سزارین یا طبیعی کدام بهتر است؟

شهرزاد: گرفتن تصمیمات مهم زندگی گاهی کار ساده‌ای نیست، یعنی تصمیم‌گیری به یک فرد و یک عامل بستگی ندارد. در این موارد معمولا تا لحظه آخر نمی‌توان تصمیمی قاطع گرفت و به همه چیز مطمئن بود. یکی از ملموس‌ترین نمونه‌هایش روند و شکل زایمان برای خانم‌هاست و سوالی که تا روزهای آخر در جمع‌های خانوادگی و زنانه مرتب پرسیده می‌شود: ‌ «سزارین یا طبیعی؟» حتی اگر پزشک اطمینان داشته باشد که توانایی زایمان طبیعی را دارید، ممکن است در دقایق آخر مجبور به انجام عمل سزارین شوید! ترس و شایعاتی که در خصوص زایمان طبیعی در جامعه وجود دارد، تا زمانی که برای مادر و جنین خطر آفرین نباشد پزشکان را مجبور به انجام عمل سزارین نمی‌کند. دکتر مهناز بابایی، متخصص زنان و زایمان با توجه به نمونه‌هایی که طی سال‌های فعالیت خود دیده است، تاکید می‌کند که برای زایمان خانم‌ها نمی‌توان حکمی قطعی و کلی صادر کرد .

این حکم کلی نیست !

حرف و حدیث‌های زیادی در مورد ۲ روش زایمان در جامعه وجود دارد. خانم‌ها معمولا در جمع‌های خانوادگی و دوستانه از تجربیات خود می‌گویند و یکی از این روش‌ها را تایید و دیگری را رد می‌کنند. در حالی‌که انجام عمل زایمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است! نمی‌توان در مورد خوب و بد بودن و منافع و مضرات هیچ کدام از این روش‌ها حکم کلی صادر کرد. انتخاب هر کدام از این روش‌ها توسط پزشک، پس از سنجیدن عوامل زیادی صورت می‌گیرد. اگر شرایط را کاملا عادی و طبیعی فرض کنیم، پیشنهاد پزشک زایمان طبیعی است. این طبیعی بودن فاکتورهای زیادی دارد مثلا سایز جنین با اندازه لگن مادر تناسب داشته باشد و پیش‌بینی عبور او از لگن مادر برای پزشک امکان‌پذیر باشد. سلامت جنین هم در این میان مهم است چراکه زایمان طبیعی عملی زمان‌بر است ود‌گاه تا ۱۰ ساعت طول می‌کشد و جنین هم باید توان همراهی این دوران را داشته باشد. مسائلی مثل شکل قرار گرفتن جنین در شکم مادر و ضربان قلب او از عواملی است که شکل زایمان را تعیین می‌کند.

اما در مواردی خاص پزشکان از ابتدای بارداری سزارین را به عنوان بهترین و کم‌خطر‌ترین راه برای مادر در نظر می‌گیرند. مادرانی که بیماری دیابت دارند معمولا فرزندان درشتی خواهند داشت و انجام زایمان طبیعی برای آن‌ها کاری دشوار است. از سوی دیگر در مادران نوجوان و بسیار جوان هم توصیه به انجام عمل سزارین است. برای دختر ۱۵ یا ۱۶ ساله‌ای که باردار است، زایمان طبیعی کار ساده‌ای نیست و خطراتی مادر و فرزند را تهدید می‌کند. به جز موارد خاص، انتخاب و پیشنهاد اول متخصصان زنان و زایمان، طی مراحل طبیعی برای تولد نوزاد است.

برای مادرانی که دوقلو یا چند قلو باردار هستند هم ‌گاه توصیه به سزارین می‌شود. به خصوص در مورد چند قلو‌ها زایمان طبیعی می‌تواند حیات جنین‌های دیگر را تهدید کند چون ممکن است همه آن‌ها در موقعیت مناسبی قرار نگرفته باشند .

هیچ‌کس مقصر نیست

اسم این دو شکل زایمان خود نشان‌دهنده تفاوت عمده بین آن‌هاست؛ زایمان طبیعی و عمل سزارین! در اولین گام باید توجه کرد که سزارین یک عمل جراحی است. هرچند که در روش‌های جدید سعی می‌شود از بی‌حسی‌های موضعی برای انجام این کار استفاده شود اما هنوز هم از بیهوشی برای سزارین استفاده می‌شود. عوارض داروهای بیهوشی کم نیست ضمن این‌که مادر با توجه به حال و شرایطی که دارد نمی‌تواند در ساعت‌های اولیه پس از تولد به نوزادش شیر بدهد .

