پیچ خوردگی تخمدان، بررسی علت و راه‌های درمان

پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

پیچ خوردگی تخمدان یک فوریت پزشکی است که در آن یکی از تخمدان‌ها بر روی بافت‌های حمایتی‌اش می‌چرخد. بافت‌های حمایتی به مجموعه‌ای از بافت‌ها و ساختارها اشاره دارند که به نگه‌داشتن و پشتیبانی از اندام‌ها و سیستم‌های مختلف بدن کمک می‌کنند. در مورد پیچ خوردگی تخمدان، بافت‌های حمایتی بیشتر به نوارهای بافتی (لیگامنت‌ها) و بافت‌های همبند مربوط می‌شود که تخمدان‌ها را در جای خود در حفره لگن نگه‌ می‌دارند.

تخمدان‌ها غده‌های بیضی شکلی هستند که در دو طرف رحم شما قرار دارند. آن‌ها در طول دوران باروری تخمک آزاد می‌کنند و هورمون‌هایی تولید می‌کنند که چرخه قاعدگی و بارداری شما را کنترل می‌کنند. تخمدان‌ها توسط لیگامنت‌ها در حفره‌ی لگن شما نگه‌داشته می‌شوند.

چرخش می‌تواند تأمین خون به تخمدان آسیب‌دیده را قطع کند و منجر به درد شدید ناگهانی در ناحیه شکم شود. بدون مراقبت‌های اضطراری، بافت درون تخمدان شما ممکن است بمیرد و نتیجه آن از دست دادن آن تخمدان خواهد بود.

گاهی اوقات، لوله‌های فالوپ نزدیک به تخمدان نیز می‌چرخند. وقتی این اتفاق می‌افتد، پیچ خوردگی تخمدان به نام «پیچ خوردگی ضمیمه» شناخته می‌شود. لوله‌های فالوپ، که همچنین به نام لوله‌های تخمدانی نیز شناخته می‌شوند، دو ساختار لوله‌ای شکل هستند که در هر طرف رحم، به طور زوج وجود دارند. این لوله‌ها نقش مهمی در سیستم تولید مثل زنان دارند و وظایف انتقال تخمک و جنین را به عهده دارند و محل باروری به شمار می‌آیند.

پیچ خوردگی تخمدان چقدر شایع است؟

محققان نمی‌دانند که پیچ خوردگی تخمدان در جمعیت عمومی چقدر شایع است. اما مطالعات نشان می‌دهد که این وضعیت پنجمین فوریت جراحی زنان است. تقریباً 3% از افرادی که به اتاق‌های اورژانس مراجعه می‌کنند و نیاز به عمل جراحی بر روی اندام‌های باروری دارند، به دلیل پیچ خوردگی تخمدان به درمان می‌پردازند.

نشانه‌های پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

نشانه اصلی پیچ خوردگی تخمدان درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم است. این در حالی است که درد شکم نشانه‌ چندین بیماری است که همه آن‌ها نیاز به مراجعه به اورژانس ندارند. اما در مورد پیچ خوردگی تخمدان، دسترسی سریع به اورژانس می‌تواند تخمدان را نجات دهد.

سایر نشانه‌های پیچ خوردگی تخمدان شامل:

- درد متوسط تا شدید در شکم پایین

- حالت تهوع و استفراغ

- نشانه‌های مرگ بافت درون تخمدان شامل:

  - تب

  - خونریزی یا ترشح غیرطبیعی واژینال

احساس درد ناشی از پیچ خوردگی تخمدان چگونه است؟

همه افراد درد را به‌طور متفاوتی تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند تشخیص این‌ که آیا درد شما یک فوریت پزشکی مانند پیچ خوردگی تخمدان است یا چیزی دیگر را دشوار کند. معمولاً مردم درد مرتبط با پیچ خوردگی تخمدان را به‌عنوان متوسط تا شدید توصیف می‌کنند، نه خفیف. به عبارت دیگر، این درد به‌راحتی قابل نادیده گرفتن نیست.

