لحظه زایمان زنان، چه مراحل و ویژگی‌هایی دارد؟

زایمان هر خانم بارداری منحصر به‌ فرد و متفاوت از دیگری است. هر کسی که می‌خواهد نوزادی به‌دنیا بیاورد، خیلی خوب می‌داند که زایمان همیشه می‌تواند او را شگفت‌زده کند. مثلا گاهی خانمی که پزشکان انتظار داشتند خیلی زود زایمان کند، زایمانش طولانی می‌شود یا خانمی که زایمان سخت و طولانی‌مدتی از او انتظار می‌رفت، زایمان سریع و راحتی انجام می‌دهد. گرچه هنوز زایمان شمار بسیاری از خانم‌های باردار با روند طبیعی و پیش‌بینی‌شده پیش می‌رود.

پزشک می‌تواند هر چند ساعت یک‌بار با انجام معاینه‌ی داخلی، چگونگی پیشرفت زایمان را پیگیری کند. میزان سختی یا آسانی رون زایمان براساس سرعت بازشدن دهانه‌ی رحم اندازه‌گیری می‌شود و البته چقدر راحت و بی‌دردسر جنین به سمت پایین یعنی لگن و کانال عبور تولد وارد می‌شود هم در تعیین میزان سختی زایمان اهمیت دارد.

پزشکان درصورتی که پیشرفت روند زایمان بسیار کند باشد یا بازشدن دهانه‌ی رحم متوقف و کند شود یا نوزاد به سمت پایین و داخل لگن نیاید، نگران می‌شوند. آن‌ها سیستمی مفید و مختصری برای توصیف روند زایمان دارند که میزان راحتی زایمان هر خانم با درنظر گرفتن سه موضوع تعیین می-کنند: حالت قرار گیری نوزاد، اندازه‌ی لگن و قدرت و شدت انقباضات. پزشک باید به این سه عامل برای انجام زایمان طبیعی توجه کند، چرا که وجود مشکل در هر یک از این موارد و پیشرفت نامناسب و غیرطبیعی روند زایمان، ممکن است نشانه‌ی این باشد که زایمان نمی‌تواند به‌صورت طبیعی انجام شود و باید از زایمان فورسپس کمک گرفت یا سزارین انجام داد.

اگر این اولین زایمان شماست، کل مراحل زایمان چیزی بین ۱۲ تا ۱۴ ساعت طول خواهد کشید؛ اما در زایمان‌های بعدی زمان زایمان طبیعی تا ۸ ساعت کاهش می‌یابد. زایمان به سه مرحله تقسیم می‌شود که در قسمت زیر توضیح داده می‌شود:

مرحله‌ی اول

مرحله‌ی اول زایمان از زمان شروع حمله‌ها و دردهای واقعی زایمان تا گشوده‌شدن کامل دهانه‌ی رحم طول می‌کشد. این مرحله طولانی‌ترین مرحله‌ی زایمان است که در زایمان اول حدود 11 ساعت و در زمان زایمان-های بعدی حدود 7 ساعت طول می‌کشد و این مرحله خود به سه قسمت دور ابتدایی، دور فعال و مرحله‌ی انتقال و عبور تقسیم می‌شود که هر مرحله خصوصیات مخصوص به خود را دارد.

دور ابتدایی یا نهفته

در دور ابتدایی یا نهفته‌ی زایمان، هر ۵ تا ۲۰ دقیقه یک بار انقباضاتی اتفاق می‌افتد که دفعات آن‌ها به تدریج افزایش و به هر ۵ دقیقه یک بار می‌رسد. در ابتدا هر انقباض حدود ۳۰ تا ۴۵ ثانیه طول می‌کشد، اما به تدریج طول مدت هر انقباض به ۶۰ تا ۹۰ ثانیه افزایش می‌یابد. در طول مرحله‌ی اول، دهانه‌ی رحم به تدریج ۳ تا ۴ سانت باز و به طور کامل شل می‌شود.

کل مدت مرحله‌ی ابتدایی حدود ۶ تا ۷ ساعت در اولین زایمان و در زایمان‌های بعدی ۴ تا ۵ ساعت طول می‌کشد. اما طول مدت زایمان قابل پیش بینی نیست، چرا که تشخیص زمان شروع واقعی زایمان سخت است.

در شروع مرحله‌ی ابتدایی، انقباضات ممکن است همانند دردهای دوره‌ی قاعدگی اما بدون کمردرد باشد. کیسه‌ی آب ممکن است پاره شود و کمی خون ببینید. در این مرحله، شاید راحت‌تر باشید در خانه بمانید. اگر گرسنه شدید، غذایی سبک مثل سوپ، آبمیوه یا نان تست بخورید؛ اما غذای سنگین نخورید، زیرا در مواردی برای مقابله با عوارض درد، به بیهوشی نیاز پیدا می‌کنید. همچنین لازم نیست مدت انقباضات و فاصله‌ی بین آن‌ها را زمان بگیرید و خیلی در این مورد وسواسی شوید.

