سرطان پروستات در مردان، علائم تشخیص

سرطان پروستات (به انگلیسی : prostate cancer) از شایع ترین انواع سرطان در مردان است که روی غده پروستات تاثیر می گذارد، این غده که درست زیر مثانه و در قسمت جلوی راست روده قرار گرفته به تولید مایع منی کمک می کند و نقش مهمی در کنترل ادرار در مردان دارد.
آمار نشان می دهد از هر 7 مرد آمریکایی 1 نفر به سرطان پروستات مبتلا می شود، در حال حاضر بیش از 2.5 میلیون مرد در آمریکا به سرطان پروستات مبتلا هستند و سالانه حود 30 هزار نفر به خاطر این بیماری فوت می کنند.

اگرچه سرطان پروستات در مراحل اولیه معمولا علائم خاصی ندارد اما گاهی با نشانه های زیر همراه خواهد بود:
-تکرر ادرار مخصوصا در شب
-مشکل در شروع و نگه داشتن ادرار
-خون در ادرار
-دفع ادرار دردناک (و در موارد کمتر انزال دردناک)
-اختلال نعوظ

علائم سرطان پروستات پیشرفته و حاد
-درد استخوان اغلب در ستون فقرات، استخوان ران، لگن یا دنده
-شکستگی استخوان
-مشکل در دفع ادرار
-خون در منی
-اختلال نعوظ
-تورم در پاها
اگر سرطان به ستون فقرات نفوذ کرده و باعث فشرده شدن طناب نخاعی شود علائم زیر نیز ظاهر خواهد شد:
-بی اختیاری مدفوع
-بی اختیاری ادرار
-ضعف پاها

علت سرطان پروستات چیست؟
غده پروستات یک غده برون ریز است به این معنا که مایعات و ترشحات آن به خارج از بدن هدایت می شود. مایع تولید شده توسط این غده به تغذیه و انتقال اسپرم ها کمک کرده و پروتئین یا آنتی ژن پروستات (PSA) حالت مایع منی را حفظ می کند. پروستات مسئول کنترل ادرار نیز می باشد و شدت جریان ادرار را کم یا زیاد می کند.
مانند انواع دیگر سرطان، سرطان پروستات نیز هنگامی رخ می دهد که رشد و تکثیر غیر طبیعی سلول های پروستات به شدت افزایش یافته و انباشتگی این سلول ها روی هم، در نهایت به تومورهای سرطانی منجر می شود.
علت دقیق سرطانی شدن سلول های پروستات هنوز مشخص نشده و افزایش بیش از حد سطح پروتئین PSA در خون از اولین نشانه های آن محسوب می شود.

سن از عوامل خطر زا در ابتلا به سرطان پروستات می باشد به طوری که اغلب در مردان بالای 65 سال دیده می شود، اگرچه خطر ابتلا به این بیماری با بالا رفتن سن، بخصوص بعد از 50 سالگی افزایش می یابد.
سرطان پروستات به ندرت در جوانان و مردان زیر ۴۵ سال دیده می شود.
سایر عوامل موثر در ابتلا به سرطان پروستات عبارتند از:
نژاد
به دلایل نامعلوم، مردان سیاه پوست بیشتر از سایر نژادها در معرض ابتلا به سرطان پروستات مخصوصا نوع حاد آن قرار دارند.
جغرافیای مکانی
ابتلا به سرطان پروستات در مردان نواحی شمال آمریکا، شمال غربی اروپا، جزایر کارائیب و استرالیا بیشتر از سایر نواحی دیده می شود.
ارث و سابقه خانوادگی
سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات یا سرطان سینه، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردان را افزایش می یابد. در صورتی که پدر و بخصوص برادر به این بیماری مبتلا باشد خطر ابتلای فرد تا دو برابر بیشتر می شود.
چاقی
احتمال ابتلا به سرطان پروستات حاد و پیشرفته در مردان دارای اضافه وزن، بیشتر از سایرین است.
رژیم غذایی
برخی مطالعات نشان داده مردانی که گوشت قرمز یا محصولات لبنی با چربی بالا مصرف می کنند بیشتر از سایرین به سرطان پروستات مبتلا می شوند اگرچه این مسئله هنوز به صورت قطعی تایید نشده است.
داروها
برخی تحقیقات نشان داده خطر ابتلا به سرطان پروستات در افرادی که از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) استفاده می کنند کمتر است اگرچه برخی دیگر معتقدند مصرف این داروها خطر مرگ در اثر سرطان پروستات را افزایش می دهد، این مسئله هنوز تایید نشده و اختلافاتی در این زمینه وجود دارد.
مراحل سرطان پروستات
شدت سرطان پروستات با توجه به اندازه و میزان گستردگی تومور و سرایت آن به سایر اندام ها و بافت های بدن متفاوت است.
سرطان پروستات در مراحل اولیه به غده پروستات محدود است و در این سطح معمولا قابل درمان می باشد اما در سرطان پروستات پیشرفته، تومورهای سرطانی به مرور به بافت و اندام های دیگر از جمله غدد لنفاوی و استخوان ها گسترش یافته و درمان آن سخت تر انجام خواهد شد.

