متخصص ارتودنسی کیست و چه تفاوتی با دندانپزشک دارد؟

از نظر خیلی‌ها متخصص ارتودنسی و دندانپزشک فرقی باهم ندارند. اما این تصور کاملا نادرست است. قطعا شباهت‌هایی بین این دو حرفه وجود دارد اما ارتودنسی نوع خاصی از مراقبت دندان محسوب می‌شود و کار متخصصان ارتودنسی درمان انواع خاصی از مشکلات دهان و دندان است. شاید هیچ‌وقت نیاز به مراجعه به متخصص ارتودنسی پیدا نکنید، اما دانستن که عیب نیست.

اگر بالاخره دلتان تصمیم کبری را گرفته و می‌خواهید سراغ لبخند رویایی‌ بروید اما نمی‌دانید که به چه کسی اعتماد کنید و آخر کار چه نتیجه‌ای نصیب‌تان خواهد شد، نگران نباشید! ما اینجاییم تا کمک کنیم که بهترین تصمیم را برای داشتن لبخندی زیبا بگیرید و بدانید برخی کارها مختص متخصص ارتودنسی است و کارش با دندانپزشک فرق می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با متخصص ارتودنسی آشنا شوید.

متخصص ارتودنسی کیست؟

ارتودنتیست‌ها متخصصان دندانپزشکی هستند که در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان ناهنجاری‌های دندان و صورت آموزش دیده‌اند. آن‌ها طیف وسیعی از روش‌های درمانی مختلف برای صاف کردن دندان‌های کج، و ناهموار، و درست‌ کردن فک‌ها دارند.

پس از گذراندن دوره دانشگاهی پنج‌ساله در رشته دندانپزشکی، متخصص ارتودنسی باید 5000 ساعت (دوره آموزشی سه ساله) آموزش تخصصی در رشته ارتودنسی هم بگذراند.

بیشتر بخوانید: لمینت کریستالی دندان چیست و هزینه آن چقدر است؟

درحالی‌که دندانپزشک عملا پزشکی است که با اندام‌های مختلف مثل دهان، فک و آرواره، دندان‌ها، لثه و عصب‌ها سروکار دارد اما متخصص ارتودنسی تخصصی‌تر در یک ناحیه مشخص کار می‌کند. متخصص ارتودنسی می‌تواند مشکلاتی مثل دندان‌های کج، درد هنگام غذا خوردن یا گاز زدن، جابجایی دندان‌ها به‌خاطر عادات زشتی مثل مکیدن انگشت شست در کودکی، و حتی برخی آپنه‌های خواب را درمان کند.

متخصص ارتودنسی باید 5000 ساعت آموزش تخصصی در رشته ارتودنسی هم بگذراند.

البته کار اصلی آن‌ها صاف و ردیف کردن دندان‌ها است. به‌بیان ساده، تمام ارتودنتیست‌ها دندانپزشک هستند اما لزوما تمام دندانپزشک‌ها متخصص ارتودنسی نمی‌شوند.

کار متخصص ارتودنسی

متخصص ارتودنسی برای درمان دندان‌های ناهموار و نامرتب دوره تخصصی می‌گذراند. وقتی دندانپزشک شما را به ارتودنتیست معرفی می‌کند یعنی وضعیت دندان‌های‌تان درست نیست. البته جای نگرانی نیست چرا که معمولا با گذاشتن بریس یا روش‌های دیگری می‌توانید دندان‌هایی ردیف و مرتب داشته باشید. این همان کار متخصص ارتودنسی است.

مهم‌ترین بخش کار ارتودنتیست پیدا کردن مشکلات دهان و دندان بیمارش است. فاصله خالی بین دو دندان که به آن دیاستما (diastema) می‌گویند اگر درمان نشود به‌مرور زمان بیشتر می‌شود. این شکاف به دندان‌ها آسیب می‌زند چرا که ساختار دهان و لثه‌ها به‌شکلی است که باید سفت و چسبیده به‌هم باشند. متخصص ارتودنسی سعی می‌کند با نزدیک‌تر کردن دندان‌ها به هم این مشکل را حل کند.

