کیست دندان در کودکان، مشکلات ناشی از آن

کیست زائده‌ای غیرطبیعی است که در بخش‌های مختلفی از فک می‌تواند ایجاد شود. این زائده‌های تاول مانند معمولاً حاوی مایع هستند و اندازه‌های گوناگونی دارند. کیست‌های ادنتوژنتیک زائده‌هایی هستند که هنگام رشد و رویش دندان‌ها ایجاد می‌شوند. بسیاری از والدین با دیدن برآمدگی‌های بنفش مایل به آبی روی لثه‌ها نگران و دستپاچه می‌شوند. اما جایی برای نگرانی نیست، چون تشکیل این کیست در دوره رشد طبیعی است و از آن با اصطلاح کیست یا هماتوم رویش دندان یاد می‌شود.
کیست دندان یکی از مشکلات شایع در هنگام دندان درآوردن کودکان است، معمولاً کودک بدون آگاه شدن والدین از وجود آن، این مرحله را پشت سر می‌گذارند. اما گاهی این کیست اگر شناسایی و درمان نشود می‌تواند به مشکلات بعدی مانند دندان نهفته و در نهایت بی نظمی دندان در کودک منتهی شود.

انواع کیست دندان
کیست دندان انواع مختلفی دارد که در ادامه پنج نوع از شایع‌ترین آنها را توضیح می‌دهیم.
کیست پری‌اپیکال
کیست پری‌اپیکال معمولاً در اثر عفونت داخل دندان اطراف اپکس ریشه ایجاد می‌شود. اگر در درمان دندان عفونی اهمال شود یا صرفاً به مصرف آنتی‌بیوتیک اکتفا شود، کیست در نهایت اطرف ریشه ایجاد می‌شود. چنانچه اقدامی برای درمان کیست پری‌اپیکال صورت نگیرد، استخوان اطراف اپکس دندان بیشتر تحلیل می‌رود. دندان عفونی باید عصب‌کشی یا کشیده شود.
کیست دنتی‌ژروس (دندان نهفته)
این کیست اطراف دندان نهفته‌ای مانند دندان عقل ایجاد می‌شود که هنوز از لثه بیرون نزده و استخوان ناحیه را تحلیل برده است. کیست دنتی ژروس اطراف دندان عقل معمولاً باید در جراحی کشیدن دندان عقل درآورده شود.
کیست پریودنتال طرفی
این کیست رشدی ـ نموی لثه معمولاً در تصاویر رادیوگرافی مشخص می‌شود و معمولاً دردناک نیست، اما استخوان را تحلیل می‌برد. برای برداشتن این کیست معمولاً باید جراحی انجام شود.
کیست باقیمانده
کیست باقیمانده کیستی پری‌اپیکال است که پس از کشیدن دندان از بین نمی‌رود و برای برداشتن آن باید جراحی انجام شود.
کیست درآمدن دندان
این نوع کیست معمولاً در میان کودکان مشاهده می‌شود و زمانی دیده می‌شود که دندان پس از درآمدن از استخوان سعی می‌کند که لثه را نیز بشکافد، اما این جوانه زدن و سر بیرون آوردن از لثه چندان موفقیت‌آمیز نیست.

مشکلات ناشی از کیست‌های دندان
کیست دندان عوارض زیر را در پی دارد:
کیست دندان فضایی را در فک اشغال می‌کند، جای بافت‌های طبیعی را می‌گیرد و استخوان را تحلیل می‌برد.
کیست دندان کناری را می‌خورد یا آن را کج می‌کند.
کیست گاهی استخوان فک را گسترش می‌دهد که معمولاً بدون درد است. به همین دلیل بسیاری از بیماران از وجود کیست دندان آگاهی ندارند.
کیست گاهی به عصب‌ها فشار می‌آورد و باعث بی‌حسی صورت می‌شود.
از آنجایی که کیست درآمدن دندان در میان کودکان شیوع بالاتری دارد، در ادامه آن را بیشتر توضیح می‌دهیم.

