دوشیدن شیر مادر، مزایا و معایب آن

دوشیدن شیر مادر یکی از گزینه های موجود برای تغذیه کودک با شیر مادر است که البته کمتر درباره آن صحبت می شود و در عین شگفتی اطلاعات چندانی هم در مورد آن در دست نیست.

برای برخی از مادران تغذیه کودک با شیر خودشان از همان ابتدا مصیبت بار است. نوک پستان هایشان آسیب دیده و عفونی یا آلوده می شوند. برای این دسته از افراد به تدریج علاقه به شیر دادن به کودک از بین رفته و تبدیل به اجبار حتی توام با کراهت می شود. اما در نهایت با وجود عوارض آشکاری که در سلامت جسمی و روانی آنها می گذارد، بنا به عادت و احساس نیاز به این کار ادامه می دهند.

این مادران ترس زیادی از شیردهی برای کودکان بعدی خود دارند و تصمیم می گیرند شیوه شیردهی خود را تغییر دهند، مگر اینکه این بار امکان شیردهی به راحتی برایشان فراهم باشد. اما معمولاً برای فرزند دوم به بعد نیز اتفاق جدیدتری نمی افتد. گاهی پس از مراجعه به پزشک شیوه گرفتن سینه توسط کودک نیز نرمال و درست ارزیابی می شود، اما این آزار و درد مادر کماکان ادامه دارد.

یک راهکار مقابله با این شرایط استفاده گه گاه از شیر خشک است. اینگونه سینه فرصت استراحت بیشتری دارد و زودتر التیام پیدا می کند. اما راه حل دیگر پمپ کردن یا دوشیدن شیر مادر از سینه است که هر چند تا حدی دشوار است، اما خیلی از زنان آن را آسان تر از شیردهی مستقیم می دانند.

اما واقعیت این است که برای خیلی از زنان این عمل چندان هم خوشایند نیست، برای برخی این کار نیز آسیب زاست و برای برخی دیگر به لحاظ روانی عملی نامطلوب محسوب می شود. اما به هر حال بسیار ساده تر از شیردهی به فرزند است. خیلی از مادران در ابتدا رویکرد خوبی به این مساله نداشتند، اما پس از مدتی از تجربه آن، قضیه برایشان برعکس شده و اصرار سایرین از متخصصین اطفال گرفته تا مادران دیگر موجود در گروه های مجازی را برای صرف شیردهی مستقیم با سینه مادر درک نمی کنند.

میزان استفاده از پمپاژ

اما واقعاً چقدر کافی است؟ آیا مزایای شیر مادر خوردن کودک از یک بطری با شیر خوردن مستقیم از سینه یکسان است؟

فارغ از پاسخ این سوالها در حال حاضر زنان بیشتر از هر زمان دیگری از روش دوشیدن شیر مادر استفاده می کنند. پمپ های سینه الکتریکی که از اواسط دهه ۱۹۹۰ به طور وسیع برای فروش در دسترس است، در حال حاضر در بیشتر کشور ها مورد استفاده قرار می گیرد و حتی در برخی کشورهای پیشرفته با تجویز پزشک تحت پوشش بیمه نیز قرار دارد.

تحقیقات نشان می دهد که ۸۵ درصد از نوزادانی که در ایالات متحده از شیر مادر تغذیه می کنند، حداقل چند بار شیر مادر را از بطری تغذیه کرده اند. بسیاری از زنان هنگامی که در محل کار بوده و یا به هر نحوی از نوزادان خود دور هستند، شیر خود را می دوشند تا بقیه آن را به بچه بدهند و زمانی که در منزل هستند کودک را از سینه شیردهی می کنند.

اما یک گروه رو به ازدیداد از زنان وجود دارد که خودشان را " انحصاراً پمپ کننده " معرفی می کنند، به این معنی که آنها شیر خود را پمپ می کنند و به وسیله یک شیشه به نوزادانشان می دهند و هرگز به طور مستقیم سینه را در اختیار کودک قرار نمی دهند. طبق جدیدترین مطالعات تغذیه ای انجام شده توسط اداره غذا و دارو و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری نوزادان ایالات متحده، در حال حاضر ۵ درصد از مادران آمریکایی که شیر خودشان را به نوزادانشان می دهند، صرفاً از این روش استفاده می کنند که نسبت به یک دهه پیش، این تعداد به مقدار قابل توجهی بالاتر است.

بعضی از مادران به این دلیل شیرشان را به طور انحصاری پمپ می کنند که نوزادشان زودتر از موعد به دنیا آمده و نمی تواند سینه را بگیرد. برخی نیز فقط با این انگیزه که می خواهند از کمک فرد دیگری برای تغذیه نوزاد خود استفاده کنند. یک نظر سنجی سال ۲۰۱۱ در مجله آمریکایی بهداشت عمومی تصریح کرد که امروزه برخی از زنان ترجیح می دهند شیر خود را از طریق بطری به نوزادان بدهند و عنوان " انقلاب آرام بی محبتی، تغییر مدل تغذیه کودک از سینه به شیشه" را انتخاب نمود. اما انتخاب چنین تیتر جانسوزی از دید خیلی ها اغراق شده بوده و نباید تا این حد حساسیت به خرج داد. امروزه خیلی از زنان از انواع مدلهای ترکیبی برای شیردهی به فرزندشان استفاده می کنند.

