دوفاستون به تنهایی به بارداری کمک می کند؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من به خاطر بی نظمی پریود پیش متخصص رفتم که گفتند کمی هورمون مردانه ات بالا رفته و دارای فولیکول های ریز روی تخمدانت هستی. به من چهار بسته قرص متفورمین و دو بسته دوفاستون دادند. قرص متفورمین روزی دو عدد خوردم و تمام شد. حالا فقط قرص دوفاستون دارم که گفتند از شب ۱۵ پریود تا ۲۵ پریود مصرف کنم. آیا این به تنهایی باعث حاملگی من می شود؟ سن ۲۲، وزن ۵۷ و قد ۱۵۷. چربی دور شکمی هم دارم.

پاسخ دکتر میترا آشوری، جراح و متخصص زنان و زایمان:
اگر یک سال است که اقدام به بارداری کرده اید و باردار نشده اید، باید همسرتان آزمایش اسپرموگرام بدهند و از نظر اسپرم بررسی بشوند. چون به هر حال حاملگی یک مسئله دو طرفه است. اگر وضعیت همسرتان از نظر اسپرم خوب نباشد هر چقدر هم که ما به شما دارو بدهیم بی فایده است. در صورتی که همسرتان مشکلی نداشت آن وقت می بایست از رحم تان عکس رنگی بگیرید.

چون سن شما هنوز کم هست ما می گوییم تا ۱ سال فرصت دارید. اگر هنوز ۱ سال نشده است لزومی ندارد خیلی عجله کنید. ترجیح ما این است که آزمایش آقایان در یک آزمایشگاه معمولی انجام نشود. بهتر است به یک مرکز ناباروری مراجعه کنید تا وقت و هزینه کمتری صرف این مراحل بشود.

اگر هنوز ۱ سال نشده و نزدیک به ۱ سال است، یعنی حدود ۱۰ ماه قبل از انجام این کارها می توانید تحت نظر یک پزشک متخصص از قرص های تحریک تخمک گذاری مثل کلومفین یا لتروزل هم در کنار داروهای قبلی استفاده کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
قرص‌های دوفاستون ۱۰ میلی‌گرمی حاوی دیدروژسترون (نوعی پروژسترون مصنوعی) هستند که در صورت فقدان پروژسترون طبیعی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد مصرف آن شامل اختلالات قاعدگی و آندومتری است.

دوفاستون در چه مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد‌؟
قرص‌ ۱۰ میلی‌گرمی دوفاستون (Duphaston) برای درمان موارد بسیاری که در نتیجه‌ی فقدان پروژسترون ایجاد می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این موارد شامل اختلالات قاعدگی مانند آمنوره ثانویه (سیکل قادگی که متوقف شده است، نامنظم است یا اصلا اتفاق نیفتاده است)، دیس منوره یا قاعدگی دردناک، سندرم پیش از قاعدگی و خونریزی رحمی غیرطبیعی است که به جای آن‌که در پایان دوره قاعدگی رخ دهد در طول قاعدگی رخ می‌دهد.
قرص‌های دوفاستون ۱۰ میلی‌گرمی برای درمان آندومتریوز (رشد بافت آندومتر در خارج از رحم که باعث درد و خونریزی می‌شود)، ناباروری و سقط جنین ناخواسته نیز تجویز می‌شوند.
این قرص‌ها اثر محرک استروژن بر اندومتر را نیز رفع می‌کنند و بنابراین، احتمال سرطان اندومتر را در زنان کاهش می‌دهند (سرطان ممکن است در پاسخ به استروژن در زنانی که به‌دلیل علائم منوپوز از طریق هورمون جایگزین درمان می‌شوند ایجاد شود).