در مقابل، داشتن دندان‌های زیادتر از حد معمول که بدون هیچ فاصله‌ای نزدیک و چسبیده به هم در دهان قرار گرفته‌اند هم به‌همان اندازه دیاستما بد است بخصوص در کودکان. دوباره اینجا هم کار متخصص ارتودنسی این است که دندان‌های اضافی را بردارد تا فاصله بین دندان‌ها بهتر شود.

بیشتر بخوانید: هزینه لمینت دندان در سال 1400 و 1401، کلینیک دندانپزشکی

انواع روش‌های ارتودنسی

ارتودنسی برای اصلاح جای دندان‌ها از ابزاری به‌نام بریس (brace)‌ استفاده می‌کند. انتخاب روش ارتودنسی به میزان و نوع مشکل دندان‌های فرد بستگی دارد. بریس‌ها سیم‌های نواری هستند که کل دندان‌ها را احاطه می‌کنند. ارتودنتیست براکت‌هایی را جلوی دندان‌ها نصب می‌کند و این نوارها از طریق سیم به آن‌ها وصل می‌شوند.

این سازه باعث می‌شود که دندان‌ها روی خط راستی کشیده شده و به‌مرور زمان صاف و یکدست در یک ردیف قرار بگیرند. البته فکر نکنید که طی سه روز دندان‌های نامرتب‌تان صاف و یک‌دست مثل دو ردیف الماس برق می‌زنند؛ این روش در بلند مدت جواب می‌دهد.

بریس و ارتودنسی شفاف دو وسیله کاربردی مهم برای متخصص ارتودنسی هستند.

اگر بریس گزینه مناسبی نباشد، متخصص ارتودنسی سراغ استفاده از الاینر (aligner) یا ارتودنسی شفاف می‌رود. الاینرها به‌شکلی طراحی شدند که از فاصله دور اصلا قابل دیدن نیستند و باعث شده که لبخند ملیح‌تر و جذاب‌تری داشته باشید.

علتش هم این است که در روش کار با الاینر دیگر خبری از براکت‌ها یا سیم‌های فلزی نیست. این روش در بین بیماران محبوب‌تر است چرا که قابل جابه‌جایی و درآوردن هستند.

در موارد حاد هم متخصص ارتودنسی از گزینه پالاتال اکسپندر (palate expander) برای درمان بیمارانش استفاده می‌کند. پالاتال اکسپندر یا وسیع‌کننده کام باعث گشادتر شدن قوس فک بالا شده و فضای بیشتری ایجاد می‌کند.

در موارد انگشت‌شمار هم از هدگیر ارتودنسی (headgear) استفاده می‌شود که ابزار دیگری برای درمان دندان‌های نامرتب به‌شمار می‌آید که از پشت سر به سیمی در جلوی دهان وصل می‌شود. هدف هدگیر ارتودنسی کشیدن دندان‌های جلو به عقب است و درعین حال از رشد بیش‌ از حد فک بالایی هم جلوگیری می‌کند.

مدت زمان ارتودنسی

اگر فاصله دندان‌ها به‌حدی به‌هم نزدیک باشند که باعث شود روی هم یا پشت هم رشد کنند، شاید لازم باشد که طی فرایند درمان ارتودنسی، تعدادی از این دندان‌ها کشیده شوند. مدت زمان درمان به این بستگی دارد که وخامت اوضاع چقدر است اما معمولا باید بازه زمانی 18 تا 24 ماهه را درنظر بگیرید.

