خوردن جگر در بارداری، همه چیز در مورد آن

تغذیه سالم راهی برای داشتن یک نوزاد سالم است. غذاهایی که شما در بارداری مصرف می‌کنید تاثیر مستقیم بر نحوه رشد و نمو جنین شما خواهد داشت. غذاهای بسیاری هستند که باید بیشتر مصرف شوند و مصرف بعضی نیز باید محدود شود.جگر یک ماده غذایی است که هم تاثیرات مثبت و هم منفی بر رشد جنین دارد.

خوردن جگر در سه ماهه اول بارداری
وجود مقدار زیاد ویتامین A در رژیم غذایی ممکن است باعث ایجاد نقایص مادرزادی در جنین شود، خصوصا در ماه های اول بارداری.
نوع دیگر ویتامین A کاروتنوئید نام دارد که در میوه ها و سبزیجات یافت می شود. خوردن جگر در هر روز ایمن نیست، اما یک یا دو بار در ماه ضرری ندارد. هیچ محدودیتی برای مقدار کاروتنوئیدها وجود ندارد و مادر باردار می تواند آن را با خیال راحت مصرف کند، بنابراین لازم نیست نگران مصرف بیش از حد ویتامین A موجود در میوه ها و سبزیجات باشید.
سازمان جهانی بهداشت توصیه می کند بیش از ۱۰،۰۰۰ IU ویتامین A از مکمل ها، منابع حیوانی و غذاهای غنی شده (ترکیب شده) در روز دریافت نشود. (برای جوانتر از ۱۹ سالگی، این عدد کمتر است.) مصرف یک جگر گاو می تواند حدود ۳۰،۰۰۰ IU رتینول داشته باشد بنابراین اگر آنرا مصرف کنید، می توانید از دوز توصیه شده روزانه تجاوز کنید پس اگر شما هر روز جگر می خورید، می توانید با مصرف مقدار معینی، میزان ویتامین A مورد نظر را دریافت کنید. اما اگر هر روز میزان بیشتری را دریافت کنید، مقدار آن در بدن شما سمی خواهد شد.
برخی از نگرانی ها در مورد مصرف جگر در دوران بارداری خصوصا در سه ماهه اول که اندام ها و ارگان های بدن جنین در حال شکل گیری بوده و بیشتر از هر زمان دیگری نسبت به عوامل نامناسب محیطی حساس است وجود دارد. برخی مطالعات نشان می دهد که دوزهای بالای ویتامین A باعث ایجاد نقایص مادرزادی می شود، بر اساس مؤسسه پزشکی (IOM)، توصیه می شود مقدار ویتامین A برای زنان باردار 2565 IUS (واحد های بین المللی) در روز باشد.
در مطالعه سال ۱۹۹۵، مادرانی که بیش از ۱۰،۰۰۰ واحد ویتامین A روزانه، تقریبا ۴ برابر میزان توصیه شده توسط IOM، مصرف می کردند، در دو ماه اول بارداری بیش از دو در معرض ابتلا به برخی نواقص نوزادی بودند.
بدن انسان ویتامین A را در صورت نیاز تولید می کند، از موادی مانند بتاکاروتن، که در سبزیجات زرد و سبز یافت می شود ؛ این مواد خام برای ویتامین ها در طول بارداری کاملا سالم هستند با این حال، ویتامین A پیش ساخته شده رتینول است که، در مقدار بیش از حد، ممکن است نقص های مادرزادی ایجاد کند.
ویتامین A پیش ساخته در بسیاری از مکمل های ویتامین و برخی از غذاها، از جمله گوشت، تخم مرغ، محصولات لبنی و غلات صبحانه غنی شده وجود دارد و کبد از این نظر بسیار مورد توجه قرار گرفته که تنها ماده غذایی است که مقدار بسیار بالایی از ویتامین A را وارد بدن می کند.

