شکاف کام در نوزادان، چگونه ایجاد می شود؟

پارگی یا بسته نشدن کامل لب را، لب شکری و شکاف سقف دهان را شکاف کام می گویند.

پارگی یا بسته نشدن کامل لب را، لب شکری و شکاف سقف دهان را شکاف کام می گویند. لب شکری و کام شکری که می تواند همزمان نیز رخ دهد، نوعی از شایع ترین ناهنجاری های مادرزادی است.

این ناهنجاری که برخلاف اسمش تلخ است در پسران بیشتر دیده می شود و از هر ۷۰۰ زایمان، یک نفر متاسفانه به این بیماری مبتلاست که ناشی از رشد غیر طبیعی صورت در طول دوران بارداری است. این بیماری در سفید پوستان بیشتر بوده و شکاف لب و کام می تواند بخشهای دیگر صورت مانند چشم ها، گوش ها، بینی، گونه ها، پیشانی و… را تحت تاثیر قرار دهد و بخصوص باعث قرار گیری دندان‌ها در حالتی غیر طبیعی شود.

شکاف‌های ناحیه کام، گاهی تنها در ناحیه کام نرم و زبان کوچک رخ می دهند اما گاهی نیز، ممکن است به کام سخت و زبان کوچک سرایت کند و باعث ایجاد زبان دو شاخه شود.

هنگامی این شکاف ها روی می دهند که بافت کافی برای ایجاد لب و کام وجود ندارد. به طور کلی لب ها در هفته ششم حاملگی به صورت یک قطعه کامل در می آید و کام در آخر سه ماهگی اول به صورت یک قطعه کامل ایجاد می شود .

برخی نوزادان به دلایل مختلف با ناهنجاری شکاف کام متولد می شوند به این معنا که قسمت های لب و کام آنها هنگام تکامل جنین به یکدیگر متصل نشده است.

انواع لب شکری یا کام شکری

به طور کلی سه نوع کام شکری یا لب شکری وجود دارد:

۱ـ هم لب و هم کام دچار شکاف هستند. بیش از نیمی از شکاف ها از این نوع هستند. این نوع شکاف در پسر بچه ها شایع تر است. حدود ۱۳ درصد مبتلایان به این نوع شکاف به سایر ناهنجاری های مادرزادی نیز مبتلا هستند.

۲ ـ فقط کام شکاف دارد. یک سوم شکاف ها از این نوع هستند و بیشتر در دختر بچه ها دیده می شود.

۳ ـ فقط لب شکاف دارد. حدود یک پنجم مبتلایان به شکاف را شامل می شود. که میتواند یک فرورفتگی در لب بالا یا ممکن است خیلی عمیق و از لب شروع شده تا سوراخ بینی ادامه یابد

این شکاف ها می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه و به طبع آن ابتدایی یا پیشرفته باشد

چه چیزی باعث لب شکری می شود؟

اغلب دانشمندان بر این باورند علت عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد.اما موارد زیر می تواند خطر بروز لب شکری در نوزاد شما را بیشتر کند:

عامل ارث وجود و سابقه خانوادگی در خانواده پدر یا مادر :

در ۳۳ تا ۳۶ درصد مواقع این عارضه ارثی است در صورتی که خواهر، بردار، والدین یا اقوام مشکل لب شکری یا کام شکافته داشته باشد، احتمالا وجود این بیماری در کودک بیشتر است. اگر کودکی با شکاف «دهانی - صورت» متولد شود، شانس ابتلا برای بچه بعدی، پنج درصد اضافه می‌شود.

اگر یکی از والدین کودک، مبتلا به این شکاف باشد، شانس ابتلا برای کودک بعدی تا ۱۵ درصد بیشتر افزایش خواهد یافت. وجود ژن‌های بروز این ناهنجاری می‌شوند و هیچ دلیل دیگری در بروز آن اثبات نشده است. جهت بررسی عوامل ژنتیکی اقدام به آزمایش‌های غربالگری و سونوی ان تی نمایید.

استفاده از برخی دارو های خاص در هنگام بارداری و خوددرمانی در دوره بارداری:

به داروهای ضد صرع/ داروهای ضد تشنج، داروهای آکنه حاوی آکوتان، و متوترکسات که عموما برای درمان سرطان، آرتروز و بیماری پوستی پسوریازیس مصرف می شود، می توان اشاره کرد که احتمال شکاف را تا ۱۰ درصد زیاد می کند.

مصرف الکل و مواد مخدر در هنگام بارداری:

سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری منجر به هیپوکسی در کودک شده که متعاقبا وقوع شکاف کام را افزایش می‌دهد. قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار (مثلا سیگاری بودن همسر) در هنگام بارداری نیز همین تاثیر را دارد.