اگر در این مرحله احساس درد و ناراحتی زیادی کردید و انقباضات مکرر و با شدت زیاد داشتید یا کیسه‌ی آب‌تان پاره شد، حتما به پزشک خود یا بخش زایمان بیمارستان زنگ بزنید.

بسیاری از خانم‌ها با کمی راه رفتن و چرخ زدن در اطراف احساس آرامش می‌کنند و دردهای مرحله‌ی مقدماتی‌شان کاهش می‌یابد؛ اما برخی هم ترجیح می‌دهند فقط در رختخواب استراحت کنند.

دور فعال

دور فعال زایمان معمولاً کوتاه‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر از دور ابتدایی است. در زایمان اولین فرزند، حدود 5 ساعت و در زایمان‌های بعدی به طور متوسط 4 ساعت طول می‌کشد. هر 3 تا 5 دقیقه یک بار انقباضاتی اتفاق می‌افتد که هر کدام 45 تا 60 ثانیه طول می‌کشد و دهانه رحم از 4 سانت تا حدود 8 یا 9 سانت باز می‌شود.

در این مرحله ممکن است احساس ناراحتی و درد بیشتری کنید و به علاوه دچار سردرد شوید. بعضی خانم‌ها درد زیادی در کمر خود احساس می‌کنند که به کمردرد زایمان معروف است. این کمردرد ممکن است به این علت باشد که روی نوزاد به جای اینکه به سمت ستون فقرات باشد، به سمت جلوی شکم است.

در این زمان احتمالاً در بیمارستان یا زایشگاه هستید. برخی بیماران ترجیح می‌دهند روی تخت استراحت کنند و برخی راه می‌روند. هر کاری که شما را آرام‌تر می‌کند انجام دهید، مگر اینکه پزشک‌تان از شما بخواهد که در تخت بخوابید تا مدام از نزدیک معاینه یا با دستگاه زیر نظر گرفته شوید. حالا دیگر وقت استفاده از روش‌های تنفسی و تکنیک‌های برقراری آرامش است که در کلاس‌های زایمان آموزش دیده‌اید.

اگر به مسکن نیاز پیدا کردید، حتما به پزشک‌تان اطلاع دهید. در صورتی که همسرتان در کنار شما حضور دارد، می‌تواند با ماساژ دادن کمر، دردتان را کمی آرام‌تر کند.

مرحله‌ی انتقال

بیشتر پزشکان این دوره را هم بخشی از دوره‌ی فعال می‌شمارند، اما ترجیح می‌دهیم این دوره را به صورت جدا نام‌گذاری کنیم. طول مرحله‌ی انتقال انقباضات، هر ۲ تا ۳ دقیقه یک بار اتفاق می‌افتد و هر کدام ۶۰ ثانیه طول می‌کشند. انقباضات این دوره بسیار شدیدند و دهانه‌ی رحم حدود ۸ تا ۱۰ سانت باز می‌شود.

علاوه بر انقباضات شدید ممکن است فشار بیشتری را تحمل کنید و ترشحات خونی بیشتری داشته باشید و البته این فشار با توجه به اینکه سر نوزاد رو به پایین آمده است بیشتر به مقعد وارد می‌شود. در طول این دوره‌ی نهایی مرحله‌ی اول زایمان، ممکن است مدام احساس کنید به دفع مدفوع نیاز دارید. اما نگران نباشید، چرا که این احساس نشانه‌ی خوبی است و نشان می‌دهد جنین در مسیر و جای درست خود قرار گرفته است.

ممکن است دیگر خیلی خسته و درمانده شده باشید و بخواهید تسلیم شوید، اما به خاطر داشته باشید که در این مرحله، دیگر تقریبا همه چیز تمام شده است.

اگر فشار شدید رو به جلویی را در زیر شکم تان احساس کردید، به پزشک اطلاع دهید. این مسئله ممکن است نشانگر بازشدن کامل دهانه‌ی رحم باشد و تا زمانی که هنوز پزشک‌تان اجازه نداده، سعی نکنید که فشار بیاورید و نوزاد را به سمت جلو و خارج از بدن‌تان برانید. زور زدن و تلاش زودهنگام برای بیرون راندن نوزاد، در حالی که هنوز دهانه‌ی رحم کامل باز نشده است، می‌تواند روند زایمان را کند کرده یا موجب پارگی دهانه رحم شود.

انجام تکنیک های آرامش بخش

تمرینات تنفسی و تکنیک‌های برقراری آرامش را که قبلاً یاد گرفته‌اید اجرا کنید تا در زایمان بهتر کمک‌تان کنند. اگر دردتان قابل تحمل نیست و مایل به دریافت مسکن یا بی‌حسی نخاعی هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.