روزه گرفتن در بارداری، اثرات و خطرات

با نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان این سوال برای بسیاری از مادران باردار به وجود می‌آید که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا روزه گرفتن برای سلامتی آن‌ها مضر خواهد بود.
قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کنیم که برای تصمیم گیری در مورد روزه گرفتن در بارداری به خواندن مقالات در اینترنت اکتفا نکنید و حتما با پزشک خود مشورت کنید تا با بررسی شرایط بارداری به شما اجازه روزه گرفتن بدهد.

آیا روزه گرفتن در بارداری خطرناک است؟
پاسخ واضحی برای این سوال وجود ندارد. از طرفی از قرن‌ها پیش بسیاری از مادران در طول بارداری روزه گرفتند و فرزندان سالمی را هم به دنیا آوردند، از طرف دیگر بسیاری از تحقیقات علمی نشان می‌دهد روزه گرفتن در بارداری ممکن است بر سلامت مادر و جنین تاثیر منفی بگذارد.
البته نظرات زیادی درباره بارداری هفته به هفته و بایدها و نباید‌های روزه گرفتن در هر دوره وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد روزه گرفتن در سه ماهه اول بارداری ممکن است به تولد نوزاد با وزن کم منجر شود. همچنین مطالعات نشان می‌دهد این کودکان ممکن است رشد کندتر و پایین‌تر از میانگین داشته باشند البته این تفاوت چندان قابل ملاحظه نیست.
همچنین در سه ماهه سوم بارداری رشد جنین با سرعت بیشتری انجام می‌شود به همین دلیل نوزاد نیاز بیشتری به مواد مغذی، مواد معدنی و ویتامین‌ها دارد. آزمایش‌ها نشان می‌دهد به جز تاثیر منفی بر سرعت رشد، روزه داری در سه ماهه سوم بارداری خطر دیگری برای مادر و جنین ندارد.

اثرات روزه گرفتن در بارداری
روزه گرفتن در بارداری می‌تواند اثرات مختلفی داشته باشد. بعضی از آن‌ها اثرات کوتاه مدت هستند و به مرور زمان از بین می‌رود و برخی دیگر می‌تواند برای مدت طولانی تاثیر گذار باشد. در ادامه به برخی از این اثرات اشاره می‌کنیم:
-افزایش احتمال نوزاد زودرس
-افزایش احتمال کمبود آب بدن
-افزایش احتمال تولد نوزاد با وزن پایین
-کاهش مدت زمان بارداری (زایمان زودتر از موقع)
-کمبود مواد مغذی و ضروری در مادر و نوزاد

نکاتی برای روزه داری در بارداری
اگر با توجه به شرایط جسمی و مشورت با پزشک متخصص مشخص شد مشکلی برای روزه گرفتن در دوران بارداری برای شما وجود ندارد، بهتر است به چند نکته توجه کنید:
-قبل از شروع روزه داری و وعده سحر غذای سالم و مقوی مصرف کنید
-در طول دوره روزه داری از انجام فعالیت‌های سنگین که باعث خستگی شما می‌شود اجتناب کنید
-در فصول گرم سال قبل از شروع روزه داری به اندازه کافی آب بنوشید تا از دی هیدراته شدن بدن جلوگیری کنید
-هر لحظه احساس ضعف و بی حال کردید روزه خود را بشکنید
-از آنجایی که در طول روز غذایی نمی‌خورید سیستم گوارش شما کند می‌شود، سعی کنید در وعده افطار غذای سنگین و پرحجم مصرف نکنید و روزه خود را با مایعات ولرم و لقمه‌های کوچک باز کنید
-در وعده افطار سعی کنید همه مواد ضروری بدن را تامین کنید یعنی به مقدار کم و از غذاهای متنوع مصرف کنید
-در طول روز به اندازه کافی زمان برای استراحت و آرامش خود برنامه ریزی کنید.
-از شرایط استرس زا دوری کنید

به نکات هشدار دهنده در هنگام روزه داری توجه کنید
با توجه به اقدامات احتیاطی که پیش از تصمیم گیری به روزه داری در بارداری وجود دارد، برخی نشانه‌های هشدار دهنده هم برای مراقبت وجود دارد که عبارتند از:
-اگر وزن شما در هنگام روزه داری تغییر می‌کند و با کاهش وزن مواجه شدید، باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید
-اگر تعداد دفع ادرار شما کاهش یابد و شما احساس تشنگی زیاد می‌کنید بهتر است در روزه گرفتن تجدید نظر کنید
-در صورت حالت تهوع و استفراغ، ممکن است نیاز به مراجعه یک پزشک داشته باشید
-سردرد، درد در قسمت‌های دیگر بدن و تب، علائم هشدار دهنده است که نباید نادیده گرفته شود
-اگر ادرار شما رنگ تیره و بوی شدید داشته باشد می‌تواند نشانه دی هیدارته شدن بدن (کمبود آب) یا عفونت ادراری باشد و حتما نیاز به مراجعه به پزشک دارید
-احساس ضعف شدید و خستگی باید فورا مورد توجه و بررسی قرار بگیرد

