علل ژنیکوماستی در مردان، چیست و چه درمانی دارد؟

واژه ژنیکوماستی، از دو بخش تشکیل شده: ژنیکو، به معنای زن و ماستی، به معنای پستان.

واژه ژنیکوماستی، از دو بخش تشکیل شده: ژنیکو، به معنای زن و ماستی، به معنای سینه. پس ژنیکوماستی، یعنی زنانه شدن سینه‌ی یک مرد که نباید آن را با دو پدیده دیگر اشتباه کرد: تجمع بافت چربی (لیپوماستی) و حجیم شدن عضلات سینه. در این دو حالت، ژنیکوماستی، کاذب است، نه حقیقی.
ژنیکوماستی حقیقی، تکثیر و حجیم شدن بافت غد‌های (گلاندولر) سینه است. ژنیکوماستی، پدید‌های است سهل و ممتنع، یعنی هم ساده و طبیعی است (فیزیولوژیک) و نیازی به درمان ندارد و هم می‌‌تواند جدی و نشان‌های از یک بیماری صعب‌العلاج باشد.
ژنیکوماستی طبیعی در سه حالت دیده می‌‌شود: نوزادی، بلوغ و سالمندی.
ژنیکوماستی نوزادی در 60 تا 90 درصد نوزادان پسر، به علت وجود استروژن مادر در خون نوزاد، عارض می‌‌گردد. ژنیکوماستی نوزادی، در چند هفته اول زندگی ایجاد می‌‌شود. این پدیده، موقتی و گذرا است و ظرف چند هفته از بین می‌‌رود.
ژنیکوماستی بلوغ، در۶۰ تا ۷۰ درصد پسر‌ها در دوران بلوغ مشاهده می‌‌شود و اغلب با درد و حساسیت سینه همراه می‌‌باشد. ژنیکوماستی بلوغ، در پسر‌های نوجوان و تازه بالغ بین سنین ۱۲ تا ۱۵ سالگی ایجاد می‌‌شود. این پدیده، ممکن است از چند ماه تا چند سال به طول انجامد (۶ ماه تا ۳ سال).
ژنیکوماستی سالمندی در 30 تا 80 درصد افراد مسن دیده می‌‌شود. ژنیکوماستی پیری، معمولا بعد از 45 تا 50 سالگی ایجاد می‌‌شود.

علل‌:
علل ژنیکوماستی شامل یک لیست بلند ‌بالا از بیماری‌‌ها و دارو‌های مختلف می‌‌شود که ذکر تمام آن‌ها از حوصله این بحث خارج است.
برای نمونه، دارو‌ها 20 درصد، کم‌کاری اولیه بیضه (هیپوگونادیسم اولیه) 10 درصد، تومور‌های بیضه یا فوق ‌کلیه 3 درصد در ایجاد این مشکل نقش دارند.
حدود ۱۰ درصد موارد هم شامل هیپوگونادیسم ثانویه، سوءتغذیه (در قدیم از علل شایع در کودکان بود)، مقاومت به آندروژن (TFTS یا مرد‌های زن‌نما که نوعی دو جنسی کاذب است)، سیروز کبدی ، اعتیاد به الکل، نارسایی مزمن کلیه ، پرکاری مادرزادی فوق‌ کلیه ، تومور ترشح‌کننده هورمون جنسی، پرکاری تیرویید ، کم‌کاری تیرویید ، ایدز و دارو‌های ضدایدز است.در بقیه موارد، علت ژنیکوماستی، پیدا نمی‌‌شود.
در مورد دارو‌ها باید گفت کمتر دارویی وجود دارد که باعث ژنیکوماستی نشود. البته مقصود مصرف درازمدت دارو است، نه چند نوبت یا چند روز مصرف آن.مواد نیروزا ، استرویید‌ها، آنابولیزان‌‌ها (برای افزایش حجم عضلات در بدنسازان)، کرم‌‌های استروژن ، اسپیرونالاکتون، فلوتاماید، سایمتیدین، رانیتیدین، متیل‌دوپا، دارو‌های اعصاب، ماری جوانا، هروئین، متادون، دارو‌های ضدتشنج و ضدصرع، ضد سل، ضد افسردگی (دارو‌های ضدافسردگی در خانم‌ها باعث پُرمویی و در آقایان باعث ژنیکوماستی می‌‌شوند)، شیمی‌‌درمانی ، هورمون رشد ، ضدسرطان‌‌ها، تمام آندروژن‌‌ها و ... از جمله ی این دارو‌ها هستند.
علاوه بر این‌ها در جوانان و نوجوانان پسر، نقش مواد نیروزا مهم‌تر است. غالبا این دارو‌ها، به طور غیرقانونی و مخفیانه، در باشگاه‌‌های ورزشی، به غلط تجویز می‌‌شوند و گا‌ها با عوارض جبران‌ناپذیری همراه هستند.