دیابت مادران:

اختلال هورمونال (هیپوتیروئیدیسم، دیابت و درمان با داروهای کورتونی)

سن بالای والدین:

بهتر است مادران بالاتر از ۳۵ سال و پدران بالای ۴۰ سال برای جلوگیری از این عوارض بچه‌دار نشوند، چرا که با بالا رفتن سن، شیوع ناهنجاری‌ها نیز بیشتر می‌شود.

عوامل هیجانی و روانی مثل وجود استرس در دوره بارداری:

عوامل روانی و هیجانی که با ایجاد تنش‌های ضربه زننده ممکن است در اتیولوژی شکاف در انسان نقش مهمی داشته باشند از دیگر عوامل شکاف لب و کام به شمار می‌روند.

سندروم‌های موثر دیگر:

علاوه بر موارد ذکر شده، سندرم‌های شناخته شده متعددی وجود دارد که در آنها شکاف لب و کام، یافته شایعی است و شامل سندرم Teacher-collins، سندرم wander -woude و سندرم pierre - robin است. همچنین در تریزومی ۱۳ و ۸ نیز مواردی از شکاف لب و کام دیده شده است.

مصرف بیش از حد ویتامین A:

این ویتامین خطر ابتلا به شکاف کام و لب را کاهش دهد. نوزادان مادرانی که در دوران‌بارداری روزانه حدود ۸.۳ میلی‌گرم مکمل ویتامین A مصرف می‌کنند نسبت به نوزادان دیگر حدود ۵۰ درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به شکاف کام می‌شوند.

کمبود فولیک اسید و کمبود ریبوفلاوین، ا ، ویتامین B۶:

بنابراین بهتر است مادر ۳ ماه پیش از حاملگی مصرف روزی یک میلی‌گرم قرص اسیدفولیک را فراموش نکند و افرادی که مستعد این بیماری هستند (ژنتیک) روزی ۴ میلی‌گرم اسیدفولیک مصرف‌ کنند. که اثری محافظتی در این قبال دارد.

قرارگیری در معرض ویروس ها و مواد شیمیایی:

ابتلای مادر به عفونت‌های دوران بارداری مثل سرخک، سرخجه و عفونت ویروسی یا باکتریایی که سیستم ایمنی را مختل کند.

- قرار گرفتن در معرض تشعشعات و یا عفونت ها در دوران بارداری

عامل ناشناخته جهش ژنتیکی:

که می تواند ناشی از تغذیه و استفاده از برخی داروها باشد.

این عوامل تا ماه چندم بارداری باعث شکاف لب میگردد؟

با توجه به این که فک و صورت در سه ماهه اول بارداری تشکیل می‌شود، عوامل خطرساز فقط در این زمان تاثیر دارد. در جنین، ناحیه لب و کام از ماه اول شروع به بسته‌شدن می‌کند و در هفته ۱۲ کامل می‌شود. اگر عامل ناهنجاری‌ قبل از هفته چهارم اثر بگذارد، لب تشکیل نمی‌شود و شکاف بیشتر خواهدبود.

تشخیص لب شکری و کام شکری چگونه است

آن در یک مورد معین بالینی نیاز به مطالعات دقیق و به کارگیری روش آمنیوسنتز دارد تا دقیقا ثابت شود که جنین مبتلا به این ناهنجاری هست و یا نه و در موارد شدید، در ماه‌های آخر بارداری بعضی از کلینیسین‌های ماهر نیز می‌توانند به کمک سونوگرام این ناهنجاری را تشخیص دهند.

معمولا لب شکری بعد از تولد نوزاد تشخیص داده می شود. در اولین معایناتی که پزشک روی نوزاد انجام می دهد، لب ها و کام نوزاد معاینه شده و در صورت وجود شکاف، تشخیص داده می شود.

گاهی مواقع لب شکری در یک سونوگرافی قبل از تولد نوزاد و در دوران بارداری مشاهده و تشخیص داده می شود. البته به یاد داشته باشید که سونوگرافی همیشه قادر به تشخیص مشکل نبوده و از این رو پزشکان برای تشخیص زودهنگام لب شکری بر سونوگرافیتکیه نمی کنند.

حامیان جراحی این عمل

شکاف کام و لب را می‌توان سریع پس از تولد یا در برخی مواقع در طول دوران رشد با چند عمل جراحی درمان کرد طبیعتا برای خانواده‌ها هزینه‌بر خواهد بود. به همین دلیل موسسه «محکم» (حمایت از کودکان باناهنجاری‌های مادرزادی) توسط تعدادی از استادان دانشگاه‌ها و خیرین راه‌اندازی شده است تا این کودکان را از سراسر کشور پذیرش کند.