پس از پایان درمان، بیمار باید بریس نگهدارنده بگذارد. لزومی ندارد که این بریس‌ها همیشه استفاده شوند، فقط باید شب‌ها روی دندان‌ها کار گذاشته شوند تا دندان‌ها را در وضعیت جدید نگهدارند. دست کم نزدیک به یکسال باید از این بریس‌های نگهدارنده استفاده شود، هرچند که این بازه مستقیما به تشخیص متخصص ارتودنسی بستگی دارد. گاهی هم سیم نازک و باریکی به‌صورت دایمی پشت دندان‌ها فیکس می‌شود تا دندان‌ها را سرجای‌شان ثابت نگه دارد.

بیشتر بخوانید: انواع وسیله‌های ارتودنسی کدامند؟

تفاوت بین متخصص ارتودنسی و دندانپزشک

حالا که با تعریف، وظایف و روش‌های کار ارتودنتیست آشنا شدید می‌خواهیم مقایسه‌ای بین دندانپزشک و متخصص ارتودنسی داشته باشیم تا بدانیم که چه زمانی باید به کدام پزشک مراجعه کنیم:

ارتودنتیست‌ها و دندانپزشک‌ها شباهت‌های زیادی باهم دارند: هردو کارشان بهبود و درمان سلامت دهانی است اما کارشان را با روش‌های متفاوتی انجام می‌دهند. دندانپزشک‌ها با طیف گسترده‌ و متنوعی‌ از مشکلات و بیماری‌های دهانی سروکار دارند درحالی‌که ارتودنتیست‌ها متخصصانی با یک هدف مشخص هستند: ردیف کردن دندان‌ها و فک‌ها.

دندانپزشکان با انواع مشکلات بهداشت و سلامت دهان، بیماری‌های لثه، دندان شکسته، سوراخ و افتاده سروکار دارند. اما متخصص ارتودنسی کارش رفع ناهنجاری‌های فک و دندان است.

شاید فکر کنید دانستن تفاوت بین این دو پزشک به‌چه کاری می‌آید اما برای تصمیم‌گیری درباره روش درمانی مناسب برای بیماری‌های دهان و دندان حتما باید تفاوت‌های اصلی بین متخصص ارتودنسی و دندانپزشک را بدانید:

متخصص ارتودنسی

ارتودنتیست‌ها متخصصان دندان با مجوز و گواهی نظام پزشکی هستند که:

• علاوه بر دوره دندانپزشکی، سه سال کامل دوره تخصص ارتودنسی، رشد و تکامل صورت، بیولوژی و بیومکانیک را در دانشگاه می‌گذرانند (یعنی یک مدرک دندانپزشکی عمومی به‌علاوه مدرک تخصص ارتودنسی).
• ارتودنتیست‌ها متخصص رشد و تکامل صورت و دهان هستند که کارشان تشخیص و درمان ناهنجاری‌های دندانی، دندان‌های کج، و فک‌های نامرتب است.
• آن‌ها در تمام امکانات و فناوری‌های ارتودنسی مخصوص کودکان، نوجوانان و بزرگسالان آشنایی و تخصص دارند.

دندانپزشک‌ها

دندانپزشک عمومی مثل پزشک عمومی خانوادگی است که:

• مهارت و تبحر بالایی در تشخیص و درمان مشکلات و بیماری‌های متداول دندان، دهان و لثه دارند.
• دندانپزشک‌ها مدرک دندانپزشکی عمومی می‌گیرند.
• تخصص دندانپزشک‌ها در مراقبت عمومی دهان و دندان و حفظ سلامت دندان‌ها برای تمام سنین است. به‌علاوه اینکه کارهای زیبایی مثل سفید کردن و بلیچینگ دندان‌ها، روکش وینر، بریج و کامپوزیت هم در حیطه کاری دندانپرشک‌ها هستند. رفع مشکلات پوسیدگی دندان، روت کانال‌ها، بیماری‌های لثه هم برعهده دندانپزشک است.
• دندانپزشک‌ها برخلاف ارتودنتیست‌ها در دانشگاه هیچ دوره آموزشی برای بریس‌گذاری یا سایر روش‌های ارتودنسی نمی‌گذرانند.
• بیشتر دندانپزشکان عمومی، بیماران و حتی اعضای خانواده خود را برای رفع مشکلات مربوط به ارتودنسی به متخصصان ارتودنسی ارجاع می‌دهند.

