افسردگی بعد از زایمان، راه های مقابله با آن

تولد نوزاد همیشه اتفاقی شادی‌بخش و هیجان‌انگیز برای والدین و اطرافیان است اما این اتفاق خوشایند گاهی برای مادری که ۹ ماه فرزندش را در شکم داشته، ممکن است جور دیگری رقم بخورد. چند هفته بعد از تولد نوزاد، مادر ممکن است احساس کند توان مقابله با گریه‌ها و بدقلقی‌های نوزاد را ندارد و غم و اندوه ناشی از بی‌کفایتی در مادر بودن و اینکه حالا زندگی جور دیگری خواهد بود، ممکن است او را به سمت افسردگی ببرد به‌طوری که حتی توان مراقبت از فرزندش را از دست بدهد. اما این حال که از آن با عنوان افسردگی بعد از زایمان یاد می‌کنند، چیست که بعد از این اتفاق خوشایند، سراغ مادر می‌آید و چطور باید با آن مقابله کرد؟

باافسردگی بعد از زایمان چه کنید؟
درمان افسردگی پس از زایمان معمولا بسته به شدت آن متفاوت است. در مواردی که افسردگی علت هورمونی داشته باشد، دارودرمانی می‌تواند به بهبود مادر کمک کند. اما به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان افسردگی پس از زایمان روان درمانی است. مادر باید بتواند استراحت بیشتر داشته باشد و برای این کار نیاز به دریافت کمک از دوستان و خانواده است. ‌نکته مهم اینجاست مادری که افسرده است به هیچ عنوان نباید فکر کند این غم و اندوه خود به خود درمان خواهد شد. هرچه درمان به‌موقع و زود انجام شود، مادر سریع‌تر از شرایط سخت افسردگی خارج خواهد شد و محبت و مهر مادری را به فرزندش خواهد بخشید.

این افسردگی چیست؟
افسردگی بعد از زایمان یکی از عوارض شایع بعد از زایمان است به‌گونه‌ای که یک نفر از هر ۸ مادر به آن مبتلا می‌شود و طی آن مادر خستگی، اضطراب و خلق پایین و تغییر الگوی خوردن و خوابیدن را احساس خواهد کرد. متاسفانه بسیاری از خانم‌ها این علائم را نادیده گرفته و سکوت می‌کنند طوری که خانواده و اطرافیان‌شان به هیچ عنوان از احساسات‌شان باخبر نمی‌شوند. این عارضه معمولا ۲ تا ۸هفته بعد از زایمان خود را نشان می‌دهد و حتی ممکن است تا یک سال بعد از تولد نوزاد هم ادامه پیدا کند. البته علائمی مانند خستگی و بی‌اشتهایی و تحریک‌پذیری مادر را از زندگی طبیعی دور نمی‌کند اما در افسردگی بعد از زایمان مادر به قدری ناراحت و افسرده است که توانایی مراقبت از فرزندش را ندارد. در این حالت نیاز به درمان نیاز دارد تا مشکل طولانی نشود.

چه نشانه‌هایی دارد؟
علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان از هر مادر به مادر دیگر متفاوت است اما ممکن است برخی علائم مشابه باشد که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
احساس غم یا خلق پایین
ناتوانی از شاد بودن
خستگی بیش از حد و نداشتن انرژی
ناامیدی
احساس گناه
بی‌اشتهایی
گریه داشتن
عصبانیت
عدم تمرکز
بی‌علاقگی به فرزند
بیشتر مادران دست‌کم گاهی اوقات یکی از علائم بالا را دارند. اینکه روزهای خوب و بد داشته باشید طبیعی است اما اگر این علائم را در اغلب روزها و بیشتر اوقات احساس می‌کنید این احتمال وجود دارد که به افسردگی بعد از زایمان مبتلا شده باشید. ازجمله دیگر علائمی که باید به آن دقت داشت اختلالات پانیک، بی‌خوابی و درد است.

کی منتظرش باشید
همان‌طور که گفته شد افسردگی بعد از زایمان معمولا بین هفته 2 تا 8بارداری شروع می‌شود اما احتمال بروز آن در هر زمان از سال اول تولد وجود دارد. پیش از آنکه افسردگی بروز کند شما از مراقبت از فرزندتان لذت می‌برید، اما اگر شما از دوران بارداری افسرده بوده‌اید تولد نوزاد نمی‌تواند در رفع این بیماری کمک کند و چه بسا این عارضه را حادتر کند.