درد ممکن است به اشکال زیر احساس شود:

- تیز و نافذ (بیشتر رایج) یا کسل‌کننده و گرفتگی

- در نواحی مختلف شکم پایین (بیشتر رایج) یا تنها در سمت تخمدان آسیب‌دیده (معمولاً سمت راست)

- محدود به ناحیه پایین شکم یا منتشر (پراکنده) به ران‌ها، پهلوها و ناحیه کمر پایین

- دائم (رایج) یا متناوب (غیررایج)

اگرچه نادر است، علائم پیچ خوردگی تخمدان می‌تواند متناوب باشد، به این معنا که درد می‌آید و می‌رود. گاهی اوقات، تخمدان می‌چرخد و سپس باز می‌گردد. چرخش جریان خون را قطع می‌کند و باعث ایجاد درد می‌شود. وقتی تخمدان باز می‌شود و دسترسی به خون را به‌ دست می‌آورد، درد ممکن است از بین برود. رفت و برگشت ممکن است باعث سردرگمی شود. حتی اگر درد شما متناوب باشد، اگر مشکوک به پیچ خوردگی تخمدان هستید، باید به یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی مراجعه کنید.

علت‌های پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

پیچ خوردگی تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی تعادل لازم برای نگه‌داشتن تخمدان در جای خود را مختل کند. یک رشد، مانند کیست تخمدان (به‌خصوص کیست بزرگ)، می‌تواند وزن اضافی به تخمدان شما اضافه کرده و باعث شود تا روی لیگامنتی که آن را نگه‌داشته است بچرخد. اگرچه کمتر رایج است، تومورهای سرطانی یا دیگر توده‌های جامد در تخمدان شما نیز می‌توانند وزن را جابجا کنند و باعث پیچ خوردگی شوند.

عوامل خطر پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

عوامل خطر شامل:

- سن: تقریباً سه‌چهارم افرادی که تشخیص داده شده‌اند در دوران باروری خود هستند. بیشتر افراد مبتلا به پیچ خوردگی تخمدان بین سنین 29 تا 34 سال هستند. با این حال، هر فردی که تخمدان دارد (از جمله جنین‌ها) می‌تواند به این وضعیت مبتلا شود.

- توده‌ها در تخمدان‌ها: تا 85% از افرادی که به پیچ خوردگی تخمدان تشخیص داده می‌شوند، کیست‌های تخمدان یا دیگر توده‌های خوش‌خیم در تخمدان‌های خود دارند. خطر در صورتی بیشتر است که کیست یا توده بزرگتر از 5 سانتی‌متر (حدود 2 اینچ) باشد.

- لیگامنت‌های بلندتر از حد معمول: ممکن است با لیگامنت‌های بلندتر از حد متوسط به دنیا آمده باشید که شما را در برابر پیچ خوردگی تخمدان در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهند.

- بارداری: حدود 1 از هر 4 نفر تشخیص داده شده با پیچ خوردگی تخمدان باردار هستند. تغییرات بدنی در دوران بارداری می‌تواند خطر شما را افزایش دهد. به عنوان مثال، کیست‌های جسم زرد در دوران بارداری شایع‌تر هستند. هورمون‌ها لیگامنت‌های شما را شل کرده و آن‌ها را انعطاف‌پذیرتر و قادر به پیچ خوردن می‌کنند.

کیست‌های جسم زرد توده‌های مایع هستند که از ناحیه‌ای به نام «جسم زرد» در تخمدان ایجاد می‌شوند. جسم زرد یک ساختار موقتی است که بعد از آزاد شدن تخمک از فولیکول (کیسه‌ای که تخمک در آن رشد می‌کند)، تشکیل می‌شود. پس از تخمک‌گذاری، فولیکول تخمک شکسته شده به جسم زرد تبدیل می‌شود و این ساختار به تولید هورمون‌های پروژسترون و استروژن می‌پردازد. هورمون پروژسترون به بدن کمک می‌کند تا شرایط لازم برای بارداری را فراهم کند.

- درمان‌های باروری: درمان‌هایی که تخمدان‌ها را تحریک به آزاد کردن تخمک‌های بیشتر (تخمک‌گذاری) می‌کنند، احتمال ایجاد کیست‌های فولیکولار را افزایش می‌دهد. فولیکول، کیسه‌ای درون تخمدان است که تخمک آزاد می‌کند. در دوران تخمک‌گذاری، معمول است که کیست‌ها در فولیکول تشکیل شوند. فولیکول‌های فعال‌تر به معنای خطر بیشتر برای ایجاد کیست‌ها هستند.