عوارض ‌:
اگر ژنیکوماستی از نوع فیزیولوژیک و خفیف باشد؛ مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد و احتیاج به درمان خاصی هم ندارد و معمولا خود به خود خوب می‌‌شود. ژنیکوماستی دارویی هم با قطع دارو معمولا برطرف می‌‌شود. معاینه دور‌های بیمار بین ۳ تا ۶ ماه ضروری است.
نکته مهم این است که ژنیکوماستی، به ویژه در جوانان و نوجوانان، بیش از آن که از نظر پزشکی مساله‌ساز باشد، از نقطه‌نظر روانی و اجتماعی مساله‌ساز است، به طوری که بیمار احساس شرم می‌‌کند و از برهنه شدن می‌‌هراسد و اعتماد به نفس خود را از دست می‌‌دهد و دچار سرخوردگی و افسردگی می‌‌شود. بیمارانی را وجود دارند که برای یک ژنیکوماستی ساده و خفیف و طبیعی، خود را به تیغ جراحی سپرده و تا آن را برنداشت‌هاند، آرام نگرفته‌اند.

درمان ‌:
اکثر بیمارانی که به پزشک مراجعه می‌‌کنند، یا از نوع ژنیکوماستی بلوغ هستند که خود به خود بهبود می‌‌یابند و یا از نوع دارویی هستند که با قطع دارو، تدریجا خوب می‌‌شوند.در پزشکی، گاهی بهترین دارو، ندادن داروست. ژنیکوماستی نسبت به هر دارویی حساس است. به علاوه، دارو‌هایی مانند تاموکسی فن (ضد استروژن) یا آناستروزول یا تتروزول (ضد‌آروموتاز) در واقع، اثر قابل‌توجهی در کاهش حجم پستان ندارند، اما ممکن است از بزر‌گ‌تر شدن‌اش جلوگیری کنند.
مصرف دارو‌هایی که توسط شرکت‌‌های دارویی یا از طریق اینترنت با اسامی‌‌مختلف تبلیغ می‌‌شوند، به هیچ وجه توصیه نمی‌‌شود. اگر دارویی لازم باشد، باید توسط پزشک متخصص غدد بعد از معاینه ی دقیق بیمار تجویز شود.
اما اقدامات غیردارویی و ترمی‌می‌‌که کاملا به مریض و ذهنیت او نسبت به بیماری بستگی دارد. حمایت روحی و ایجاد اعتماد به نفس در بیمار، بسیار مهم است و گاهی تنها راه دست‌یابی به این هدف، اقدامات ترمی‌می‌‌است.

در حال حاضر از دو روش ترمی‌می‌‌استفاده می‌‌شود:
۱- لیپوساکشن، که برداشتن و حذف چربی‌‌های اضافی از پستان است و بافت غد‌های پستان دست نخورده باقی می‌‌ماند. این کار باید توسط یک جراح پلاستیک ماهر (فوق‌تخصص جراحی پلاستیک) و با در نظر گرفتن کلیه تدابیر علمی‌‌و بعد از مشورت با فوق‌تخصص غدد، انجام شود. متاسفانه، لیپوساکشن در اکثریت موارد، بی‌رویه و بدون ضابطه توسط افراد متفرقه صورت می‌‌گیرد و با عوارض زیاد و گاهی جبران‌ناپذیری نیز همراه است.
2- عمل جراحی سینه که یک عمل کامل سینه ‌برداری است و بافت غد‌های سینه نیز حذف می‌‌شود. البته امروزه، روش‌های جراحی پیشرفت‌ کرده و به صورت اندوسکوپی و با یک برش کوچک روی پوست، انجام می‌‌شوند.