موارد مصرف داروی دوفاستون
این داروی بیشتر برای کاربردهای زیر توسط پزشک تجویز می گردد:
- سقط عادتی
- فقدان قاعدگی
- قاعدگی دردناک
- سندرم پیش از قاعدگی
- درمان آندومتریوز
- برخی از انواع خونریزی های غیر فونکسیونل رحم

مقدار و نحوه مصرف
با توجه به علت بیماری نحوه مصرف می تواند متفاوت باشد اما رایج ترین شکل مصرف آن به این صورت است که از روز ۱۶ قاعدگی هر شب یک عدد به مدت ده روز مورد استفاده قرار گیرد و پس از قطع شدن آن بین ۳ تا ۱۰ روز بعد، خونریزی قاعدگی رخ می دهد.
در فواصل بین دو پریودی می توانید به قصد بارداری نزدیکی داشته باشید.

روش مصرف قرص دوفاستون
قرص دوفاستون را با یک لیوان آب با یا بدون غذا یک یا دو بار در روز بخورید. مقدار دوز قرص و فاصله زمانی آن به روش درمانی شما بستگی دارد. شما باید تا زمانی که پزشک تجویز می کند قرص را مصرف کنید. ممکن است پزشک ۵ روز یا یک ماه مصرف این قرص را تمدید کند.

قرص دوفاستون را چند وقت باید مصرف کنم؟
قرص دوفاستون را تا زمانی که پزشک تجویز می کند باید مصرف کنید که معمولا ۵ روز یا یک ماده است. گاهی نیز هر ماه در طول قاعدگی باید از این قرص مصرف کنید.

فراموش کردن قرص دوفاستون
اگر قرص دوفاستون را فراموش کردید بلافاصله پس از به یاد آوردن مصرف کنید، مگر این که زمان قرص بعدی رسیده باشد. در این حالت مصرف قرص قبلی لازم نیست. هیچ گاه دو قرص را باهم مصرف نکنید.

موارد منع مصرف
در صورت ابتلا به هر یک از بیماری های زیر باید از مصرف قرص دوفاستون جلوگیری کنید و پزشک خود را در جریان قرار دهید.
- اختلالات ترومبوتیک
- سقط فراموش شده
- بیماری کبد
- کارسینوم پستان یا اعضای تناسلی

عوارض جانبی
در صورت مصرف قرص دوفاستون ممکن است با عوارض جانبی زیر رو به رو شوید:
- آمبولی ریوی
- لکه بینی
- خونریزی های نابجا
- تغییر در اشتها
- ورم نمودن قوزک پا
- ترومبوز شبکیه
- ترومبوفلبیت

تداخل دارویی
اگر دیدروژسترون و بروموکریپتین به طور همزمان مصرف شود باعث ترشح خود به خودی و بیش از حد شیر می شود. داروهای القا کننده فعالیت آنزیم های کبدی مانند ریفامپین و فنی توئین و کاربامازپین باعث کاهش کارایی و اثر دارو می شود.

هشدارها
در حین استفاده از دارو امکان دارد که خونریزی های دوران قاعدگی نامنظم شوند که در این صورت بهتر است که میزان مصرف آن را افزایش دهید.

روش نگهداری قرص دوفاستون
قرص را باید در محیطی خشک و سرد با دمای زیر ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کنید.

درمان اندومتریوز با دوفاستون
طی یک دوره قاعدگی طبیعی، پروژسترونی که به وسیله تخمدان‌ها تولید می‌شود بر اندومتر تاثیر می‌گذارد و رشد آن‌را متوقف می‌کند و باعث می‌شود که هورمون‌ها و پروتئین‌های لازم برای حفظ بارداری ترشح شوند. در صورت عدم بارداری، سطوح استروژن و پروژسترون پایین می‌آید و اندومتر تخریب می‌شود و خونریزی قاعدگی رخ می‌دهد.
اندومتریوز رشد بافت اندومتر در بخش خارجی رحم است که مانند اندومتر رحم عمل می‌کند و پاسخ آن به پروژسترون نیز به همان ترتیب است.
دوفاستون ۱۰ بر اندومتر در همه‌ی نواحی اثر می‌گذارد و از رشد آن جلوگیری می‌کند و علائم اندومتریوز از جمله درد و خونریزی را از بین می‌برد.