خوردن جگر در سه ماهه دوم و سوم بارداری
در سه ماهه دوم و سوم بسیاری از ارگان های بدن جنین تشکیل شده اند اما هنوز به تکامل کامل نرسیده اند. در این زمان گرچه نسبت به سه ماه اول بارداری عوامل محیطی تاثیر کمتری بر سلامت جنین دارد، اما هنوز هم احتمال تحت تاثیر قرار گرفتن روند رشدی جنین، تحت دوز سمی از ویتامین A وجود دارد.
یک مادر باردار که به طور مرتب در سه ماهه دوم و سوم بارداری جگر مصرف می کند، در معرض خطر ابتلا به برخی نواقص جنینی قرار خواهد گرفت.
همچنین توجه داشته باشید که مادران باردار باید نسبت به مصرف مکمل مولتی ویتامین هایی که حاوی میزانی بیش از ۵۰۰۰ ویتامین A پیش ساخته است هشیار باشند. برخی از مولتی ویتامین های بارداری حاوی هیچ ویتامین A پیش ساخته ای نیستند و بتاکاروتن را جایگزین می کنند و یا ویتامین A را کاملا حذف می کنند.
درمورد مقدار مجاز مصرف جگر در دوران بارداری گفته شده است که حدود 2500 واحد ویتامین A را می توان هر روز در دوران بارداری مصرف کرد، افرادی که مقدار بیشتری از آن را دریافت می کنند، در معرض خطر نقص و عوارض زایمان قرار دارند.
هنگامی که در طول بارداری جگر مصرف نمی کنید، باید از مواد غذایی زیر نیز اجتناب کنید:
- موادی که حاوی جگر هستند
- مکمل روغن جگر ماهی یا جگر کوسه
- داروها یا مکمل هایی که غلظت بالایی از ویتامین A به شکل رتینول دارند
- محصولات مراقبت از پوست که حاوی رتینول هستند
یکی دیگر از خطرات تهدید کننده مصرف جگر در بارداری، احتمال آلوده بودن آن است. عده ای از متخصصان دریافتند که علاوه بر میزان زیاد ویتامین جگر که خطر ساز است، باکتری به نام «لستریا» نیز در جگر های آلوده، بویژه جگر گوسفند وجود دارد. به همین دلیل خوردن جگر آلوده در دوران بارداری می تواند عواقب بدی را به دنبال داشته باشد.
به این ترتیب به بانوان باردار توصیه می شود که از مصرف جگرهایی که در مغازه ها طبخ می شود بپرهیزند، زیرا ممکن است دام مورد نظر ناقل بیماری بوده و یا در محیط غیر استاندارد پرورش یافته باشد. و یا در مراحل طبخ ممکن است اصول بهداشتی را رعایت نکرده و جگر خوب پخته نشده باشد. بنابراین توصیه می شود که تمام افراد از جگرهایی با بسته بندی مناسب که دارای تاریخ تولید و انقضا هستند و نیز به مقدار بسیار کم استفاده کنند تا از خطرات احتمالی و مضرات آن در امان باشند.

آیا خوردن جگر مرغ در دوران بارداری مجاز است؟
یکی از غذاهای محبوب برای برخی از بانوان بارداری جگر مرغ است. با توجه به مناسب تر بودن قیمت آن نسبت به جگر گوسفند، شاید تعداد زیادی از بانوان باردار اقدام به تهیه و مصرف آن در این دوران حساس کنند. اما آیا خوردن جگر مرغ در بارداری برای سلامتی جنین مضر است؟
یکی از مهمترین وظایف سلول های کبدی (سلول های جگر) در تمامی جانداران پاکسازی خون از انواع سموم و داروها است. این مواد برای مدتی در این سلول ها که هپاتوسیت نام دارند تجمع خواهند یافت. گاهی کبد این مواد را از درون سلول های خود پاکسازی می کند اما در برخی شرایط سموم و آنتی بیوتیک ها برای مدت طولانی در هپاتوسیت ها باقی می مانند.
اگر در طی روند پرورش ماکیان و دام ها به میزان بیش از حد مجاز از آنتی بیوتیک ها استفاده شود، این مواد بدون شک به مقدار زیادی در جگر این جانداران تجمع پیدا کرده و با خوردن آنها وارد بدن شما می شوند.
مطالعات نشان می دهد که مقدار آنتی بیوتیک مصرفی مرغداری ها، بسیار بیشتر از حد مجاز بوده که بدون شک برای سلامتی انسان مضر است. حال اگر باردار باشید خوردن این حجم از آنتی بیوتیک به احتمال فراوان تاثیرات بسیار نامطلوبی بر سلامتی جنین شما خواهد داشت. به این ترتیب توصیه می شود که در این دوران از مصرف جگر مرغ کاملاً پرهیز کرده و درصورت علاقه از جگر گوسفند، آن هم به مقدار مجاز مصرف کنید.
گرچه مطالعات انجام شده بر روی تاثیرات ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها در روند رشد دام ها و ماکیان هنوز بسیار کم است اما با توجه به لزوم رعایت تمامی احتیاط ها در این دوران، و مشخص نبودن منشا اصلی افزایش شیوع بسیاری از مشکلات جسمی و رفتاری نوزادان و کودکان نظیر اوتیسم، بیش فعالی و ... ترجیح بر این است که مادران باردار تا حد امکان از مصرف مواد غذایی نامناسب اجتناب کنند.

