سوگ و سوگواری در کودکان، واکنش‌های رایج آن‌ها

داغدیدگی و سوگ در کودکان ناشی از مرگ نزدیکان خصوصا والدین، شوک بزرگی به کودک وارد می‌کند. برای کنترل این بحران، بایستی برنامه زندگی کودک داغدیده را هرچه زودتر به روال عادی بازگرداند. محبت، توجه و مراقبت بیشتر موجب می‌شود، کودک پدیده مرگ را آسان‌تر درک کند و از پس بحران روحی پیش آمده به خوبی برآید.

هنگامی که یکی از نزدیکان کودک، فوت می‌کند. اینکه به او چه بگوییم و چه رفتاری نشان دهیم،بسیار سخت است. چگونه به کودک نوپای خود بگوییم که پدربزرگ دوست داشتنی‌اش فوت کرده است. با کودکی که مادرش فوت کرده و دائما در حال گریه کردن است، حتی غذا هم نمی‌خورد، چه باید کرد؟
داغدیدگی و سوگ در کودکان، مساله بسیار پیچیده‌ای است. کودکان داغدیده، نیاز به توجه و حمایت دائمی دارند. طبیعی است که حتی مدتی بعد از مرگ یکی از عزیزان، غم و ناراحتی، دوباره به سراغ کودک برگردد.

عوامل موثر بر داغدیدگی کودک
نحوه داغدیدگی و سوگواری کودک، نسبت به مرگ عزیزان، به عوامل زیادی وابسته است:
-سن
-جنسیت
-مرحله رشد
-شخصیت
-نحوه واکنش کودک به احساسات و استرس‌هایش
-رابطه‌اش با متوفی
-تجربیات قبلی از مرگ و فقدان
-شرایط خانوادگی
-نحوه سوگواری دیگران
-میزان حمایت عاطفی از کودک
معمولا به نظر می‌آید که کودکان متوجه مرگ نیستند و در پی بازی و فعالیت‌های روزمره خود هستند. اما این طور نیست. کودکان به شیوه خود، تحت تاثیر مرگ قرار می‌گیرند.

داغدیدگی و سوگ در نوزادان و کودکان نوپا
در این سن، کودک نه تنها درکی از مرگ نداشته بلکه توانایی سخن گفتن از احساسش را نیز ندارد. با این حال، فقدان و دوری را احساس و خشم، ناراحتی و سوگواری والدین و افراد نزدیکش را کاملا درک می‌کند.

واکنش‌های رایج کودک به داغدیدگی
-به دنبال فرد متوفی گشتن
-حساس شدن
-گریه زیاد
-تمایل به در آغوش بودن
-فعالیت کمتر
-کاهش وزن
-عصبی شدن
-بد خلقی

راه‌ های کمک به کودک داغدیده
-برنامه‌ها و فعالیت‌های روزانه را تا حد ممکن ادامه دهید.
-کودک را هرچه بیشتر در آغوش بگیرید.
-با آرامی به او صحبت کنید و اطراف او را آرام نگه دارید.
-اجسام نرم مانند عروسک‌های پولیشی و پتو‌های نرم، در اختیار کودک قرار دهید.

داغدیدگی و سوگ در کودکان پیش دبستانی
در این سن کودک به سختی می‌تواند، دائمی بودن مرگ را درک کند. به دلیل تفکر تخیلی، کودک در این سن فکر می‌کند که کسی که فوت کرده، می‌تواند دوباره زنده شود. در عین حال او فقدان عزیزانش را درک و از تغییر شرایط زندگی‌اش، احساس ترس و ناامنی می‌کند. به این کودکان بایستی توجه بیشتری کرد و آن‌ها را مورد حمایت و مراقبت قرار داد.

واکنش‌های رایج کودک به داغدیدگی
-به دنبال شخص متوفی گشتن
-دیدن خواب فرد متوفی
-احساس حضور فرد متوفی در کنار خود
-ترس و استرس
-چسبیدن به آغوش والدین یا نزدیکان
-بدخلقی
-حساس شدن
-کنار کشیدن از جمع
-تغییر در وضعیت غذا خوردن (کم خوری یا پرخوری افراطی)
-بد خوابی
-شب ادراری، مشکل دستشویی رفتن
-بازگشت به عقب در مرحله رشد، مثلا چهار دست و پا رفتن یا از شیشه شیر خوردن

