سیر تا پیاز معضلی به نام واریس! (علل و درمان)

به گزارش نی نی بان ، در جهان امراض، واریس یکی از شایع ترین بیماری های عروقی است که در اثر اختلال در عملکرد سیاهرگ ها و نارسایی دریچه های وریدی ایجاد می شود. این بیماری باعث گشادشدگی، پیچ خوردگی و برجسته شدن رگ های سطحی، به ویژه در پاها، می شود و اغلب با علائمی مانند درد، احساس سنگینی، خارش و تورم همراه است.

واریس نه تنها یک مشکل زیبایی محسوب می شود، بلکه می تواند منجر به عوارضی مانند زخم های مزمن و لخته های خونی شود. عواملی همچون وراثت، اضافه وزن، بارداری، ایستادن یا نشستن طولانی مدت و افزایش سن در بروز این بیماری نقش دارند. با شناخت علل و روش های درمانی موجود، می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید. در خصوص نحوه درمان و البته عوامل ابتلا به آن، نکاتی را دقیق ، در ادامه مرور و واکاوی خواهیم کرد.

بیماری واریس چیست؟

واریس یا به انگلیسی Varicose veins یک بیماری عروقی است که در آن سیاهرگ ها به دلیل ضعف در دیواره و دریچه های وریدی، متورم و پیچ خورده می شوند. این مشکل معمولاً در پاها رخ می دهد، زیرا ایستادن و راه رفتن طولانی مدت باعث افزایش فشار در سیاهرگ های تحتانی می شود.

علائم واریس شامل رگ های برجسته و پیچ خورده، احساس سنگینی یا درد در پاها، تورم، خارش و گاهی تغییر رنگ پوست است. عواملی مانند ژنتیک، چاقی، بارداری، ایستادن طولانی مدت و عدم تحرک کافی می توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. درمان های واریس شامل روش های غیرجراحی مانند تغییر سبک زندگی، استفاده از جوراب های فشاری و ورزش، و روش های پزشکی مانند لیزر درمانی یا جراحی برای موارد شدیدتر است.

دلایل ابتلا به بیماری واریس؛ چرا واریس می گیریم؟

واریس یک بیماری عروقی است که به دلیل عملکرد نامناسب دریچه های وریدی و ضعف دیواره سیاهرگ ها ایجاد می شود. در شرایط عادی، سیاهرگ ها خون را از اندام های بدن به سمت قلب بازمی گردانند و دریچه های یک طرفه موجود در داخل آن ها از بازگشت خون به سمت پایین جلوگیری می کنند. هنگامی که این دریچه ها دچار نارسایی شوند یا دیواره سیاهرگ ها ضعیف شوند، خون در رگ ها تجمع یافته و باعث گشادشدن، پیچ خوردگی و برجسته شدن آن ها می شود. این وضعیت منجر به بروز علائمی مانند احساس سنگینی، درد، تورم و تغییر رنگ پوست می شود.

عوامل ژنتیکی

وراثت یکی از مهم ترین عوامل بروز واریس است. اگر در خانواده فرد سابقه واریس وجود داشته باشد، احتمال ابتلای او نیز افزایش می یابد. ضعف مادرزادی در دیواره سیاهرگ ها و اختلال در عملکرد دریچه های وریدی از طریق ژن ها منتقل می شود و باعث مستعد شدن فرد به این بیماری خواهد شد.

ایستادن یا نشستن طولانی مدت

فعالیت هایی که مستلزم ایستادن یا نشستن مداوم هستند، به ویژه در محیط های کاری، فشار زیادی به سیاهرگ های پا وارد می کنند. در حالت ایستاده، نیروی جاذبه جریان خون را به سمت پایین می کشد و عملکرد دریچه های وریدی را مختل می کند. نشستن طولانی مدت نیز موجب کاهش پمپاژ خون توسط عضلات پا شده و منجر به افزایش احتمال تشکیل واریس می شود.

چاقی و اضافه وزن

افزایش وزن باعث اعمال فشار بیشتر بر روی سیاهرگ های پا شده و موجب کشیدگی و ضعیف شدن دیواره آن ها می شود. در نتیجه، عملکرد دریچه های وریدی دچار اختلال شده و احتمال بروز واریس افزایش می یابد. همچنین، چربی اضافی در بدن می تواند گردش خون را مختل کرده و موجب افزایش ایستایی خون در رگ ها شود.