چه چیزهایی می‌تواند پیچ خوردگی تخمدان را تحریک کند؟

گاهی اوقات، حرکات بدنی شما می‌تواند علائم پیچ خوردگی تخمدان را تحریک کند. برخی از افراد بعد از رابطه جنسی یا فعالیت بدنی علائم را تجربه می‌کنند.

با این حال، پیچ خوردگی تخمدان نیاز به یک رویداد محرک ندارد.

عوارض پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

بیشتر افراد با پیچ خوردگی تخمدان تحت درمان قرار می‌گیرند و عوارضی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، بدون مراقبت‌های اضطراری، عدم تأمین خون به تخمدان شما می‌تواند باعث مرگ بافت شود. شما هنوز هم می‌توانید با یک تخمدان باردار شوید، اما مطالعات نشان داده‌اند که برداشتن یک تخمدان به دلیل پیچ خوردگی می‌تواند شانس بارداری شما را کاهش دهد.

اگرچه نادر است، اما بافت مرده می‌تواند منجر به عفونت شکمی (پریتونیت) شود. این عفونت می‌تواند بدون درمان اضطراری به اعضای دیگر بدن و جریان خون سرایت کند.

پیچ خوردگی تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

یک سونوگرافی ترانس واژینال معمولاً می‌تواند پیچ خوردگی تخمدان را تشخیص دهد زیرا نشان می‌دهد که جریان خون به تخمدان شما وجود ندارد. با این حال، تنها راه به‌دست آوردن یک تشخیص قطعی، دیدن تخمدان پیچ خورده توسط جراح است. معمولاً آن‌ها از روشی به نام لاپاروسکوپی برای بررسی مستقیم تخمدان‌های شما استفاده می‌کنند. اگر در حین لاپاروسکوپی پیچ خوردگی تخمدان دیده شود، می‌توانند بلافاصله در همان عمل به درمان آن بپردازند.

درمان پیچ خوردگی تخمدان چیست؟

جراحان پیچ خوردگی تخمدان را با باز کردن پیچیدگی تخمدان درمان می‌کنند. آن‌ها ممکن است کیست‌هایی که ممکن است درگیر باشند را نیز بردارند (کیستکتومی تخمدان). معمولاً آن‌ها قادر به نجات تخمدان شما خواهند بود.

اغلب، جراحان برای درمان پیچ خوردگی تخمدان لاپاروسکوپی انجام می‌دهند. در این روش، آن‌ها چند برش کوچک ایجاد می‌کنند. آن‌ها یک ابزار به نام لاپاروسکوپ را به یکی از برش‌ها وارد می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد ببیند آیا تخمدان شما پیچ خورده است یا خیر. اگر لازم باشد، آن‌ها از همان برش‌ها بعد از پیدا کردن پیچ خوردگی تخمدان عمل جراحی انجام می‌دهند.

گاهی اوقات نیاز به جراحی باز (لاپاروتومی) خواهد بود. شما باید بتوانید در روز همان روز پس از لاپاروسکوپی به خانه بروید. لاپاروتومی یک عمل جراحی پیچیده‌تر است که نیاز به بستری شبانه در بیمارستان و زمان بهبودی بیشتری دارد.

آیا می‌توان از پیچ خوردگی تخمدان پیشگیری کرد؟

پیچ خوردگی تخمدان قابل پیشگیری نیست.

اگر دچار پیچ خوردگی تخمدان مکرر (که نادر است) هستید، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی شما ممکن است روشی به نام اوفوروپکسی را توصیه کند، که تخمدان شما را تثبیت می‌کند تا نچرخد.

برخی از متخصصان پزشکی اوفوروپکسی را در افرادی که قبلاً در دوران کودکی به‌دلیل پیچ خوردگی تخمدان یکی از تخمدان‌های خود را از دست داده‌اند، توصیه می‌کنند. این عمل تخمدان باقی‌مانده را حفظ می‌کند تا آن‌ها بتوانند در صورت تمایل روزی باردار شوند. کارشناسان هنوز در حال بررسی مزایای احتمالی اوفوروپکسی در این موارد هستند.