البته اشتباه نکنید، دوشیدن شیر مادر به هیچ وجه آسان نیست. مادران اختصاصاً پمپ کننده این عمل را پنج، شش یا هفت بار در روز انجام می دهند و باید در هنگام شب و زمانی که نوزادان آنها هنوز خواب هستند، به طور منظم از خواب بیدار شده و شیر مورد نیاز کودک را بدوشند و آماده کنند. پیدا کردن زمان و فضای مناسب این کار، شستن قطعات پمپ کننده و همواره به همراه داشتن آنها از دیگر دردسرهای مربوط به این کار است.

مزایا و معایب دوشیدن شیر مادر

تقریباً هیچ تحقیقی در مورد مزایای احتمالی دوشیدن شیر مادر وجود ندارد.

انگیزه هایی مانند دانستن اینکه استفاده از پمپاژ چقدر رواج دارد و یا چقدر سخت است و همچنین اصرار مجمع سلامت عمومی بر مزایای بهداشتی تغذیه با سینه مادر نیز در عین شگفتی باعث نشده که تحقیقات زیادی روی مزایا یا عوارض احتمالی پمپ کردن شیر مادر انجام شود.

دکتر خوان میک، رئیس آکادمی کودکان شیرخوار و استاد علوم بالینی در دانشکدۀ داروسازی دانشگاه ایالتی فلوریدا نیز با تایید این مطلب گفت: " مطالعات بسیار کمی وجود دارد که تفاوت بین تغذیه مستقیم از سینه مادر و شیردهی با شیشه را بررسی کند و در اغلب مطالعات انجام شده، تمایزی بین نوع شیر دهی این دو دسته لحاظ نشده است".

مطالعه ای که به مقایسه نظیر به نظیر پمپاژ و سینه پرداخته باشد در دسترس نیست و این بیشتر به این دلیل است که محققان نمی توانند به طور قطعی زنان را به یکی از این دو گروه اختصاص دهند. بعضی از زنان به ندرت کودکشان را مستقیماً از سینه خود تغذیه می کنند و نمی توان آنها را در گروه شیردهی مستقیم قرار داد. استفاده ترکیبی از شیوه های مختلف شیردهی مانع از این می شود که بتوان مطالعه روشنی روی آن داشت، با این حال باور عمومی بر این است که این دو روش دقیقاً یکسان نیستند.

نتایج یکی از معدود مطالعاتی که به طور مستقیم به تجربیات مادران انحصاراً پمپاژ کننده پرداخته است، نشان می دهد که آنها تمایل دارند شیر مادر را زودتر از مادرانی که نوزادان خود را به طور مستقیم با سینه های خود تغذیه می کنند قطع کرده و از شیر خشک استفاده کنند. هر چند دقیقاً معلوم نیست که علت این کار چیست، اما دکتر میک می گوید این امر می تواند به این دلیل باشد که برای مادرانی که تماس پوست به پوست با نوزادان خود دارند،

این شیوه شیردهی روی هورمون هایشان اثر گذاشته و باعث می شود از شیردهی بیشتر لذت ببرند. همچنین پمپ های الکترونیکی سینه، کاری مانند آنچه که کودک در خالی کردن سینه مادر انجام داده و یک سیگنال قوی برای تولید مجدد شیر به سینه های مادر می دهد، انجام نداده و اینگونه میزان شیر تولیدی توسط مادر به مرور زمان می تواند کاهش یابد.

دکتر میک ادامه می دهد: " پمپاژ انحصاری عیناً مانند تغذیه از سینه نیست، اما با توجه به مزایای شناخته شده شیر مادر برای نوزادان، بهترین گزینه پس از شیردهی مستقیم از سینه است".

تحقیقات اخیر نشان می دهد که نوزادانی که به طور مستقیم از سینه تغذیه می شوند، نسبت به نوزادانی که از بطری شیر مادر می خورند، تا ۳ ماهگی شاخص های وزنی کمتری دارند و این نشان می دهد که در اثر تغذیه با بطری و مصرف بدون زحمت شیر آماده، احتمال بروز چاقی و افزایش وزن در کودک وجود دارد. حال این سوال پیش می آید که منجمد کردن شیر مادر (پس از دوشیدن شیر مادر) آیا با کاهش محتویات آنتی اکسیدانی و به تبع آن کاهش ارزش غذایی شیر همراه خواهد بود یا خیر؟

آلیسون استوبی پزشک متخصص مادر و جنین و مدیر پزشکی و راهنمای خدمات شیردهی در دانشگاه علوم پزشکی کارولینای شمالی گفت: " از دیدگاه تحقیقی مهم است تشخیص دهیم که شیر چگونه و با چه مکانیسمی جذب کودکان می شود، زیرا ممکن است تفاوت هایی وجود داشته باشد".