بارداری

در دوران بارداری، حجم خون در بدن افزایش می یابد تا نیازهای جنین تأمین شود، اما این افزایش حجم خون فشار بیشتری به سیاهرگ ها، به ویژه در پاها، وارد می کند. همچنین، تغییرات هورمونی در این دوران باعث شل شدن دیواره سیاهرگ ها و کاهش کارایی دریچه های وریدی می شود. با پیشرفت بارداری و افزایش وزن جنین، فشار بیشتری بر روی رگ های لگنی و پاها وارد شده و احتمال بروز واریس بیشتر می شود.

افزایش سن

با افزایش سن، دیواره سیاهرگ ها و دریچه های وریدی به تدریج ضعیف تر می شوند. خاصیت ارتجاعی دیواره رگ ها کاهش می یابد و دریچه ها کارایی خود را از دست می دهند، در نتیجه خون به جای حرکت به سمت قلب، به عقب برگشته و در رگ ها جمع می شود. این فرآیند منجر به گشادشدگی و پیچ خوردگی رگ ها و در نهایت ایجاد واریس می شود.

عدم فعالیت بدنی و سبک زندگی کم تحرک

ورزش و فعالیت بدنی منظم به بهبود گردش خون و تقویت عضلات کمک می کند، در حالی که سبک زندگی کم تحرک باعث کاهش کارایی پمپاژ خون در پاها شده و موجب ایستایی خون در سیاهرگ ها می شود. کم تحرکی همچنین عضلات ساق پا را ضعیف کرده و فشار بیشتری بر روی سیاهرگ ها وارد می کند، که این امر احتمال ایجاد واریس را افزایش می دهد.

مصرف سیگار و الکل

مصرف دخانیات باعث تضعیف دیواره عروق و کاهش انعطاف پذیری آن ها می شود که منجر به اختلال در عملکرد رگ ها و افزایش احتمال بروز واریس خواهد شد. الکل نیز باعث گشاد شدن رگ ها و افزایش فشار درون سیاهرگ ها می شود که به مرور زمان عملکرد دریچه های وریدی را مختل کرده و موجب ایجاد واریس می شود.

اختلالات هورمونی

تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان، نقش مهمی در بروز واریس دارد. مصرف قرص های ضدبارداری، تغییرات هورمونی دوران یائسگی، بارداری و قاعدگی می توانند موجب شل شدن دیواره سیاهرگ ها و کاهش عملکرد دریچه های وریدی شوند. این تغییرات باعث افزایش خطر ابتلا به واریس در زنان نسبت به مردان می شود.

آسیب های وریدی و جراحی های قبلی

آسیب های وارد شده به وریدها، مانند لخته های خونی (ترومبوز وریدی عمقی) یا جراحی های قبلی، می توانند به دریچه های وریدی آسیب برسانند. این آسیب ها ممکن است عملکرد طبیعی وریدها را مختل کرده و منجر به افزایش فشار خون وریدی و در نهایت ایجاد واریس شوند.

یبوست مزمن

فشار ناشی از یبوست بر روی عروق لگنی و شکمی می تواند منجر به افزایش فشار در سیاهرگ های پا شود. این افزایش فشار به مرور زمان می تواند به ضعف دیواره سیاهرگ ها و ایجاد واریس منجر شود، به ویژه در افرادی که به طور مداوم دچار یبوست هستند.

پوشیدن لباس های تنگ و کفش های پاشنه بلند

استفاده مداوم از لباس های بسیار تنگ، به ویژه در ناحیه کمر و ران ها، می تواند جریان طبیعی خون را در سیاهرگ ها محدود کرده و به تجمع خون و افزایش فشار در سیاهرگ های پا منجر شود. همچنین، کفش های پاشنه بلند موجب کاهش فعالیت عضلات ساق پا و کاهش عملکرد پمپاژ خون به سمت قلب می شوند که می تواند در ایجاد واریس مؤثر باشد.

روش های درمان بیماری واریس

واریس یک بیماری عروقی است که علاوه بر ایجاد مشکلات زیبایی، می تواند موجب درد، احساس سنگینی در پاها و عوارض جدی تری مانند زخم های پوستی و لخته های خونی شود. درمان واریس به شدت بیماری، میزان گشادشدگی سیاهرگ ها و علائم فرد بستگی دارد.

روش های درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی، درمان های غیرتهاجمی، روش های کم تهاجمی و جراحی های پیشرفته است. هدف از درمان، کاهش علائم، بهبود گردش خون و جلوگیری از پیشرفت بیماری و عوارض ناشی از آن است.