بیشتر بخوانید: معرفی بهترین دکتر کامپوزیت دندان در تهران

از کجا بفهمم که باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنم؟

نخستین توصیه این است که حتما تا سن هفت سالگی حداقل یکبار به متخصص ارتودنسی مراجعه کرده باشید. چکاپ‌های منظم و مراجعه به دندانپزشکی برای جرم‌گیری دندان‌ها و معاینه سلامت دهان و دندان کاری است که همه باید انجام دهند.

معمولا دندانپزشک و متخصص ارتودنسی باهم کار می‌کنند تا بهترین نتیجه ممکن برای شما و فرزندتان حاصل شود. هرچند شاید اصلا نیازی به مراجعه به ارتودنتیست هم نباشد اما بهتر است که در جلسات چکاپ ماهانه یا سالانه از دندانپزشک خانوادگی‌تان بخواهید که شما را به متخصص ارتودنسی مجربی معرفی کند تا در صورت نیاز درمان را شروع کنید.

چرا باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کرد؟

لبخند یکی از خصوصیات متمایزکننده چهره آدم‌ها است، نخستین دارایی که شما را به این جهان و مردمانش معرفی می‌کند. بنابراین مطمئن شوید که این لبخند را به‌دست توانمند متخصصی بسپارید. اگر نسبت به وضعیت دندان‌های‌تان کاملا آگاهی دارید، برنامه درمان ارتودنسی کمک می‌کند اعتماد از دست رفته‌ به لبخندتان بازگردد و زندگی شادتر و سالم‌تری را از سر بگیرید.

برای صاف کردن دندان‌های نامرتب، پر کردن فاصله بین دندان‌ها، و یا شاید ردیف کردن دندان‌های‌مان باید به ارتودنتیست مراجعه کنیم.

دلایل زیادی هستند که باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنیم مثل صاف کردن دندان‌هایی که از کودکی به‌شکل نامرتب و کج و کوله‌ای درآمده‌اند، یا برای پر کردن فاصله بین دندان‌ها، و یا شاید هم برای ردیف کردن دندان‌های‌مان باید به ارتودنتیست مراجعه کنیم.

چرا که اصولا کار متخصص ارتودنسی همین است: اینکه فک‌ و آرواره نامنظم را طوری درمان کند که روی هم قرار بگیرند یا اگر حین غذاخوردن و جویدن احساس درد داریم مشکل را برطرف کند. حتی در مواردی، برخی افراد به‌خاطر مشکلات دهان و دندان یا عادات کهنه بدی مثل مکیدن شست‌ها در کودکی دچار آپنه خواب می‌شوند. اینجاست که دستان متخصص ارتودنسی به کمک می‌آید و مشکل آپنه را هم برطرف می‌کند.

بیشتر بخوانید: ارتودنسی با براکت و ارتودنسی شفاف

چطور متخصص ارتودنسی خوب پیدا کنیم؟

نخستین گام برای پیدا کردن متخصص خوب تحقیق و پرس‌وجو است. باید به دندانپزشک خانوادگی‌تان اعتماد کنید و با کمک و راهنمایی او سراغ متخصص ارتودنسی مجرب و متعهدی بروید که از آخرین تکنیک‌ها و روش‌های علمی پیشرفته آگاهی داشته باشد و به‌دنبال درمان بیمارش باشد نه فقط صرفه اقتصادی خودش. با مراجعه به کلینیک نی نی بان می‌توانید لیستی از متخصصان ارتودنسی و دندانپزشکان مجرب را مشاهده کنید.