البته پاسخ قاطعی برای این پرسش وجود ندارد، اما استوبی ادامه داد: "ما در مورد نوزادان نارس این را می دانیم که محتویات موجود در شیر تازه مادر تاثیرات عمیقی بر کودک دارد. هر چند نوزادان کامل مسائل بهداشتی متفاوتی نسبت به نوزادان نارس دارند، اما استوبی استدلال می کند که محکوم کردن استفاده از بطری های شیر مادر نیز چندان ریشه علمی یا منطقی ندارد. با این حال تحقیقات نشان می دهد که تغذیه مستقیم با شیر مادر، نوزادان را در برابر بیماری های اولیه و عفونت محافظت می کند".

از چه روشی استفاده کنیم؟

هیچ روش اشتباهی برای تغذیه با شیر مادر وجود ندارد.

یک چیز که هم برای متخصصان و هم برای مادران روشن است این است که شیردهی مستقیم نوزاد یک تجربه منحصر به فرد و متفاوت است و قابل قیاس با پمپاژ نیست. البته استوبی می گوید که جهان باید تلاش و تحقیق بیشتری را انجام دهد تا پاسخ قاطعی برای این سوال به دست آورد و نسخه واحدی را تجویز کند. او گفت: " اگر ما متوجه شویم که تغذیه مستقیم با شیر مادر بهتر از پمپاژ است، باید برای مادران روی کشف راهکارهای ساده تر شیردهی مستقیم کار کنیم و اگر هم متوجه شدیم که این دو روش مطلقاً تفاوتی نمی کنند، باز هم دستاورد مهمی خواهد بود".

اما نکته مهم دیگر این است که تجربه مادر از شیردهی کودک خود، یک قطعه مهم و بی جایگزین از پازلی است که در پروسه مادر بودن وجود دارد و به طور معمول در مباحث علمی سلامت عمومی از این منظر بررسی نمی شود. با این حال، وجود تحقیقات کم در مورد این موضوع به وضوح نشان می دهد که مادران معمولاً در انتخاب نوع شیردهی، بیشتر حس خود را ارضاء می کنند و چندان به نتایج یافته های علمی توجه ندارند.

مطالعه ای که در همین زمستان منتشر شد نشان داد که زنانی که در مورد تغذیه نوزادان خود احساس رضایت می کردند در مقاطع دو، شش و ۱۲ ماه بعد از زایمان به میزان قابل توجهی علائم افسردگی کمتری داشتند که این امر برای اضطراب پس از زایمان نیز صادق است.

نظر به مباحثی که در حوزه های بهداشت عمومی در مطب های پزشکان، رسانه های اجتماعی و … اتفاق می افتند و احساسات زنان در مورد نحوه تغذیه نوزادانشان را تحت تاثیر قرار می دهند، مهم است بدانیم که بیش از یک راه برای تغذیه با شیر مادر وجود دارد. متأسفانه بسیاری از سیاه نمایی هایی که در مورد پمپاژ وجود دارند بی پایه و بی اساس هستند، به مادران به اشتباه هشدار می دهند که با این کار کودک چیزهای زیادی را از دست می دهد و حس عذاب وجدان و احساس گناه آنها را تحریک می کنند و یا حتی از خطرات پمپاژ انحصاری به آنها می گویند که صحیح نیست.

حتی گویش فعلی ما نیز تمایزی بین روش های شیردهی با شیر مادر قائل نمی شود. آیا "تغذیه با شیر مادر" به معنای تغذیه نوزاد به طور مستقیم از سینه است یا تغذیه از شیر مادر به شکل غیرمستقیم و با استفاده از شیشه را هم شامل می شود؟ برخی از کارشناسان تغذیه با شیر مادر استدلال کرده اند که زمان آن رسیده است که جهان پزشکی بتواند اصطلاحات جدیدی مانند «تغذیه از سینه مادر» را جایگزین «تغذیه با شیر مادر» کرده و بین این دو تمایز ایجاد کند.

از آنجایی که بسیاری از مادران در عین این که تمایل دارند، احساس خوبی نسبت به پمپاژ ندارند و با توجه به کمبود اطلاعات در مورد آن، این یکی از مواردی است که در جهان پزشکی ارزش سرمایه گذاری و تحقیق دارد. عموم مادرانی که تجربه پمپاژ شیر خودشان را برای فرزندشان داشته اند، این تجربه را مثبت نشان می دهند. مخصوصاً برای آن دسته که از شیردهی با سینه احساس درد و عفونت داشتند، این شیوه خیلی بهتر از تعطیل کردن شیر مادر و دادن شیر خشک به کودک است.