آیا خوردن جگر سفید در دوران بارداری مجاز است؟
طبق بررسی های بدست آمده میزان پروتئین جگر سفید از جگر سیاه کمتر است. ولی جگر سفید از نظر میزان چربى تقریبا مشابه جگر سیاه است. مقدار کلسترول جگر سفید شبیه جگر سیاه و بیشتر از گوشت کم چربى است. همچنین لازم به ذکر است که مقدار آهن موجود در جگر سفید از جگر سیاه کمتر است.
بسیاری از افراد فکر می کنند که جگر سفید منبع غنی از ویتامین A است، اما باید گفت که مقدار این ویتامین در جگر سفید نسبت به جگر سیاه خیلی کمتر است. طبق بررسی های بدست آمده در 100 گرم جگر سیاه حدود 36000 واحد ویتامین A می باشد. اما در 100 گرم جگر سفید 36 واحد ویتامین A هست. لازم به ذکر است که با توجه به خطرناک بودنمصرف بیش از حد ویتامین A برای سلامتی جنین و نیز وجود مقادیر کافی از این ویتامین در قرص های پره ناتال که می تواند نیاز روزانه مادران باردار را برطرف کند، باید در مورد مصرف بیش از حد آن احتیاط های لازم را به کار بگیرید. به این ترتیب پزشکان توصیه می کنند که درمورد مصرف جگر سفید نیز همانند جگر سیاه در دوران بارداری احتیاط های لازم را داشته باشید و به هیچ وجه بیش از حد مجاز از هیچ یک از آنها مصرف نکنید.
ولی خب متاسفانه باید بگوییم جگر سفید یا همان شش (ریه) ارزش غذایی زیادی ندارد و همانند گوشت فقط بعنوان یک منبع پروتئینی برای رشد می تواند مفید واقع شود.
از ویتامین های مهم موجود در جگر سفید می توان به ویتامین D ،E و B12 اشاره کرد. به این ترتیب این ماده غذایی می تواند برای رشد استخوان ها و درمان کم خونی نیز مفید باشد. 100 گرم جگر سیاه گوسفند که با آتش ملایم پخته شده باشد، دارای 220 کالری انرژی، 5/2 گرم کربوهیدرات، 5/30 گرم پروتئین و 8/8 گرم چربی است.

تاثیرات مثبت و فواید خوردن جگر در بارداری
جگر در نقاط مختلف دنیا به شکل‌های مختلف مصرف می‌شود از جمله پاته جگر، جگر خورد شده، سوسیس جگر. به هر شکلی که جگر را مصرف کنید، تاثیر آن بر بدن تقریبا مشابه است.
جگر مواد مغذی فراوانی دارد که برای سلامتی مفید هستند. این فواید عبارتند از:

- آهن
- ویتامین A
- پروتئین
- اسید فولیک
به همان میزان که پروتئین و اسید فولیک برای رشد جنین شما اهمیت دارند، آهن نیز به دلیل تشکیل هموگلوبین کافی در خون از اهمیت بالایی برخوردار است. ولی ویتامین A موجود در جگر می تواند مشکلاتی ایجاد کند.