دنبال یک علت نباشید
متخصصان به‌طور دقیق نمی‌دانند که چرا بعضی مادران دچار افسردگی بعد از زایمان می‌شوند و عده‌ای دیگر نه! به‌همین دلیل آن را به چند علت مرتبط می‌دانند و یک دلیل مشخص برای آن نمی‌آورند چون حتی ممکن است مادری در بارداری دوم دچار افسردگی بعد از زایمان شود درحالی که در بارداری فرزند اول هیچ مشکلی نداشته است. مجموعه تغییرات هورمونی که در بدن اتفاق می‌افتد و همچنین تغییر خون در بدن باعث نوسانات خلقی می‌شود.
در کنار این مسائل، مسئولیت سنگین فرزندداری و احساس بی‌کفایتی در بزرگ کردن فرزند و در عین حال مشکلات اقتصادی همگی می‌توانند در بروز این اختلال تاثیر داشته باشند. حالا اولویت شما تغییر کرده و نمی‌توانید از خودتان مراقبت کرده یا
تغذیه و خواب مناسب داشته باشید و همین شرایط خاص کنار آمدن با برخی مشکلات را سخت‌تر می‌کند.
به‌خصوص اگر در اطرافیان‌تان کسی را نداشته باشید که در این شرایط از شما حمایت کند یا فرزندتان زودتر از موعد به دنیا بیاید و شما دچار مشکل در شیردهی باشید.

عوامل خطر کدام است؟
برخی عوامل می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش دهد که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سابقه افسردگی در بارداری قبلی یا در طول بارداری
سن بارداری، هرچه مادر جوان‌تر باشد خطر ابتلا به این بیماری بیشتر است
تردید در مورد بارداری
فرزندان، هرچه فرزند بیشتری داشته باشید احتمال افسردگی شما در بارداری‌های بعدی بیشتر است
داشتن سابقه خانوادگی اختلال خلق پیش از قاعدگی
نبود حمایت کافی
مشکلات زناشویی

حواس‌تان به خودتان باشد
مهم‌ترین نکته‌ای که مادر دچار افسردگی بعد از زایمان باید به آن توجه کند این است که مهارت مراقبت از خودش را داشته باشد.
از‌جمله این مهارت‌ها می‌توان به تغذیه و خواب مناسب اشاره کرد. بهترین راه این است که هر وقت نوزادتان خوابید، شما هم بخوابید تا از خستگی و غم‌تان کاسته شود. وقتی حواس‌تان به خودتان باشد،‌ کمتر دچار احساسات منفی و شدید می‌شوید. در این مواقع همسر شما در میزان رضایت و لذت شما از زندگی و این حس جدید نقش بسیار مهمی خواهد داشت.
لازم نیست به کارهای خانه نگاه کنید و با خودتان فکر کنید باید کل روز را کار کنید تا خانه تمیز شود، در این مواقع بهتر است خانه را ترک کنید و به دیدن دوست یا خانواده‌تان بروید. تنها ماندن در این شرایط برای شما اصلا خوب نیست چون باعث هجوم افکار منفی و توقعاتی می‌شود که فکر می‌کنید توانش را ندارید. اگر احساس خستگی می‌کنید حتما از یکی از اطرافیان برای نگهداری کودک کمک بگیرید تا بتوانید انرژی لازم را به دست آورید.

از این موارد پرهیز کنید
در صورتی که مبتلا به افسردگی بعد از زایمان هستید باید برای خودتان محدوده امن درنظر بگیرید. شما در حال حاضر توان روحی برای قرار گرفتن درمعرض شرایط استرس‌زا را ندارید و به‌همین دلیل از هرگونه اضطراب و استرس باید دوری کنید. خانه تمیز و لباس‌ها و ظروف شسته و وعده‌های غذایی مناسب لازم است اما سلامت شما اهمیت بیشتری دارد. بنابراین تلاش کنید تمرکزتان را از این قبیل امور دور کنید و با خودتان بگویید وقتی سلامت‌تان را به دست آوردید همه این امور قابل انجام است. افکار منفی را از خود دور کنید، آنها حقیقت ندارند و خیلی زود آنها را با افکار مثبت جایگزین کنید. در این شرایط از افرادی که حمایت‌کننده نیستند هم باید دور باشید. شما باید مثبت باشید و افرادی کنارتان داشته باشید که به جای ملامت از شما حمایت کنند. تماس با دیگر مادرانی که تازه فرزندشان به دنیا آمده و صحبت با آنها هم کمک زیادی به شما می‌کند. داشتن ارتباط قوی با همسر می‌تواند در روند درمان سریع‌تر موثر باشد. اگر به فکر درمان این مشکل نباشید اثرات طولانی‌مدت آن را در خود و فرزندتان خواهید دید، بنابراین مقاومت نکنید و هرچه زودتر به فکر کمک گرفتن از متخصص باشید. همه موارد یاد شده به بهبود سریع‌تر شما کمک زیادی می‌کند.