بهترین روش برای باز کردن روزه
در ادامه به چند نکته در مورد باز کردن روزه اشاره می‌کنیم که به شما کمک می‌کند در دوران روزه داری بهتر از سلامت خود مراقبت کنید.
به آرامی افطار کنید
روزه داری سرعت گوارش را کند می‌کند. بهتر است افطار خود را با لقمه‌های کوچک و نرم شروع کنید تا سیستم گوارش شما به آرامی به حالت معمول خود باز گردد.
غذای خود را به دقت انتخاب کنید
سعی کنید در وعده سحر کربوهیدارت‌های پیچیده مانند جو و دانه‌های غلات کامل مصرف کنید، زیرا انرژی این غذاها به آرامی آزاد می‌شود و شما در طول روز از انرژی کافی برخوردار خواهید بود. همچنین مصرف غذاهایی با فیبر بالا از یبوست و سوءهاضمه جلوگیری می‌کند.
از مصرف قند اجتناب کنید
باید از مواد غذایی با محتوای قند بالا اجتناب کنید. زیرا ممکن است منجر به نوسانات سریع در سطح قند خون و سرگیجه و غش کردن شود.
مراقب باشد چه می‌نوشید
باید از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای، چای سبز و نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه در هنگام شکستن روزه اجتناب شود
به مصرف پروتئین توجه کنید
برای اینکه شما و جنین داخل رحم، دچار کمبود پروتئین نشوید، غذاهایی با پروتئین بالا مانند تخم مرغ، گوشت و لوبیا مصرف کنید.
از مصرف چربی اجتناب کنید
از خوردن غذاهای چرب که هضم آن‌ها دشوار است جدا خودداری کنید.

نظر متخصصین در مورد روزه گرفتن در باردار ی
دکتر اشرف آل یاسین متخصص زنان و زایمان در مورد روزه گرفتن زنان باردار می‌گوید
در سه ماهه اول و سوم بارداری روزه داری توصیه نمی‌شود. در حالی که مادران باردار می‌توانند در سه ماه دوم بارداری و تحت نظر پزشک خود روزه بگیرند.
در ۸ هفته اول بارداری سلول‌های مغزی جنین تشکیل می‌شود چرا که کمبود قند در این زمان می‌تواند روی رشد جنین تاثیر منفی بگذارد. به خصوص در فصولی که فاصله زمانی سحر تا افطار زیاد است این امر از حساسیت بیشتری برخوردار است. همچنین در سه ماهه سوم بارداری به دلیل نزدیک شدن به زمان زایمان و تغذیه زیاد جنین از بدن مادر روزه داری می‌تواند روی رشد مناسب تاثیر منفی بگذارد.
اما روزه گرفتن در سه ماهه دوم بارداری و در صورتی که مادر از تغذیه و وضعیت جسمی مناسبی برخوردار باشد می‌تواند با نظر متخصص تغذیه و در کنار استراحت کافی و تغذیه مناسب در وعده‌های سحر و افطار انجام شود.
دکتر ثریا عالمی جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان درباره روزه گرفتن زنان باردار می‌گوید:
بارداری با تغییر هورمون‌ها شرایط بدنی و سیستم گوارشی بدن را دچار تغییر و تحول می‌کند به صورتی که تحمل حجم زیاد غذا در یک وعده برای مادر دشوار می‌شود. بنابراین زنان باردار برای تامین انرژی باید به دفعات و در حجم‌های کم غذا بخورند تا در حدود ۳۰۰ کیلو کالری انرژی لازم برای یک فرد حامله را تامین کنند.
همچنین تغییر سیستم گوارشی در سه ماهه اول بارداری منجر به حالت تهوع و استفراغ و در نتیجه سوءتغذیه و کاهش وزن مادر می‌شود که در این صورت روزه داری برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
پروتئین نقش مهمی در رشد و نمو جنین دارد، در شرایط روزه داری و گرسنه بودن مادر جنین با کمبود پروتئینمواجه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد مادرانی که دچار سوء تغذیه هستند نوزادان با وزن پایین‌تری به دنیا می‌آورند که احتمال بیماری سندروم متابولیک افزایش می‌یابد. این کودکان در بزرگسالی دچار فشار خون بالا، ناتوانی در تحمل گلوکز و دیابت، افزایش چربی خون (تری گلیسیرید)، تنبلی تخمدان و چاقی می شوند.
دکتر افسانه تهرانیان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می‌گوید:
روزه گرفتن در بارداری معمولا در سه ماهه سوم بارداری توصیه نمی‌شود. خانم‌های بارداری باید با توجه به شرایط جسمی خود و مدت زمان روزه داری به روزه گرفتن اقدام کنند. به این افراد توصیه می‌شود در صورت احساس ضعف و گرسنگی از روزه گرفتن خودداری کنند و در صورت اقدام به روزه گرفتن در زمان‌های سحر و افطار از مواد پروتئینی، سبزیجات و میوه جات تازه و غلات استفاده کنند.
همچنین دکتر غلامرضا کرد افشاری استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه تهران معتقد است:
مادرانی که قبل از بارداری و در دوران بارداری تغذیه مناسبی داشته‌اند و دچار تهوع و استفراغ بارداری نیستند می‌توانند روزه خود را بگیرند و بقیه مادران باردار باید از روزه گرفتن در ماه رمضان خودداری کنند.
همچنین زنان باردار در وعده‌های سحر و افطار باید از خوردن غذای زیاد و دیرهضم خود داری کنند. در وعده سحر حتما از قندهای طبیعی مانند خرما، کشمش، توت و عسل طبیعی استفاده کنند و از مصرف از مصرف شیرینی‌جات و غذاهای چرب خودداری کنند. برای جلوگیری از یبوست مصرف سوپ در وعده افطار توصیه می‌شود همچنین آشامیدن آب کافی در طول افطار تا سحر می‌تواند از کمبود آب بدن در طول روز جلوگیری کند.