آزمایش اسپرم
اما ممکن است مشکل ناباروری مربوط به مرد باشد. در این صورت آزمایش اسپرم توصیه می‌شود. آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام (تجزیه و تحلیل مایع منی) آزمایشی است که تعداد اسپرم، سلامت و قدرت زنده ماندن آن را بررسی می کند. مایع منی حاوی اسپرم (به علاوه سایر مواد قندی و پروتئینی) است که در طی انزال آزاد می شود.

چه زمانی آزمایش اسپرموگرام توصیه می شود؟
۱- آزمایش اسپرم برای برای بررسی علت ناباروری
تجزیه و تحلیل اسپرم اغلب زمانی توصیه می شود که زوج مشکلی در باروری دارند. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا علت ناباروری را در آقایان بررسی کند. این تجزیه و تحلیل همچنین تعیین می کند که آیا تعداد کم اسپرم یا اختلال عملکرد اسپرم دلیل ناباروری است یا خیر؟
پزشکان اغلب دو یا سه آزمایش جداگانه را انجام می دهند تا به نظر نهایی درباره سلامت اسپرم برسند. به گفته انجمن آمریکایی شیمی بالینی (AACC)، آزمایش ها باید حداقل با فاصله هفت روز و طی دو تا سه ماه انجام شود.
تعداد اسپرم می تواند روزانه متفاوت باشد. با توجه به میانگین نمونه های اسپرم می توان نتیجه قطعی را بدست آورد.
۲- آزمایش اسپرم برای تست موفقیت وازکتومی
مردانی که وازکتومی داشته اند، نیز باید آزمایش اسپرم را انجام دهند تا پزشک مطمئن شود که دیگر اسپرمی در آنها وجود ندارد. در عمل وازکتومی، لوله هایی که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی می برند، به عنوان یک روش پیشگیری دائمی، بسته می شوند و جلوی عبور آنها به آلت تناسلی گرفته می شود.
پس از وازکتومی، پزشکان اغلب توصیه می کنند که مردان یک ماه یک بار یک آزمایش اسپرم انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که اسپرم در مایع منی وجود ندارد.

چگونه برای آزمایش اسپرم آماده شویم؟
پزشک به شما اطلاعات لازم را درباره این آزمایش می دهد. حتما در زمان مشاوره درباره داروهایی که مصرف کنید نیز او را مطلع کنید. برای گرفتن بهترین نمونه:
- بیست و چهار تا هفتاد و دو ساعت قبل از آزمایش انزال نداشته باشید.
- دو تا پنج روز قبل از آزمایش از مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر مانند کوکائین و ماری جوانا خودداری کنید.
- از مصرف داروهای گیاهی مانند گل راعی اجتناب کنید.

روش نمونه گیری در آزمایش اسپرم چگونه است؟
شما باید یک نمونه منی برای یک تجزیه و تحلیل اسپرم ارائه دهید. چهار روش اصلی برای جمع آوری نمونه منی وجود دارد:
- استمناء
- رابطه جنسی با کاندوم
- رابطه جنسی با خروج قبل از انزال

دو عامل اصلی برای داشتن یک نمونه آزمایش خوب
- اول، اسپرم باید در دمای بدن حفظ شود. اگر بیش از حد گرم و یا خیلی سرد شود، نتایج نادرست خواهد بود.
- دوم، مایع منی باید ظرف 30 تا 60 دقیقه پس از خروج از بدن به مرکز آزمایش منتقل شود.

چه مواردی در آزمایش اسپرم تاثیر منفی دارند؟
برخی از عوامل می تواند بر نتایج آزمایش تاثیر منفی داشته باشد، از جمله:
- مایع منی ای که در تماس با اسپرم کش قرار دارد. مواد اسپرم کش ممکن است در برخی از کاندوم ها وجود داشته باشد و یا استفاده از برخی از پمادها و اسپری ها باعث آسیب به اسپرم شوند.
- انجام تست در زمان اضطراب و استرس شدید
- خطا در آزمایشگاه
- آلودگی نمونه
- الکل
- کافئین
- گیاهان دارویی
- استفاده از داروهای تجویزی که باعث کاهش تعداد اسپرم می شود مانند سایمتیدین (برای رفع مشکلات گوارشی تجویز می‌شود)
- مصرف تفریحی مواد مخدر
- تنباکو