مراقبت از دندان‌ها

یکی از عوارض متداول ارتودنسی ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ است که اولین نشانه پوسیدگی دندان‌ها محسوب می‌شود. علت ایجاد این لکه‌های سفید اسیدی است که پلاک جمع‌شده روی دندان‌ها و اطراف بریس‌ها ایجاد می‌کند. شاید تمیزکردن دندان‌ها و بریس کار وقت‌گیر و زمانبری‌ باشد اما اگر دلتان نمی‌خواهد وقتی که بریس‌ها را از روی دندان برمی‌دارید با لکه‌های سفید دایمی روی دندان‌ها روبه‌رو شوید بهتر است به‌فکر تمیزی و پیشگیری باشید.

از نظر بیشتر افرادی که دندان‌هایشان را ارتودنسی می‌کنند تمیزکردن دندان و لثه‌ها طی فرایند درمان سخت‌تر می‌شود بنابراین بهتر است در طول درمان بیشتر از قبل مسواک بزنید.

با مشورت متخصص ارتودنسی می‌توانید از خمیردندان‌های حاوی فلوراید زیاد یا دهانشویه‌های فلورایدی استفاده کنید تا ریسک پوسیدگی دندان به حداقل برسد. همچنین بهتر است از خوردن شیرینیجات و نوشیدنی‌های گازدار هم دوری کنید.

سوالات متداول

کار متخصص ارتودنسی چیست؟

کار ارتودنتیست‌ها حل ناهنجاری‌ها و بیماری‌های مربوط به فک و دندان، رفع نواقص مربوط به گفتار، سخت جویدن، و حفظ بهداشت دهان و دندان است.

متخصص ارتودنسی چه وظایف و مسئولیت‌هایی دارد؟

از معاینه بیماران با ابزار تشخیصی تا پیدا کردن نیاز آن‌ها و شناسایی مشکلات مربوط به دهان و فک از وظایف ارتودنتیست‌ها به‌شمار می‌آیند.

متخصص ارتودنسی خوب کیست؟

متخصص ارتودنسی خوب باید از مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خوبی برخوردار باشد چرا که در طول روز با بیماران زیاد و متنوعی سروکار دارد و قرار است اطلاعات مهمی را با سایر متخصصان رد و بدل کند. تخصص و سابقه کار، و آوازه و اعتبار هم از ویژگی‌های یک متخصص ارتودنسی خوب هستند.

هزینه ارتودنسی چقدر است؟

هزینه ارتودنسی بسته به نوع بریس که براساس وضعیت بیمار انتخاب می‌شود، متغیر خواهد بود.

آیا ارتودنسی محدودیت سنی دارد؟

ارتودنسی هیچ محدودیت سنی ندارد. هرچند بهترینم زمان برای ایجاد تغییر در فک و دندان‌ها کودکی است با این حال افراد زیادی هم هستند که در بزرگسالی سراغ درمان ارتودنسی می‌روند.

آیا ارتودنسی برای همه مناسب است؟ 

مادامی که پای سلامت دندان و لثه‌ها در میان باشد، پاسخ این سوال مثبت است. افراد مبتلا به بیماری‌ مثل دیابتی‌ها هم می‌توانند با رعایت دقیق دوره درمان بدون هیچ‌گونه نگرانی از بریس استفاده کنند.

کلام آخر

متخصص ارتودنسی دندانپزشکی است که در زمینه تشخیص، پیشگیری، و درمان ناهنجاری‌های فک و دندانی تخصص می‌گیرد. یکی از وظایف اصلی ارتودنتیست‌ها طراحی، ساخت یا استفاده از وسایل ارتودنسی برای ردیف کردن دوباره دندان‌ها و فک‌ها است تا هم کارکرد فک و دهان به حالت اصلی و طبیعی برگردد و هم ظاهر فرد بهتر و زیباتر شود.

یادتان باشد که کار دندانپزشک و متخصص ارتودنسی باهم فرق می‌کند. ارتودنتیست باید یک دوره تخصص سه ساله علاوه بر دوره پنج ساله عمومی را هم بگذراند.