دندان شیری کودک، راههای جلوگیری از پوسیدگی

دندان های شیری در هر سه دوره شیری، مختلط و دایمی وظایف متعددی را بر عهده دارند. این وظایف شامل حفظ طول قوس فکی، حفظ فضای دندان های دایمی، کنترل شیوع پوسیدگی دندانی، کمک به تغذیه مناسب کودک، تلفظ و تکلم صحیح کودک، کنترل وضعیت روحی کودک، زیبایی و کنترل زمان رویش مناسب دندان های جانشین است.

حفظ طول قوس فکی
طول قوس فکی و مراحل تکاملی فکین تحت تأثیر نحوه رویش دندان ها است. اگر دندان های شیری در موقعیت صحیح قرار داشته باشند و دندان های دایمی در زمان و مکان صحیح رویش پیدا کنند، روند تکامل فکین به طور صحیح پیش خواهد رفت و طول قوس فکی متناسب با دندان ها خواهد بود و در نتیجه میزان بروز اختلالات و ناهنجاری های فکی-دندانی در کودک کاهش خواهد یافت. در صورتی که دندان های شیری بر اثر بی توجهی دچار پوسیدگی های شدید شده و در نهایت از دست بروند این روند به طور صحیح اتفاق نیفتاده و در نتیجه منجر به مشکلات متعدد تکاملی فکین خواهد شد و در آینده کودک نیاز به درمان های وسیع اصلاحی خواهد داشت.

حفظ فضا
لازم است بدانیم که در تمام طول عمر انسان، دندان ها تمایل به حرکت به سمت جلو دارند که میزان این تمایل به حرکت در دوران رشد بیشتر و به مرور زمان کاهش می یابد. از آنجا که هر دندان شیری مسئول نگهداری فضای لازم جهت رویش یک دندان دایمی است، هنگامی که یک دندان شیری کشیده می شود با توجه به مطلب ذکر شده در مورد حرکت دندان ها، معمولاً پس از شش ماه، فضای باقی مانده از دندان شیری می تواند کاملاً بسته شود و در نهایت رویش دندان دایمی با مشکل مواجه کند.یعنی به دلیل این که دندان دایمی قادر به رویش در محل صحیح خود نیست، در مسیر نامناسب به سمت زبان یا گونه رویش خواهد یافت و یا در موارد نادر ممکن است به صورت نهفته درآمده و رویش نیابد. به این ترتیب حفظ دندان های شیری موجب جلوگیری از به هم ریختگی دندان ها و کاهش نیاز به درمان های ارتدونسی در آینده خواهد شد.در شرایطی که دندان شیری به دلیل مراقبت نکردن به شدت پوسیده شده و زودتر از زمان افتادن طبیعی دندان کشیده شود، حتماً باید پس از خارج کردن دندان از وسیله ای به نام "فضا نگدار" جهت حفظ فضای لازم برای رویش دندان دایمی استفاده کرد.

کنترل پوسیدگی دندانی
پوسیدگی های دندانی همچنان مشکل عمده در دندانپزشکی است و توجه به نیازهای ترمیمی دندان کودکان به عنوان وظیفه ای خطیر مورد توجه دندانپزشکان است. چراکه پوسیدگی دندان های شیری و به دنبال آن عفونت اطراف ریشه می تواند به جوانه دندان های دایمی زیرین آسیب برساند و موجب بدشکلی و ضعف مینا و عاج در دندان دایمی شود. علاوه بر آن در دوره دندانی مختلط، حفره های پوسیدگی درمان نشده در دندان های شیری می تواند موجب تجمع بیشتر پلاک میکروبی در مجاورت دندان های دایمی و استعداد بیشتر دندان های دایمی به پوسیدگی شود. در نتیجه درمان به موقع پوسیدگی دندان های شیری و حفظ و نگهداری آنها علاوه بر جلوگیری از درد و ناراحتی کودک، متعاقب آن باعث پیشگیری از مشکلات مذکور برای دندان های دایمی نیز می شود.