کیست درآمدن دندان چیست؟
دندان کودک هنگام شکل گرفتن در استخوان رو به جلو می‌رود و سپس از لثه بیرون می‌زند تا در نهایت در دهان دیده شود. کیست درآمدن دندان در مرحله پایانی درآمدن دندان، یعنی پس از بیرون زدن از استخوان و قرار گرفتن زیر سطح لثه، ایجاد می‌شود.
پوشش محافظ دربر گیرنده دندان در حال رشد گاهی سوراخ می‌شود و مایع بین دندان و لثه جمع می‌شود. اگر دندان مقابل لثه‌ها را لمس کند، مایع و احتمالاً خون بین دندان و لثه جمع می‌شود. در نتیجه بافت لثه‌ی بین دندان و سطح بیرونی لثه‌های کودک کبود می‌شود. کیست بسته به مقدار خون جمع شده در آن به رنگ بنفش مایل به آبی، نیمه شفاف یا حتی قهوه‌ای و قرمز تیره دیده می‌شود.

دلایل ایجاد شدن کیست
ضربه دیدن یا تروما
قابل قبول‌ترین دلیل برای ایجاد کیست درآمدن دندان ضربه دیدن لثه چند هفته پیش از درآمدن دندان است. ضربه لازم نیست شدید باشد و جویدن طبیعی نیز منجر به تشکیل کیست می‌شود.
ضخیم شدن بافت لثه در اثر مصرف دارو
یکی از دلایل ایجاد کیست درآمدن دندان ضخیم شدن بافت لثه در اثر مصرف داروهای خاص است. برای مثال در کودکانی که سیکلوسپورین مصرف می‌کنند، کلاژن در بافت پیوندی لثه جمع می‌شود و منجر به ضخیم‌تر و غیرقابل نفوذتر شدن سقف دهان می‌شود. به علاوه چون دندان به راحتی نمی‌تواند لثه ضخیم را بشکافد، کیست ایجاد می‌شود.

افراد مستعد ابتلا به کیست درآمدن دندان
هر کودکی ممکن است قبل از درآمدن کامل دندان دچار این نوع کیست شود. کیست درآمدن دندان در میان پسران شیوع بیشتری دارد.

محل ایجاد کیست
کیست‌های درآمدن دندان عموماً در فک بالا و هنگام رویش دندان‌های شیری ثنایا، دندان‌های آسیاب شیری و دندان‌های آسیاب دائمی تشکیل می‌شود.

علائم
بسیاری از کیست‌های ادنتوژنیک هیچ گونه علائمی ندارند و والدین گاهی حتی متوجه وجود کیست نمی‌شوند. دندانپزشکان کودکان عموماً این زائده‌ها را هنگام معاینه یا در عکس‌های رادیوگرافی تشخیص می‌دهند. بعضی کیست‌ها علائم آشکارتری دارند، کیست‌های همراه با ورم نیز درد و ناراحتی کورک را به دنبال دارد و موجب بوی بد دهان در کودکان می شود. در هر حال به والدین توصیه می‌شود گوش به زنگ نشانه‌های احتمالی باشند، کودک همواره با ناحیه دردسرساز دارای کیست بازی می‌کند و آن را لمس و دستکاری می‌کند.

روش‌های درمان
روش‌های درمان کیست دندان به اندازه و محل کیست و همچنین نوع زائده بستگی دارد. بعضی کیست‌ها بدون درمان از بین می‌رود، با این حال دندانپزشک باید همچنان بر پیشرفت زائده نظارت داشته باشد.
جراحی
دندانپزشکان معمولاً کیست پریموردیال را با عمل جراحی برمی‌دارند. دندانپزشک در این عمل غالباً بخشی از استخوان را می‌تراشد. در صورتی که بخش قابل توجهی از استخوان آسیب دیده باشد، پیوند استخوان ضرورت می‌یابد.
مارسوپیالیزیشن
دندانپزشک برای درمان کیست ایجاد شده در داخل دندان در حال رشد روشی را انتخاب می‌کند که فرایند رویش دندان را مختل نکند. برای مثال در جراحی کیست ادنتوژنتیک زائده خارج می‌شود، اما ممکن است کودک یک یا دو دندان از دست بدهد. به همین دلیل دندانپزشک غالباً عملی به نام مارسوپیالیزیشن انجام می‌دهد.
مارسوپیالیزیشن عملی جراحی است که در آن دندانپزشک شکافی را داخل کیست ایجاد می‌کند و لبه‌های آن را بخیه می‌زند. سطح یگانه و پیوسته‌ای با انجام این عمل روی کیست ایجاد می‌شود که جای خروج دندان را باز نگه می‌دارد. به این ترتیب مایع داخل کیست ترشح می‌شود، بدون این که رشد دندان نزدیک کیست را مختل کند. این نوع درمان به ویژه برای کیست‌هایی مفید است که در صورت انجام نشدن این عمل باید چند بار تخلیه شود.