مراقبت‌های بعد از سزارین خیلی بیشتر از زایمان طبیعی است؛ در حقیقت روند درد کشیدن مادران در این دو روش کاملا برعکس است. در زایمان طبیعی مادر تا پیش از تولد درد بسیاری را تحمل می‌کند اما پس از آن آسوده است در حالی‌که در سزارین، مادر قبل از زایمان درد زیادی تحمل نمی‌کند اما پس از جراحی تازه درد او آغاز می‌شود و به مراقبت‌های بیشتری احتیاج دارد. به همین دلیل مادرانی که زایمان طبیعی داشته‌اند خیلی زود‌تر از جا بلند می‌شوند و شروع به انجام فعالیت‌های روزمره می‌کنند. سزارین عوارض کلی جراحی‌ها را هم به همراه دارد. با هر بار باز شدن شکم خطر چسبندگی برای جراحی‌های بعدی وجود دارد. ممکن است لوله‌های رحم دچار چسبندگی شده و نازایی را به همراه داشته باشد؛ این‌ها مسائل بی‌اهمیتی نیست .

با تمام این تفاسیر، مواقعی هست که برای نجات جان مادر و نوزاد، پزشک مجبور به انجام عمل سزارین است. به جز موارد خاصی که ذکر شد، گاهی در آخرین ساعات پیش از تولد نوزاد، مشکلاتی پیش می‌آید مثلا نوزاد نمی‌چرخد و توان خروج طبیعی از لگن را ندارد یا کیسه آب مادر پاره می‌شود. در این حالات امکان صبر کردن وجود ندارد و مادر باید هرچه سریع‌تر به اتاق عمل منتقل شود. خانواده‌ها باید توجه داشته باشند که این موضوع در کنترل هیچ‌کس نیست. درست است که پزشک تشخیص خود را به زایمان طبیعی داده است اما اوضاع روند طبیعی خود را طی نکرده است. این موضوع حتی در کنترل مادر هم نیست. همه عواملی که گفته شد دست به دست هم می‌دهند و‌ گاه در ساعات آخر پزشک را وادار به گرفتن تصمیم اورژانس می‌کنند.

تصور شما غلط است

متاسفانه در حال حاضر و به دلیل نبود آگاهی در سطح جامعه، باور و تصور غلطی نسبت به زایمان طبیعی وجود دارد. در بسیاری از کشورهای اروپایی، ‌در دوران بارداری اطلاعات بسیاری در مورد فواید زایمان طبیعی به خانم‌ها داده می‌شود و تصور غالب با آنچه در جامعه ما رواج دارد، متفاوت است. به خصوص با رواج روش‌هایی با نام «زایمان بدون درد» که در برخی از بیمارستان‌های ما هم انجام می‌شود، در جریان زایمان طبیعی مادر درد کمتری هم می‌کشد. زایمان طبیعی درد بسیاری دارد و استفاده از روش‌های جدید می‌تواند کمک زیادی به تولد نوزادان به شکلی طبیعی کند. به همین دلیل بسیاری از خانم‌ها در‌‌ همان مراحل اول بارداری به پزشک‌شان اعلام می‌کنند که قصد زایمان با روش سزارین را دارند و به هیچ‌وجه حاضر به زایمان طبیعی نیستند. این خواسته بیمار هرچند که بر اساس اصول علمی و حتی قانونی خواسته درستی نیست اما با توجه به اصرار مادر معمولا پزشکان همین کار را انجام می‌دهند .

تحرک می‌تواند زایمان را آسان‌تر کند

اگر تصورات غلط در جامعه اصلاح شود، هیچ مادری چنین درخواستی نمی‌کند. شاید کمتر خانمی به این نکته توجه کند که در سزارین، دوبرابر بیش از زایمان طبیعی از او خون دفع می‌شود. یکی از تصورات غلطی که در مورد زایمان طبیعی بیان می‌شود، آسیب رسیدن به دستگاه تناسلی خانم‌هاست. در حالی‌که اگر برشی که هنگام زایمان طبیعی ایجاد می‌شود، به موقع باشد و بعد از آن با دقت بخیه زده شود، مشکلی متوجه خانم‌ها نیست. طبیعی است که بعد از زایمان واژن خانم‌ها کمی باز‌تر شود اما در بیشتر موارد، پس از ۴-۵ ماه این مشکل تا حد زیادی برطرف می‌شود .

به هیچ‌وجه عنوان نمی‌توان منکر درد زیاد زایمان طبیعی و عوارض آن شد اما روش‌های ساده‌ای برای کاهش این عوامل وجود دارد. نمونه زایمان‌های طبیعی در میان زنان عشایر به دلیل تحرک و جنب و جوشی که دارند بسیار راحت و آسان است. در حالی‌که نمونه‌های چنین زایمان‌هایی در محیط‌های شهری کم است. کمبود تحرک در زنانی که در شهر زندگی می‌کنند، یکی از دلایلی است که زایمان آن‌ها را مشکل می‌کند. پیاده‌روی‌ها مرتب نه تنها باعث طراوت مادر و سلامت او و جنین می‌شود، ‌ بلکه روند زایمان را هم برای هر دو آن‌ها آسان‌تر می‌کند.