راه‌ های کمک به کودک داغدیده
-برنامه زندگی روزمره را تا جای ممکن حفظ کنید.
-به او بگویید: میدانم ناراحتی. سعی کنید کلمات مربوط به ابراز احساسات را به او یاد دهید.
-به او بگویید جایش امن است و مراقب او هستید.
-از مجالس عزاداری دورش کنید.
-او را زیاد در آغوش بگیرید، نوازش کنید و دستش را بگیرید.
-به آرامی با او حرف بزنید و محیط را برایش آرام کنید.
-برای کودک توضیح دهید که مرگ بخشی از زندگی است تا به تدریج مفهوم آن را درک کنند. از رشد درختان در فصول مختلف، از شکوفه تا برگ‌ریزان برایش بگویید.
-اجسام نرم مانند عروسک‌های پولیشی و پتو‌های نرم، در اختیار کودک قرار دهید.
-با کودک بازی کنید. کودکان از بازی برای هضم اتفاقات روزمره استفاده می‌کنند. برای مثال شن بازی، عروسک بازی، نقاشی و دیگر بازی‌های فیزیکی.

داغدیدگی و سوگ در کودکان دبستانی
کودکان دبستانی در حال درک مفهوم مرگ هستند، اما هنوز احساسات گنگی درباره مرگ دارند. آن‌ها فکر می‌کنند که مرگ موقتی است، یا متوفی هنوز چیز‌هایی مانند سرما، گرسنگی یا تنهایی را حس می‌کند. آن‌ها سوال می‌پرسند که شخص متوفی الان کجاست؟ و سوالاتی درباره اینکه برای روح و جسم مردگان چه اتفاقاتی می‌افتد. توضیح دادن مساله مرگ به زبان ساده برای این کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد.

واکنش‌های رایج کودک به داغدیدگی
-بدنبال شخص متوفی گشتن
-خواب دیدن متوفی یا حس کردن حضور او در کنار خود
-مقصر دانستن خود برای مرگ او
-حواس پرتی و فراموشکاری
-استرسی شدن و ترس از تاریکی
-ترس از تنهایی
-کناره گیری و در خود فرو رفتن
-عدم تمایل به مدرسه رفتن
-احساس شرمندگی از بیان فوت نزدیکان
-درد‌های جسمی مانند سردرد و شکم درد
-حساس شدن، رفتار‌های پرخاشگرانه
-تغییر در الگوی خوابیدن و غذا خوردن
-شب ادراری و مشکل دستشویی رفتن

راه های کمک به کودک داغدیده
-به طور مرتب به آن‌ها اطمینان دهید که جایشان امن است و مراقبشان هستید.
-تا حد ممکن، برنامه روزانه و روتین آن‌ها را انجام دهید.
-به آن‌ها بگویید: می‌دانم ناراحت هستی. بیا درمورد ناراحتیت با من صحبت کن.
-آن‌ها را به مجالس سوگواری نبرید.
-اجازه دهید سوالاتشان را بپرسند و جواب‌های صادقانه به آن‌ها دهید.
-آن‌ها را زیاد درآغوش بگیرید، نوازش کنید و دستشان را در دست نگه دارید.
-با آن‌ها به آرامی صحبت کنید و محیط پیرامونشان را آرام نگه دارید.
-توضیح دهید که مرگ بخشی از زندگی است تا به تدریج مفهوم آن را درک کنند. از رشد درختان در فصول مختلف، از شکوفه تا برگ‌ریزان برایش بگویید.
-اجازه دهید در برنامه ریزی و تدارکات مراسم یادبود، مشارکت داشته باشند.
-اجسام نرم مانند عروسک‌های پولیشی و پتو‌های نرم، در اختیار کودک قرار دهید.
-با کودک بازی کنید. کودکان از بازی برای هضم اتفاقات روزمره استفاده می‌کنند. برای مثال شن بازی، عروسک بازی، نوشتن، نقاشی و دیگر بازی‌های فیزیکی.
به خاطر داشته باشید، کودکان در هر سنی، توانایی عشق ورزیدن و سوگواری کردن دارد. حتی نوزادان قابلیت عشق ورزیدن دارند. به عنوان بزرگسال مراقب کودک، وظیفه ما این است که این شرایط سخت همراه و یاور آن‌ها باشیم. با عشق و توجه ما، واکنش داغدیدگی و سوگ در کودکان قابل قبول بوده و آنان بتدریج با مرگ و فقدان کنار می‌آیند و با رشد عاطفی به بزرگسالانی سالم بدل می‌شوند.