پس از مراجعه فرد به پزشک، ابتدا معاینه فیزیکی انجام شده و سوابق پزشکی بیمار بررسی می شود.
پزشک در صورت مشاهده علائم اولیه بیماری در فرد، برای اطمینان آزمایش های دیگری پیشنهاد خواهد کرد که شامل موارد زیر می باشد:
آزمایش خون PSA
اگر پس از انجام آزمایش خون معمولی، میزان سطح پروتئین PSA در خون بیش از حد طبیعی باشد احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد.
تست دیجیتال مقعدی (DRE)
در این آزمایش پزشک به صورت دستی و با وارد کردن انگشت به داخل راست روده، موارد غیر طبیعی در بافت، اندازه و شکل غده پروستات را بررسی می کند.
در صورتی که تست های بالا نشان دهنده موارد غیرطبیعی در پروستات باشد، برای تشخیص دقیق مرحله سرطان و انتخاب روش درمانی مناسب، آزمایش های زیر انجام می شود:
تست ادراری PCA۳
در این تست، ادرار برای تشخیص ژن PCA3 چک می شود، این ژن فقط در سلول های سرطان پروستات یافت می شود.
اسکن اولتراسند ترانس رکتال
لوله ای از طریق مقعد وارد بدن شده و با استفاده از امواج صوتی از ناحیه مورد نظر تصویربرداری می کند.
بیوپسی یا نمونه برداری
در نمونه برداری 12 یا 14 تکه کوچک از بافت های نواحی مختلف پروستات جدا می شود تا در آزمایشگاه بررسی شود.
پس از انجام بیوپسی، با استفاده از معیاری به نام نمره گلیسون میزان گسترش سلول های سرطانی را درجه بندی می کنند. هرچه نمره گلیسون بیشتر باشد سرطان پروستات در مرحله حادتری قرار دارد:
نمره 1: احتمال ابتلا به سرطان پروستات کم است.
نمره ۲ تا ۵: سرطان پروستات در مراحل اولیه قرار دارد و احتمالا به بافت های دیگر سرایت نکرده است.
نمره 6 و 7: سرطان در مراحل میانی قرار دارد، در اغلب بیماران، سرطان در این مرحله تشخیص داده می شود.
نمره ۸ تا ۱۰: مرحله پیشرفته بیماری است و به احتمال زیاد سرطان به بافت های دیگر نیز سرایت کرده است.
نکته 1: ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق میزان گسترش سلول های سرطانی به سایر اندام ها از اسکن استخوانی، سی تی اسکن، پت اسکن و ام آر آی نیز استفاده کند.
نکته ۲: بالا بودن سطح PSA در خون می تواند به علل مختلف از جمله عفونت، التهاب، بزرگ شدن پروستات و سرطان پروستات رخ دهد.

روش درمان سرطان پروستات با توجه به مرحله و میزان پیشرفت بیماری متفاوت است.
درمان سرطان در مراحل اولیه
1. نظارت دائمی؛ در این حالت سطح PSA خون بیمار پیوسته چک می شود اما اقدامات فوری برای آن انجام نخواهد شد.
۲. پروستاتکتومی رادیکال؛ در این روش غده پروستات به همراه مقداری از بافت اطراف آن و چند گره لنفاوی با عمل جراحی برداشته می شود. معمولا بیمار ۱۰ روز در بیمارستان بستری شده و بهبودی کامل سه ماه طول می کشد.
از عوارض این عمل می توان به بی اختیاری در ادرار و اختلال نعوظ اشاره کرد.
۳. براکی تراپی؛ در این روش برای درمان سرطان پروستات از پرتو درمانی استفاده می شود که طی آن دانه های رادیواکتیو در پروستات کاشته می شود.
4. پرتو درمانی تطبیقی؛ در این روش، پرتو درمانی به گونه ای انجام می شود که تنها ناحیه مورد نظر مورد تابش قرار گرفته و تابش به سایر بافت های سالم حداقل شود.
۵. پرتو درمانی با شدت متغیر؛ این روش نوع پیشرفته روش قبل است که از پرتوهای با شدت متغیر برای درمان استفاده می شود.
از جمله عوارض پرتو درمانی می توان به تکرر ادرار، دفع ادرار دردناک، شل شدن مدفوع، دفع مدفوع دردناک و اختلال نعوظ اشاره کرد.
۶. هورمون درمانی؛ هورمون تستوسترون در مردان از عوامل تحریک و افزایش فعالیت سلول های سرطان پروستات است، در این روش با روش های کاهش ترشح تستوسترون در مردان یا جلوگیری از دسترسی سلول های سرطانی به این هورمون، از رشد و تکثیر سلول های سرطانی پیشگیری می شود.
هورمون درمانی ممکن است به روش های مختلف از جمله دارو درمانی یا برداشتن بیضه ها برای کاهش سطح تستوسترون انجام می شود.
از عوارض هورمون درمانی می توان به اختلال نعوظ، گرگرفتگی، کاهش توده استخوانی، کاهش میل جنسی و اضافه وزن اشاره کرد.
7. کریوسرجری؛ در این روش از منجمد کردن بافت ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
۸. اولتراسوند تراپی؛ در این روش از گرما برای کشتن سلول های سرطان پروستات استفاده می شود.
نکته: برای درمان سرطان پروستات در مراحل اولیه ممکن است به مدت 4 تا 6 ماه، ترکیبی از روش های پرتو درمانی و هورمون درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