تغییر سبک زندگی و خودمراقبتی

یکی از اولین و مهم ترین روش های کنترل واریس، اصلاح سبک زندگی است. فعالیت بدنی منظم، به ویژه ورزش هایی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا، باعث بهبود گردش خون و تقویت عضلات ساق پا می شود که به پمپاژ بهتر خون کمک می کند.

کاهش وزن در افرادی که دچار اضافه وزن هستند، فشار وارده بر سیاهرگ های پا را کاهش داده و از پیشرفت واریس جلوگیری می کند. همچنین، اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت و بالا نگه داشتن پاها هنگام استراحت می تواند به کاهش فشار در وریدها کمک کند. پرهیز از پوشیدن لباس های تنگ و کفش های پاشنه بلند نیز از دیگر اقدامات مؤثر در جلوگیری از تشدید بیماری است.

استفاده از جوراب های واریس

جوراب های واریس یکی از ساده ترین و مؤثرترین روش های درمان واریس هستند. این جوراب ها با اعمال فشار تدریجی بر پاها، به بهبود جریان خون و جلوگیری از تجمع خون در وریدهای سطحی کمک می کنند. جوراب های فشاری در اندازه ها و فشارهای مختلف موجود هستند و میزان فشار مورد نیاز باید با تجویز پزشک تعیین شود. استفاده منظم از این جوراب ها، به ویژه در افرادی که مدت طولانی می ایستند یا می نشینند، می تواند باعث کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت بیماری شود.

اسکلروتراپی (تزریق مواد اسکلروزان)

اسکلروتراپی یک روش کم تهاجمی برای درمان واریس های کوچک و متوسط است که در آن یک محلول مخصوص (مواد اسکلروزان) به داخل سیاهرگ تزریق می شود. این محلول باعث تحریک دیواره داخلی ورید و چسبیدن آن به همدیگر می شود که در نهایت منجر به بسته شدن رگ و جذب آن توسط بدن خواهد شد. این روش به طور معمول در چندین جلسه انجام می شود و به خصوص برای درمان واریس های سطحی و رگ های عنکبوتی مؤثر است. بعد از انجام اسکلروتراپی، بیمار باید برای مدتی جوراب های فشاری بپوشد تا نتایج بهتری حاصل شود.

لیزر درمانی و روش های مبتنی بر امواج رادیویی (EVLT و RFA)

درمان با لیزر و امواج رادیویی، از روش های غیرجراحی برای از بین بردن واریس های متوسط تا شدید محسوب می شوند. در روش لیزر داخل وریدی (EVLT) و فرکانس رادیویی (RFA)، یک فیبر نازک از طریق یک سوزن ظریف وارد ورید شده و انرژی لیزر یا امواج رادیویی به دیواره رگ تابانده می شود.

این انرژی باعث بسته شدن ورید و از بین رفتن آن می شود. این روش ها نسبت به جراحی سنتی کمتر تهاجمی هستند، درد کمتری دارند و دوران بهبودی کوتاه تری نیاز دارند. پس از درمان، بیمار معمولاً می تواند فعالیت های روزمره خود را به سرعت از سر بگیرد.

فلبکتومی (حذف ورید از طریق برش های کوچک)

فلبکتومی یک روش جراحی کم تهاجمی است که برای از بین بردن وریدهای واریسی سطحی استفاده می شود. در این روش، پزشک برش های کوچکی روی پوست ایجاد کرده و از طریق این برش ها، وریدهای معیوب را با ابزارهای مخصوص خارج می کند. فلبکتومی معمولاً تحت بی حسی موضعی انجام شده و نیازی به بخیه ندارد، زیرا برش ها بسیار کوچک هستند. این روش به طور خاص برای واریس های برجسته که نزدیک به سطح پوست قرار دارند، مناسب است و نتایج آن به سرعت قابل مشاهده است.

جراحی واریس (بستن و برداشتن ورید یا استریپینگ وریدی)

در موارد شدیدتر که روش های غیرجراحی و کم تهاجمی مؤثر نباشند، جراحی برای درمان واریس توصیه می شود. در روش سنتی بستن و برداشتن ورید (ligation and stripping)، جراح با ایجاد برش هایی در ناحیه کشاله ران و مچ پا، ورید معیوب را مسدود کرده و سپس آن را از بدن خارج می کند. این جراحی تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی نخاعی انجام می شود و دوران نقاهت طولانی تری نسبت به روش های کم تهاجمی دارد. با این حال، در مواردی که وریدهای بزرگ و بسیار آسیب دیده باشند، این روش همچنان یکی از گزینه های اصلی درمان است.