مضرات خوردن جگر در بارداری
جگر حاوی غلظت بالایی از ویتامین A است. میزان دقیق ویتامین A موجود در جگر بسته به منبع آن متفاوت است. برای مثال، جگر گوساله مقدار بیشتری ویتامین A نسبت به جگر مرغ دارد. اما حتی مقادیر کم هم می‌تواند به دلیل شکل آن مضر باشد.
در رژیم غذایی انسان دو نوع ویتامین A وجود دارد. نوع نخست آن به نام رتینول در پروتئین های حیوانی نظیر گوشت قرمز، گوشت سفید و لبنیات وجود داشته و نوع دوم آن در میوه ها و سبزیجات مختلف یافت می شود که بتاکاروتن نام دارد. ویتامین A موجود در جگر به شکل رتینول است. جگر حیوانات منبع سرشاری از رتینول است. بدن انسان قادر است ویتامین A (رتینول) را به مدتی طولانی در خود ذخیره کند. بنابراین نیازی به مصرف هر روزه این ویتامین نیست زیرا افراط در مصرف رتینول می تواند به سرعت سلامت جنین را به خطر بیندازد. علاوه بر آن در صورت استفاده از مکمل های غذایی یا ویتامینی باید کاملا احتیاط کنید که میزان ویتامین A دریافتی شما بیش از حد مجاز توصیه شده نباشد. سعی کنید بیشتر از مکمل های حاوی بتاکاروتن که مخصوص خانم های باردار است استفاده نموده و از مکمل های حاوی ویتامین A به صورت رتینول خودداری کنید. دریافت بیش از اندازه ویتامین A به شکل رتینول می‌تواند منجر به نقایص زایمان شود. این نقایص می‌تواند به صورت جهش باشد و حتی می‌تواند منجر به رشد سلول های سرطانی شود.
همچنین رتینول برای مادران باردار هم مضر است و باید از مصرف آن به هر شکل خودداری شود. بعلاوه جگر دارای کلسترول بالا نیز هست که برای همه خطرناک است.
در صورت تردید، توضیحات روی بسته دارو را به دقت مطالعه کرده و یا از دکتر داروساز یا پزشک مامای خود در این رابطه کسب اطلاع کنید. پیش از خرید هر نوع مکمل دارویی یا غذایی باید مسئول فنی داروخانه را از بارداری خود مطلع کنید تا بتواند داروی مناسب را در اختیارتان قرار دهد.
علاوه بر آن باید در این دوران در مصرف مکمل های غذایی تهیه شده از روغن ماهی که به شکل روغن یا کپسول عرضه می شوند نیز کاملا احتیاط کنید. این روغن ماهی ها معمولا به دو شکل در بازار موجودند. یک نوع از این روغن ها از کل بدن ماهی استخراج شده و نوع دیگر آن از جگر یا کبد ماهی تهیه می شوند. در دوران بارداری باید از مصرف مکمل های تهیه شده از کبد ماهی مانند روغن کبد ماهی کاد به دلیل دارا بودن غلظت بسیار بالایی از رتینول خودداری کنید.
ویتامین A برای سلامت پوست، چشم و عملکرد بهتر سیستم ایمنی بدن بسیار مفید و ضروری است. بهترین شیوه دریافت انواع ویتامین A یا به عبارتی رتینول و بتاکاروتن از طریق منابع طبیعی و با خوردن طیف گسترده ای از مواد غذایی نظیر تخم مرغ، گوشت، انواع ماهی های چرب و سبزیجاتی مانند هویج و کلم بروکلی است.

مقدار مجاز مصرف جگر در بارداری
نسخه مشخص و معینی برای مصرف جگر توسط یک مادر باردار وجود ندارد. بنابراین همه چیز بستگی به تصمیم خودتان دارد. با اینحال، تا حد امکان پرهیز از خوردن آن بهترین کار ممکن است. شما می‌توانید از انواع دیگر گوشت که بی ضرر هستند استفاده کنید.
گفته می‌شود که مصرف روزانه حدود ۲۵۰۰ واحد بین المللی ویتامین A برای مادران باردار بی ضرر است. بانوانی که مقدار بیشتری ویتامین A مصرف می‌کنند در معرض خطر مشکلات و نقایص زایمان خواهند بود.
زمانی که شما از خوردن جگر امتناع می‌کنید، باید سعی کنید که از مصرف مواد غذایی زیر نیز خودداری کنید:
- فرآورده های جگر همانند سوسیس های ساخته شده از آنها.
- مکمل های حاوی روغن کبد ماهی
- داروها و مکمل هایی که ویتامین A کنسانتره به شکل رتینول دارند.
- کرم ها و داروهای مراقبت از پوست که محتوی رتینول هستند.

سایر منابع ویتامین A برای دوران بارداری
اکنون که شما عوارض خوردن جگر را می‌دانید، لازم است که منابع جایگزین ویتامین A را که برای رشد فرزندتان مفید هستند بشناسید. برخی از آنها شامل موارد زیر است:
- هویچ
- سیب زمینی شیرین
- کدو حلوایی
- اسفناج
- کلم
- کیل (نوعی کلم)
- برگ شلغم
- برگ چغندر
همه این منابع برای بهبود بینایی و سیستم ایمنی مفید هستند و همچنین به عنوان آنتی اکسیدان های موثر عمل می‌کنند.نکته مثبت این است که ویتامین A موجود در این سبزیجات به صورت بتاکاروتن است، که برای بدن بسیار عالی هستند.
بعد از طی سه ماهه نخست و حیاتی بارداری، خطرات نیز کاهش می‌یابد. حتما پیش از مصرف جگر در بارداری با پزشک خود صحبت کنید. بهترین جایگزین، یافتن اشکال دیگر غذاهای لذیذ و سالم و لذت بردن از آنها است.