در این مرحله، بیماری به سایر اندام های بدن نیز سرایت کرده است. معمولا از روش های زیر برای کنترل و کاهش علائم بیماری استفاده می شود:
1. هورمون درمانی؛ در اغلب موارد هورمون درمانی در مراحل اولیه بیماری برای کاهش اندازه تومور قبل از پرتو درمانی استفاده می شود و در مراحل پیشرفته بیماری، با کاهش سطح هورمون ها به کند کردن رشد سلول های سرطانی یا توقف آن کمک می کند. معمولا نیاز است هورمون درمانی به مدت طولانی استفاده می شود.
۲. شیمی درمانی؛ در این روش با مصرف دارو، سلول های سرطانی از بین می رود و معمولا در صورت عدم موفقیت هورمون درمانی استفاده می شود.
عوارض سرطان پروستات
۱. عوارض سرطان پروستات روی باروری
از آن جا که پروستات نقش مهمی در تولید مثل دارد، برداشتن آن با عمل جراحی اثر منفی در تولید اسپرم و باروری دارد.
گزینه های غیر جراحی مانند پرتو درمانی نیز روی بافت پروستات و باروری تاثیر نامطلوب به جا گذاشته و با آسیب اسپرم، توانایی تولید مثل مردان را کاهش می دهند.
برای جلوگیری از این مسئله می توان از روش هایی همچون ذخیره اسپرم در بانک اسپرم قبل از عمل یا استخراج اسپرم به طور مستقیم از بیضه ها و کاشت مصنوعی آن در تخمک اشاره کرد. لازم به ذکر است احتمال ناموفق بودن این روش ها همیشه وجود دارد.
۲. بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار ممکن است از علائم سرطان پروستات باشد یا به علت استفاده از روش درمانی خاصی ایجاد شود. با توجه به نوع و شدت آن، احتمالا به مرور زمان یا با روش هایی همچون دارو درمانی، استفاده از کاتتر یا عمل جراحی بهبود پیدا می کند.
۳. اختلال نعوظ
این وضعیت نیز ممکن است از علائم بیماری یا از عوارض جانبی روش در پیش گرفته برای درمان رخ دهد و احتمالا با دارو درمانی، دستگاه وکیوم یا جراحی قابل درمان خواهد بود.
پیشگیری از سرطان پروستات
-توصیه می شود از رژیم غذایی سالم شامل میوه، سبزیجات، غلات کامل و مواد غذایی سرشار از ویتامین و مواد معدنی استفاده کرده و مواد غذایی پرچرب و گوشت قرمز را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
-ورزش منظم داشته باشید.
-در صورتی که به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستید زیر نظر پزشک به کاهش وزن اقدام کنید.
-غربالگری منظم مردان و معاینه توسط پزشک برای تشخیص زودهنگام سرطان پروستات بسیار موثر است، اگرچه سازمان های پزشکی درباره غربالگری مردان سالم نظرات یکسانی ندارند زیرا این کار با عوارضی همراه است و لازم است حتما درباره خطرات آن با پزشک مشورت شود.

آیا سرطان پروستات کشنده است؟
سرطان پروستات، در صورت تشخیص زودهنگام و قبل از پخش آن به سایر اندام های بدن معمولا درمان پذیر است. در این مرحله امید به زندگی پنج ساله در بیماران حدود 99 درصد و امید به زندگی پانزده ساله حدود 96 درصد می باشد.
متاسفانه تشخیص دیرهنگام سرطان پروستات، امید به زندگی پنج ساله را به حدود ۲۹ درصد کاهش می دهد.