دارو درمانی و مکمل های تقویت کننده عروق

داروهای مختلفی برای بهبود عملکرد عروق و کاهش علائم واریس استفاده می شوند. برخی از داروهای وریدی مانند دیوسمین و هسپریدین که از ترکیبات گیاهی استخراج می شوند، می توانند باعث بهبود گردش خون و کاهش التهاب و تورم شوند. همچنین، مصرف مکمل های حاوی ویتامین C و E، به همراه بیوفلاونوئیدها، می تواند در تقویت دیواره وریدها مؤثر باشد. با این حال، مصرف داروها به تنهایی قادر به درمان واریس نیست و باید در کنار روش های دیگر به کار رود.

تزریق چسب وریدی (VenaSeal)

تزریق چسب وریدی یکی از جدیدترین روش های درمان واریس است که در آن، یک ماده چسبنده زیست سازگار به داخل سیاهرگ تزریق شده و باعث بسته شدن و از بین رفتن رگ معیوب می شود. این روش نیازی به بی حسی یا استفاده از جوراب های فشاری پس از درمان ندارد و بیمار بلافاصله می تواند به فعالیت های روزمره خود بازگردد. مزیت این روش نسبت به سایر روش ها، حداقل میزان درد و عدم نیاز به جلسات متعدد درمانی است.

مواد معدنی و ویتامین برای درمان واریس

تغذیه نقش مهمی در سلامت عروق و پیشگیری یا کاهش علائم واریس دارد. برخی ویتامین ها و مواد معدنی با تقویت دیواره سیاهرگ ها، بهبود گردش خون و کاهش التهاب، می توانند به درمان واریس کمک کنند. این ترکیبات از طریق افزایش انعطاف پذیری رگ ها، کاهش تورم و جلوگیری از تشکیل لخته های خونی، تأثیرات مثبتی بر روی این بیماری دارند.

ویتامین C

ویتامین C یکی از مهم ترین ویتامین ها برای تقویت دیواره عروق و جلوگیری از نارسایی وریدی است. این ویتامین نقش اساسی در تولید کلاژن و الاستین دارد که موجب استحکام و انعطاف پذیری دیواره رگ ها می شود. همچنین، ویتامین C یک آنتی اکسیدان قوی است که از التهاب و آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو در عروق جلوگیری می کند. مصرف میوه هایی مانند پرتقال، کیوی، توت فرنگی و سبزیجاتی مانند فلفل دلمه ای و بروکلی، منبع غنی این ویتامین هستند.

ویتامین E

ویتامین E یک آنتی اکسیدان قوی است که با بهبود گردش خون، از تشکیل لخته های خونی در رگ های واریسی جلوگیری می کند. این ویتامین همچنین به کاهش التهاب و افزایش انعطاف پذیری دیواره عروق کمک می کند و از بروز آسیب های اکسیداتیو جلوگیری می نماید. بادام، تخمه آفتابگردان، روغن زیتون و آووکادو منابع غنی از ویتامین E هستند که مصرف منظم آن ها می تواند در بهبود واریس مؤثر باشد.

ویتامین K

در همین جریان، ویتامین K نقش مهمی در حفظ سلامت عروق دارد، زیرا به تنظیم انعقاد خون کمک کرده و از خونریزی بیش از حد در رگ های ضعیف جلوگیری می کند. همچنین، این ویتامین به کاهش رسوبات کلسیمی در دیواره رگ ها کمک کرده و انعطاف پذیری آن ها را افزایش می دهد. مصرف مواد غذایی مانند سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم پیچ، جعفری) و کبد حیوانات می تواند به تأمین ویتامین K مورد نیاز بدن کمک کند.

ویتامین D

ویتامین D در سلامت کلی سیستم عروقی نقش دارد و به بهبود عملکرد دیواره سیاهرگ ها و کاهش التهاب کمک می کند. کمبود این ویتامین با افزایش خطر ابتلا به بیماری های عروقی، از جمله واریس، مرتبط است. قرار گرفتن در معرض نور خورشید، مصرف ماهی های چرب، زرده تخم مرغ و لبنیات غنی شده از جمله راه های تأمین ویتامین D هستند.

