ها تا ۶ الى ۸ ماهگى قابل دیدن نیستند. این ناراحتى ممکن است از ۴ ماهگى شروع شود و با آب‌ریزش فراوان از دهان همراه باشد. خیس شدن ملحفه زیر سر نوزاد که بر اثر سرازیرشدن آب دهان و خیس شدن چانه و خیس‌شدن قسمتى از بالش در زیر صورت او، از نشانه‏هاى دندان در آوردن نوزاد است.
این ناراحتى تا حدود ۲ سالگى که تمام دندان‏هاى کودک ظاهر مى‏شوند، ادامه مى‏یابد. براى کمک به تسکین درد بهتر است قبل از خواب یک مسکن مثل استامینوفن به کودک داده شود. تکامل رشد کودک به کیلومترشمار اتومبیل تشبیه شده که سرعت حرکت موتور اتومبیل براى رسیدن به هدف را گام‏به‏گام نمایش مى‏دهد. مانند نشستن بدون کمک (بین ۶ تا ۷ ماهگى) و تغییر حالت از نشستن به خزیدن (۷ تا ۸ ماهگى). تصور مى‏کنم از این جهت که کودکان بیش‏تر ساعات روز را صرف تمرین حرکت جدید مى‏کنند، شب‏ها نیز ترجیح مى‏دهند به تمرین ادامه دهند. به هنگام نشستن تلوتلو مى‏خورند، مى‏افتند و برمى‏خیزند. زمانى که خزیدن را یاد مى‏گیرند، به همان صورت در رخت‌خواب به این طرف و آن طرف مى‏خزند؛ مى‏افتند و برمى‏خیزند.

نه تا ۱۲ ماهگى
این دوران ممکن است براى بعضى از کودکان دوره استراحت بیش‏تر و در مورد دیگر کودکان هم‌چنان دوره شب‏خیزى‏ها باشد. نگرانى از جدا شدن در این دوره شروع مى‏شود. در این مرحله کودکان خود را بیش‏تر مى‏شناسند و مفهوم جدا شدن از مادرشان را درک مى‏کنند و ممکن است نتوانند بر اضطراب و نگرانى‏هاى حاصل از این جدایى چیره شوند. من فکر مى‏کنم نگرانى از جدایى یک پدیده طبیعى در روند رشد و تکامل کودکان است. در روزهاى اول که کودک قدرت پیدا مى‏کند به حالت سینه‏خیز از مادر دور شود، مغز کوچکش به او هشدار مى‏دهد که نرو! این اضطراب از جدایى در شب‏خیزى‏هاى کودکان خود را آشکار مى‏سازد به خصوص اگر کودکان در اتاق جداگانه‏اى بخوابند. حتى کودکانی که قبلاً خوب مى‏خوابیدند در این سن نیمه‏هاى شب برمى‏خیزند و به جستجوى والدین مى‏پردازند. بیمارى به‌خصوص تب‏هاى ویروسى در این سنین شروع مى‏شود. کودکى که قبلاً خوب مى‏خوابیده، چنان‌که به عللى از قبیل سرماخوردگى یا تب دچار بى‏خوابى و ناآرامى شود و اگر این بى‏خوابى حتى هفته‏ها نیز به طول انجامد، امرى بسیار طبیعى است. در مورد بعضى از کودکان بازگشت به وضعیت قبلى یعنى مرتب و منظم خوابیدن، مشکل است.

دوازده تا ۱۸ ماهگى
حالا کودکى که مرتباً بیدار مى‏شده، از وضعیت سینه‏خیز و چهاردست و پا، به راه رفتن روى پاهاى خویش تغییر حالت مى‏دهد. دست‏هایش را به لب تخت مى‏گیرد و برمى‏خیزد و راه رفتن را تمرین مى‏کند. ناگهان متوجه مى‏شود که در دام تخت‌خواب گرفتار شده، برمى‏خیزد و اعتراض مى‏کند. تغییر الگوهاى تغذیه و خوابیدن نیز از مشخصات این دوره است. تغییر روش تغذیه از سینه به شیشه، شیرخشک به شیرگاو، خوردن غذاهاى جامد و ایجاد تنوع در نوع غذاها، تغییر در نوع و نحوه غذاخوردن، تغییراتى در الگوى خواب او ایجاد مى‏نماید. در این دوره کودکان اجتماعى‏تر مى‏شوند، در بازى‏هاى گروهى شرکت مى‏کنند و به مهدکودک مى‏روند. بچه‏ها در این سن در گروه بچه‏هاى دیگر به بازى مى‏پردازند و مهارت‏هاى اجتماعى کسب مى‏نمایند. به این ترتیب در بیمارى‏هاى آنان نیز سهیم مى‏شوند که این نیز یکى از علل شب‏خیزى‏هاى کودکان است.

هجده ماهگى به بعد
شب‏خیزى‏هاى این دوره، دلایل عاطفى دارد. مهم‏ترین علت آن کابوس‏هاى شبانه است که در اثر حوادث ناگوار روز، فیلم‏هاى ترسناک تلویزیونى، ویدیوئى و …، دعواهاى خانوادگى، تغییر روش زندگى، رفتن یا فوت یکى از افراد خانواده کودک را آزرده و نگران مى‏کند. با مهر و محبت و توجه بیش‏تر والدین به کودک، بالاخره زمانى خواهد رسید که نوزادان و کودکان تمام شب را در آرامش کامل تا صبح بخوابند.