تغذیه کودک
سه نوع دندان شیری موجود در دهان هر کدام وظیفه مختلفی در جویدن غذا و تغذیه کودک به عهده دارند. دندان های پیشین با داشتن یک لبه تیز و برنده عمل بریدن غذا را به عهده دارند. دندان های نیش با تاج نوک تیزی که دارند عمل پاره کردن غذا را انجام می دهند و دندان های آسیای شیری با داشتن تاجی پهن و بزرگ عمل له کردن و نرم کردن غذا و به بیان دیگر جویدن غذا را به عهده دارند. با توجه به این مطلب اگر هر کدام از دندان های نامبرده در دهان کودک وجود نداشته باشند، کودک از لحاظ تغذیه دچار مشکل خواهد شد. در ضمن باید توجه داشت که گاهی اوقات یک دندان پوسیده دردناک در یک سمت دهان منجر به این می شود که کودک برای غذا خوردن از کل دندان های آن سمت استفاده نکند و این مسئله باعث عوارض مختلفی مثل سردرد، تجمع جرم در سمتی که از دندان ها استفاده نمی شود و گاهی ناهنجاری های تکاملی فک گردد.

تلفظ و تکلم
هرچند از یک سال و نیمگی تا دو سالگی همزمان با تکمیل رشد و تکامل زبان، تلفظ حروف و کلمات شروع می شود، تلفظ صحیح بسیاری از حروف به حضور دندان های شیری در موقعیت صحیح بستگی دارد. در صورتی که دندان شیری زود از دست برود و یا دچار پوسیدگی شدید باشد، به طوری که شکل تاج دندان را تغییر دهد، در بسیاری از موارد می تواند تأثیر قابل توجهی در تلفظ و تکلم کودک داشته باشد. تا جایی که این تغییرات به صورت عادتی درآمده و در سال های بعد کودک به گفتار درمانی نیاز پیدا کند.

از نظر روانی
اگر براثر بی توجهی والدین به پوسیدگی دندان های شیری، این دندان ها زودتر از موعد از دست بروند، علاوه بر اثراتی که این وضعیت می تواند بر تغذیه، تلفظ و تکلم کودک داشته باشد، می تواند اثرات سوء قابل توجهی در روحیه و حتی اعتماد به نفس کودک در میان همسالانش به جا بگذارد. زود از دست رفتن دندان شیری باعث تأخیر در رویش دندان دایمی می شود و در نتیجه این کودکان به مدت طولانی بی دندان می مانند و گاهی اوقات در بین همسالان خود به خاطر این مسئله مورد تمسخر قرار می گیرند که باعث ناراحتی های روحی فراوانی در آنها می شود. این اثرات روحی و روانی گاهی اوقات می تواند به صورت اختلالاتی همچون ترس از حضور در اجتماع تا پایان عمر همراه فرد باقی بماند و تأثیر قابل توجهی بر زندگی و موفقیت های آینده فرد داشته باشد. بنابراین مراقبت و کنترل کافی و درمان به موقع دندان های شیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

زیبایی
دندان های قدامی سالم در زیبایی چهره و خط لبخند کودک نقش بسیار مهمی دارد و می تواند باعث بالا رفتن اعتماد به نفس کودک شود. هر گونه پوسیدگی یا بدشکلی و یا زود از دست رفتن دندان های شیری می تواند زیبایی چهره کودک را خدشه دار کند.

تأثیر بر زمان رویش دندان های جانشین
طی تحقیقات انجام شده در کودکانی که آسیاهای شیری خود را در چهار یا پنج سالگی یا قبل از آن از دست می دهند، این مسئله باعث بی دندانی طولانی مدت کودک و افزایش اثرات ذکر شده بر تغذیه، تلفظ و تکلم، زیبایی و اعتماد به نفس او خواهد شد.

نتیجه
با توجه به اهمیت دندان های شیری کادر دندانپزشکی باید این مسئله را مرتباً به والدین گوشزد کنند و با آموزش ها و روش های مختلف در جهت افزایش آگاهی بیماران کوشش کنند. والدین نیز با در نظر داشتن اهمیت دندان های شیری باید از حدود یک سالگی پیش از این که کودک دچار مشکلات پوسیدگی گردد با مراجعه به دندانپزشک مراقبت های دندانپزشکی را آغاز کنند. به این ترتیب رابطه کودک و دندانپزشک در زمانی که کودک درد و ناراحتی ندارد شکل گرفته و در نتیجه ترس از دندانپزشکی در کودک کمتر خواهد شد. علاوه بر آن کنترل مرتب دندانی از این سن باعث می شود که پوسیدگی ها و بیماری ها بسیار زودتر از حالت عادی تشخیص داده شده و در نتیجه با روش های درمانی بسیار ساده تر و ارزان تر درمان شوند. علاوه بر آن می توان با استفاده از درمان های پیشگیری از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد.