داروهای خطرناک برای کودکان و همه آنچه والدین باید بدانند

طی اطلاعیه‌ای وزارت بهداشت در مورد تجویز فرآورده‌های مورد استفاده برای رفع علائم سرماخوردگی و سرفه درکودکان کمتر از دو سال توصیه‌هایی ارائه داد. تجویز آنتی هیستامین‌ها نظیر دیفن هیدرامین، کلرفنیرامین، برم فنیرامین و سیپرو هپتادین، دکونژستان ها نظیر پسودوافدرین و فنیل افرین، ضد سرفه‌ها نظیر دکسترومتورفان و خلط آورها نظیر گایافنزین به طور کلی در کودکان با سن کمتر از دو سال توصیه نمی‌شود.

در این اطلاعیه آمده است که تجویز آنتی هیستامین‌ها نظیر دیفن هیدرامین، کلرفنیرامین، برم فنیرامین و سیپرو هپتادین، دکونژستان‌ها نظیر پسودوافدرین و فنیل افرین، ضد سرفه‌ها نظیر دکسترومتورفان و خلط آورها نظیر گایافنزین به طور کلی در کودکان با سن کمتر از دو سال توصیه نمی‌شود.

با توجه به اینکه فرآورده‌های مورد استفاده برای رفع علائم سرماخوردگی و سرفه ممکن است حاوی بیش از یک ماده مؤثر باشند در صورت ضرورت به تجویز برای کودکان حتماً نام مواد مؤثر و مقدار موجود در فرآورده برای تنظیم دقیق مقدار مصرف با توجه به سن یا وزن کودک به دقت بررسی شود.

بر اساس این گزارش فرآورده‌های داروها نباید به منظور کمک به خواب کودک و ایجاد حالت خواب آلودگی در وی مصرف شوند و توصیه می‌شود برای تنظیم مقدار تجویز شده فرآورده برای کودک از پیمانه با قاشق‌های ویژه اندازه‌گیری دارو استفاده و از اندازه‌گیری مقدار مصرف توسط قاشق‌های خانگی به دلیل استاندارد نبودن اندازه آنها ‌خودداری شود.

این گزارش تأکید می‌کند که در صورت تجویز بیش از یکی از فرآورده‌ها ممکن است مواد مؤثره مشترک موجود در فرآورده‌های تجویز شده برای کودکان از حد مجاز فراتر رفته، منجر به مسمومیت وی شود. پس از تجویز غیر ضروری بیش از یک فرآورده حاوی هر یک از مواد نام برده برای کودکان اجتناب شود و حتماً در محلی دور از دسترس آنان نگهداری شود.

گفتنی است با توجه به اینکه مواردی از مسمومیت با فرآورده‌های مورد استفاده در کشور ما در گروه سنی کمتر از دو سال مشاهده شده که منجر به بستری شدن کودکان در بیمارستان شده است، وزارت بهداشت به پزشکان و داروسازان توصیه کرد که هنگام تجویز و تحویل فرآورده‌های حاوی موادی که در قرص و شربت سرماخوردگی کودکان (حاوی کلرفنیرامین و پسودوافدرین) شربت دیفن هیدرامین، شربت گایافنزین، شربت دکسترومتورفان پی (حاوی پسودوافدرین)، شربت اکسپکتورانت (حاوی گایافنزین، کلرفنیرامین و پسودوافدرین) شربت و قرص کلرفنیرآمین، قطره بینی فنیل افرین، شربت و قطره دکسترومتورفان موجود است نکات بالا را به والدین گوشزد کنند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر دچار عوارض دارویی می شوند بنابر این در دادن داروهایی که بدون نسخه می توان از داروخانه ها تهیه کرد و همچنین داروهای گیاهی به کودکان دقت داشته باشید.

آسپرین
هیچوقت از آسپرین یا داروهایی که حاوی ترکیبات آسپرین هستند برای کودک استفاده نکنید مگر اینکه پزشک آنها را تجویز کرده باشد.آسپرین کودک را مستعد سندرمی به نام «رای» می‌کند که مقاله ای در مورد آن در این سایت آورده شده است و یک سندرم بالقوه کشنده است.
توضیحات روی بسته داروها را بخوانید تا مطمئن شوید حاوی آسپرین نیستند (گاهی از کلمه سالیسیلات به جای آسپرین استفاده می شود) و در صورتی‌که هر گونه تردیدی در این مورد داشتید برای راهنمایی بیشتر از داروساز یا پزشک کمک بگیرید.
جایگزین مناسب برای تب یا درد استامینوفن یا ایبوپروفن است که البته باید دوز مناسب آنها برای بچه ها استفاده شود، اما به یاد داشته باشید چنانچه کودک استفراغ هم می کند یا بدنش کم آب است، آسم دارد، بیماری کلیوی دارد و زخم یا هر بیماری مزمن دیگری در بدنش وجود دارد، قبل از دادن ایبوپروفن با پزشکش مشورت کنید.
در مورد استامینوفن هم اگر فرزندتان بیماری کبدی دارد به پزشک بگویید تا از داروی مشابه مناسب دیگری استفاده کند.
داروهای سرماخوردگی یا سرفه که بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند
این گونه داروها برای کودکان این سن نه تنها عملاً علائم سرماخوردگی و سرفه را کاهش نمی دهند بلکه می توانند مضر هم باشند به وِیژه زمانی که اشتباها بیش از حد مجاز خورده می شوند.
علاوه بر آثار جانبی مانند خواب آلودگی، تهوع و استفراغ و جوش های پوستی ممکن است عوارض جدی مانند افزایش ضربان قلب،تشنج و حتی مرگ هم اتفاق بیفتند.

داروهای ضد تهوع
این داروها را هرگز بدون نسخه پزشک به کودک ندهید. در اکثر موارد بدون اینکه نیاز به این داروها باشد، بدن کودک خودش از پس استفراغ یا تهوع بر می آید زیرا معمولاً تهوع در کودکان کوتاه مدت است.

داروهای ویژه نوزادان یا بزرگسالان
در این سنین دادن دوز کمتر از دوز ویژه بزرگسالان به همان اندازه دادن دارو با دوز بیشتر از دوز مخصوص نوزادان خطرناک است و اکثر والدین نمی دانند که قطره های نوزادان غلظت بیشتری در بدن ایجاد می کنند تا شربتی که برای کودکان بزرگتر است.
توجه داشته باشید چنانچه بر روی دارو دوز آن بر اساس سن و جنس کودک درج نشده از دادن آن به فرزندتان خودداری کنید.

داروهایی که برای شخص دیگر یا علائم دیگر تجویز شده اند
در این موارد نه تنها آن دارو ها احتمالاً برای کودک شما موثر نیستند بلکه ممکن است عوارض هم ایجاد کنند.

دارو یا هر چیزی که تاریخ مصرفش گذشته است
تمام موادی که تاریخ مصرفشان گذشته است باید در اولین فرصت به دور انداخته شوند زیرا از آن زمان به بعد نه تنها موثر نیستند بلکه اثرات نا مطلوب نیز بر بدن می گذارند.
به یاد داشته باشید تغییر رنگ هم از مواردی است که لازم است دارو کنار گذاشته شود. ضمناً بهتر است به گونه ای آنها را معدوم کنید که کودک به هیچ طریقی نتواند به آنها دسترسی داشته باشد.

استامینوفن بیش از حد
به جز خود استامینوفن بعضی از داروهای ضد درد در ترکیبات خود استامینوفن دارند. مراقب باشید مقدار استامینوفنی که از این طریق نیز وارد بدن کودک می شود از حد معینی تجاوز نکند. یک راه مناسب این است که تا زمانی که مطمئن نشدید از دادن استامینوفن یا ایبوپروفن به کودک خودداری کنید.

شربت ایپکاک
شربت ایپکاک باعث استفراغ می شود و برای پیشگیری از مسمومیت استفاده می شود. امروزه پزشکان دیگر استفاده از آن را توصیه نمی کنند زیرا معلوم نیست که واقعاً چقدر به درمان مسمومیت کمک می‌کند. بنابراین بهتر است که این شربت را در خانه نگه ندارید و برای پیشگیری از مسمومیت هم دقت کنید مواد خطرناک را از دسترس کودک دور نگه دارید.
نکته
نکته آخر اینکه در مورد قرص های جویدنی مراقبت بیشتری کنید. در مورد کودکان باید به اینکه چگونه و چه موقع آنها به کودک بدهید، دقت کنید.
کودکان چهار ساله در اکثر موارد راحت با این‌ها کنار می آیند به ویژه اگر موادشان در دهان زود حل شوند، اما به هر حال در هر کودکی که هنوز نمی تواند عمل جویدن غذاها را به خوبی انجام دهد باید در دادن جویدنی ها احتیاط کرد.
گاهی پزشک اجازه می دهد که این قرص ها را خورد کنید و داخل غذاهای نرم مانند ماست بریزید و به کودک بدهبد و البته در آن صورت باید مطمئن شوید کودک تمام آن غذا را خورده تا بدانید دوز کامل دارو را دریافت کرده است.

گیاهان دارویی هم خطرناکند
بسیاری از مادران به خیال اینکه استفاده از داروی گیاهی و گیاهان دارویی خطری ندارد، برای درمان مشکلات کودکان به شکل بی‌رویه از این نوع داروها مصرف می‌کنند.
اما لازم است بدانید آمارها نشان داده حتی گیاهان دارویی خیلی ساده هم اگر زیاده از میزان مجاز مصرف شوند می‌توانند «سمی» و خطر آفرین باشند. برای اینکه بهتر متوجه شوید لازم است به تعریف کلمه سم مراجعه کنید.
هر ماده‌ای که به بدن انسان آسیب برساند، سم نام دارد. بعضی مواد گیاهی ممکن است در مقادیر کم هم سمی باشند و برخی دیگر فقط اگر بیش از اندازه مصرف شوند، چنین اثری می‌گذارند. بنابر این اغلب مقدار ماده مورد مصرف است که سمی بودن یا نبودن آن را مشخص می‌کند.
مواد فعال بعضی از گیاهان دارویی سموم خطرناکی برای انسان به شمار می‌روند، چون سیستم‌های مهم بدن مانند اعصاب، گردش خون، کبد و کلیه را درگیر عوارضی می‌کنند.
البته این عوارض همیشه هم فوری ظاهر نمی‌شود و ممکن است در طول زمان اثرات آن مشخص شود. دقت داسته باشید که همین گیاهان سمی اگر به مقدار توصیه شده در کتاب‌های طبی مصرف شوند، داروهای بسیار مفیدی هستند.
شاید باورتان نشود اگر بشنوید که گیاه سیب زمینی ، البته برگ تازه و گل آن سمی است. اگر چه غده سیب زمینی کاملا بی‌خطر بوده و ماده غذایی مهمی به حساب می‌آید. بعضی دانه‌ها مانند بادام تلخ و کرچک هم اگر حدود 12 عدد از آنها خورده شوند ممکن است موجب مرگ شوند.
دقت داشته باشید که شربت‌ها و جوشانده‌های گیاهی هم ممکن است برای کودکان مسمومیت ایجاد کنند.

مسمومیت دارویی
سرپرست مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم زنجان گفت: از مصرف داروهای خود در مقابل کودکان خودداری کنید و این کار را دور از چشم‌های کنجکاو آنها انجام دهید.
کودکان یک تا ۶ سال را پر خطرترین گروه سنی از نظر بروز مسمومیت‌ها دانست و اظهار کرد: کودکان معمولاً از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند، به گونه‌ای که ممکن است این فرزندان گاهی دور از چشم والدین داروهای آنها را مصرف کنند.
وی ضمن تأکید بر پرهیز از مصرف خود سرانه دارو، ابراز کرد: احتمال بروز عوارض جانبی داروها در کودکان، سالمندان و افرادی که بیش از ۳ یا ۴ بار دارو را به طور همزمان مصرف می کنند و یا افرادی که مشکلات و بیماری های خاص دارند، بیشتر است.
وی با بیان اینکه مصرف صحیح دارو در خانواده ها، سلامت جامعه را تضمین می کند، تصریح کرد: از پیشنهاد دادن داروهای مصرفی خود به دیگران در مواردی با علائم بیماری مشابه اکیداً خودداری کنید.
اسکندری با بیان اینکه پزشک خود را از تمام داروهای مورد استفاده حتی داروهای گیاهی و یا ویتامین‌ها آگاه کنید، افزود: چنانچه به بچه شیر می دهید، باردار هستید و یا ممکن است باردار شوید، پزشک خود را از این موارد مطلع نمایید.

عدم تقاضای داروی اضافی از پزشک
وی با این توصیه که هرگز از پزشک خود درخواست داروی اضافی نداشته باشید و به وی اعتماد کنید، خاطر نشان کرد: در صورت مبتلا بودن به بیماری‌های قندی، کبدی، کلیوی یا دیگر بیماری‌های خاص، همچنین در صورت داشتن رژیم غذایی خاص یا حساسیت به دارو یا غذای خاصی، مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید.
این داروساز با بیان اینکه در صورت استعمال دخانیات، پزشک یا داروساز خود را از این امر مطلع کنید، یادآور شد: مصرف مشروبات الکلی ، علاوه بر عوارض روحی و جسمی که به خودی خود در بردارد، در صورت توأم شدن با داروها، چه داروهای تجویزی توسط پزشک و چه داروهای آزاد، خطرآفرین خواهد بود.
اسکندری ضمن تأکید بر لزوم مصرف داروها طبق دستور پزشک و در زمان های تعیین شده، افزود: شرایط نگهداری داروها را از روی جعبه یا بروشور آنها به دقت مطالعه کنید و آنها را در مکانهای مرطوب، گرم و زیر نور شدید نگهداری نکنید؛ مگر آنکه در این مورد نکته خاصی بر روی بسته بندی دارو ذکر شده باشد.

توجه به 3 نکته طلایی را از یاد نبرید
۱. حتما تا پزشک متخصص کودکان یا طب سنتی، داروی گیاهی یا گیاه دارویی را برای کودکتان توصیه نکرده، سر خود چیزی به او ندهید.
2. در مورد داروهای گیاهی ترکیبی حتما برگه راهنمای آن را مطالعه کنید. اگر چه همه موارد خطر در این برگه ها ذکر نمی‌شود، اما در بعضی داروها ممنوعیت مصرف داروی گیاهی برای کودکان و محدوده سنی آن مشخص شده است.
۳. گیاهان دارویی و داروهای گیاهی را مانند داروهای شیمیایی از دسترس کودکان دور نگهدارید چون ممکن است بدون اطلاع شما و از روی کنجکاوی آنها را خورده و دچار مسمومیت شوند.
اگر با چنین شرایطی روبه‌رو شدید بهتر است به مراکز درمانی و فوریت‌های مسمومان مراجعه کنید. یادتان باشد دارو یا گیاه مصرف شده را با خودتان همراه ببرید.