بیوفلاونوئیدها

بیوفلاونوئیدها ترکیبات گیاهی هستند که با تقویت دیواره عروق و افزایش جریان خون، از پیشرفت واریس جلوگیری می کنند. این ترکیبات به کاهش التهاب و تورم و جلوگیری از شکستن رگ های خونی ضعیف کمک می کنند. بیوفلاونوئیدها در میوه ها و سبزیجاتی مانند مرکبات، توت ها، فلفل دلمه ای و چای سبز یافت می شوند.

منیزیم

منیزیم یک ماده معدنی مهم برای سلامت عروق و پیشگیری از گرفتگی عضلات و دردهای ناشی از واریس است. این ماده به بهبود انقباض و انبساط طبیعی رگ ها کمک می کند و از تجمع خون در سیاهرگ ها جلوگیری می کند. منابع غذایی غنی از منیزیم شامل مغزها، دانه ها، غلات کامل، موز و سبزیجات برگ سبز است.

مس

مس نقش مهمی در تولید کلاژن و الاستین دارد که برای حفظ سلامت دیواره رگ های خونی ضروری هستند. این ماده معدنی به حفظ استحکام و انعطاف پذیری سیاهرگ ها کمک می کند و از آسیب دیدگی و پارگی آن ها جلوگیری می کند. مصرف مواد غذایی مانند آجیل، دانه ها، شکلات تلخ و جگر به تأمین مس مورد نیاز بدن کمک می کند.

روی (زینک)

روی به ترمیم بافت های آسیب دیده، کاهش التهاب و تقویت عملکرد سیستم ایمنی کمک می کند. این ماده معدنی برای بازسازی دیواره عروق و جلوگیری از زخم های پوستی ناشی از واریس ضروری است. مصرف غذاهایی مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و مغزها می تواند به تأمین میزان کافی روی در بدن کمک کند.

پتاسیم

پتاسیم نقش مهمی در تنظیم تعادل مایعات و کاهش تورم ناشی از واریس دارد. این ماده معدنی از احتباس مایعات در بدن جلوگیری کرده و فشار وارد بر سیاهرگ ها را کاهش می دهد. موز، سیب زمینی، آووکادو، اسفناج و ماست از منابع غنی پتاسیم هستند که مصرف آن ها می تواند در بهبود علائم واریس مؤثر باشد.

آهن

آهن برای حفظ سلامت خون و جلوگیری از کم خونی ضروری است. کمبود آهن می تواند منجر به کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها و تشدید علائم واریس شود. مصرف گوشت قرمز، حبوبات، اسفناج و آجیل به تأمین آهن مورد نیاز بدن کمک می کند.

درمان واریس پا با ورزش ممکن است؟

باید گفت که درمان واریس پا با ورزش به طور مستقیم ممکن نیست، اما انجام تمرینات مناسب می تواند به بهبود گردش خون، تقویت عضلات پا و کاهش علائم این بیماری کمک کند. ورزش هایی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و یوگا باعث افزایش جریان خون در سیاهرگ ها شده و از تجمع خون در رگ های واریسی جلوگیری می کنند.

حرکات کششی و تمرینات مخصوص ساق پا نیز به تقویت عضلات و بهبود عملکرد دریچه های وریدی کمک کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می کنند. علاوه بر این، ورزش منظم می تواند به کاهش وزن کمک کند که یکی از عوامل مؤثر در کاهش فشار وارده بر سیاهرگ های پا است. برای دستیابی به بهترین نتیجه، ورزش باید همراه با تغییرات سبک زندگی مانند تغذیه سالم و استفاده از جوراب های فشاری انجام شود. با این حال، در موارد پیشرفته واریس، ورزش به تنهایی کافی نیست و ممکن است نیاز به روش های درمانی دیگر مانند لیزر درمانی یا اسکلروتراپی باشد.

سخن پایانی

روش های درمانی واریس بسته به شدت بیماری و نیازهای بیمار متفاوت هستند. در مراحل اولیه، تغییرات سبک زندگی، استفاده از جوراب های فشاری و ورزش می توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. در موارد متوسط، روش های کم تهاجمی مانند اسکلروتراپی، لیزر درمانی و امواج رادیویی به عنوان گزینه های مؤثر در نظر گرفته می شوند. در واریس های شدیدتر، روش هایی مانند فلبکتومی، جراحی و تزریق چسب وریدی می توانند مؤثر باشند. انتخاب بهترین روش درمانی باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود تا بهترین نتیجه ممکن به دست آید و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.

منبع: روزانه