اگر دچار پیچ خوردگی تخمدان شوم، چه انتظاری باید داشته باشم؟

بیشتر افرادی که دچار پیچ خوردگی تخمدان هستند تحت درمان قرار می‌گیرند و به زندگی خود با دو تخمدان سالم و عملکردی باز می‌گردند. عمل جراحی برای باز کردن تخمدان در 90% افراد موفقیت‌آمیز است.

جراح شما ممکن است پیشنهاد کند که تخمدان را بردارید اگر نگران آسیب به بافت باشد یا اگر یک تومور سرطانی منجر به پیچ خوردگی شده باشد. اما این حالت کمتر شایع است.

کی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

اگر درد غیرقابل توجیهی در ناحیه پایین شکم خود احساس می‌کنید، به‌ویژه اگر قبلاً می‌دانید که توده‌ای (مانند کیست تخمدان) دارید که خطر پیچ خوردگی تخمدان را افزایش می‌دهد، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.

کارشناسان نمی‌دانند که بافت چقدر طول می‌کشد تا بعد از پیچ خوردگی تخمدان و شروع علائم بمیرد. به همین دلیل مهم است که جانب احتیاط را رعایت کنید. هرچه زودتر یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی را ببینید و آن‌ها تشخیص پیچ خوردگی دهند، بهتر است.

چه سوالاتی باید از ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی خود بپرسم؟

سوالاتی که باید بپرسید شامل:

- چه فعالیت‌هایی را باید در حین بهبودی از عمل جراحی اجتناب کنم؟  

- چه زمانی نیاز به مراجعه دوباره برای بررسی بهبود خود دارم؟  

- احتمال این که دوباره دچار پیچ خوردگی تخمدان شوم چقدر است؟  

- آیا عمل جراحی تأثیری بر باروری من خواهد داشت؟  

- چه نشانه‌هایی از عوارض را باید زیر نظر داشته باشم؟

آیا پیچ خوردگی تخمدان خطرناک است؟ 

پیچ خوردگی تخمدان معمولاً خطرناک نیست، اما می‌تواند باشد. اگرچه نادر است، تخمدانی که بافت مرده دارد می‌تواند بدون درمان به عفونت شدید منجر شود. با این حال، برای بیشتر افراد، بدترین حالت شامل از دست دادن یک تخمدان است.

درمان زودهنگام می‌تواند از بدترین سناریوها مانند از دست دادن یک عضو یا توسعه عفونت‌های بالقوه تهدیدکننده زندگی پیشگیری کند.

آیا پیچ خوردگی تخمدان به‌تنهایی رفع می‌شود؟

این می‌تواند اتفاق بیافتد، اما نادر است.

با پیچ خوردگی تخمدان متناوب، الگوی رفت و برگشت چرخش و سپس بازگشت تخمدان ممکن است در نهایت منجر به بازگشت تخمدان به وضعیت عادی (غیرپیچ خورده) شود.

اما هرگز نباید فرض کنید که پیچ خوردگی تخمدان به‌خودی‌خود حل می‌شود. این وضعیت آنقدر جدی است که نباید به شانس گذاشته شود. اگر علائمی تجربه می‌کنید، فوراً به یک اورژانس مراجعه کنید.

توصیه

احساس ناامیدی و ترس در مواجهه با نشانه‌ای مانند درد شکم که ممکن است نشان‌دهنده چیزی جزئی باشد یا یک فوریت پزشکی که نیاز به مراقبت فوری دارد، طبیعی است. وقتی نوبت به پیچ خوردگی تخمدان می‌رسد، هیچ راهی برای دانستن اینکه منبع درد تخمدان پیچ خورده است تا زمانی که ارائه‌دهنده شما را تشخیص دهد، وجود ندارد. متأسفانه، بیشتر افراد از این‌که ممکن است یک شرایط (معمولاً بی‌خطر) مانند یک کیست تخمدان وجود داشته باشد که خطر پیچ خوردگی را افزایش دهد، آگاه نیستند.

خود را در معرض خطر نگذارید. اگر درد شکم شدید دارید، فوراً معاینه شوید. اقدام سریع می‌تواند تخمدان و حتی زندگی فرد را نجات دهد.