آزمایش اسپرم چگونه تفسیر می شود؟
پس از نمونه برداری از مایع منی ، بسته به آزمایشگاهی که به آن رفته اید، نتایج آزمایش باید ظرف ۲۴ ساعت تا یک هفته آماده شود. هنگامی که پزشک نتایج اسپرموگرام را بررسی می کند، عوامل متعددی را در نظر می گیرد. برخی از این موارد شامل:

1- تعداد اسپرم
در تجزیه و تحلیل عادی نمونه مایع منی ای که از شما گرفته شده است باید بین ۲۰ میلیون تا بیش از ۲۰۰ میلیون وجود داشته باشد. این عامل نیز به عنوان تراکم اسپرم معروف است. تعداد کم اسپرم در مایع منی، باروری را سخت تر می کند.

2- شکل اسپرم
در یک نمونه طبیعی مایع منی، بیش از ۵۰ درصد از اسپرم ها شکل طبیعی دارند. اگر بیشتر از پنجاه درصد از اسپرم های فردی شکل غیر طبیعی داشته باشد، می تواند بر قدرت باروری او تاثیر منفی داشته باشد.
آزمایشگاه ممکن است ناهنجاری هایی را در سر، تنه یا دم اسپرم شناسایی کند. همچنین ممکن است اسپرم نابالغ باشد، بنابراین قدرت باروری تخمک را ندارد.

۳- حرکت اسپرم
این میزان حرکت اسپرم ها در یک نمونه و ارزیابی چگونگی حرکت آنها را در بر می گیرد. یک ساعت پس از انزال، حداقل ۳۲٪ اسپرم ها باید حرکت رو به جلو داشته باشند. در یک نمونه طبیعی مایع منی، بیش از ۵۰ درصد اسپرم ها، یک ساعت پس از انزال حرکت می کنند.
جنبش اسپرم، یا حرکت آن، برای باروری بسیار اهمیت دارد، زیرا اسپرم باید به سمت تخمک حرکت کند. یک سیستم خودکار حرکت اسپرم را تجزیه و تحلیل می کند و در مقیاس 0 تا 4 آن را می سنجد. نمره 0 بدین معنی است که اسپرم در حال حرکت نیست و نمره 3 یا 4 نشانگر حرکت خوب آن است.

۴- pH مایع منی
مایع منی یک مایع قلیایی است. PH آن باید بین ۷.۲ تا ۷.۸ باشد تا نتیجه طبیعی حاصل شود. سطح pH بالاتر از ۸.۰ می تواند نشان دهنده عفونت باشد. نتیجه کمتر از ۷.۰ می تواند نشان دهنده آلودگی مایع منی یا انسداد لوله های منی بر باشد.

5- حجم مایع منی
حجم مایع منی برای یک نتیجه طبیعی باید بیش از ۲ میلی لیتر باشد. به طور متوسط، هر بار که یک مرد دچار انزال می شود، ۲-۶ میلی لیتر مایع منی یا حدود ۱.۲ قاشق چای خوری تا یک قاشق چای خوری مایع منی آزاد می کند.
کمتر از این مقدار ممکن است برای باردارشدن یک خانم کافی نباشد. از سوی دیگر، میزان بیشتر از آن نیز می تواند غلظت اسپرم را کاهش دهد.

۶- تبدیل شدن مایع منی به حالت رقیق
۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از انزال، مایع منی باید حالت رقیق پیدا کند. تبدیل مایع منی از حالت غلیظ به یک مایع روان به اسپرم کمک می کند تا حرکت مناسب داشته باشد. اگر مایع منی ظرف ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از انزال رقیق نشود، می تواند باروری را تحت تأثیر قرار گیرد.

7- ظاهر مایع منی
مایع منی باید به رنگ سفید و خاکستری باشد، اگر مایع منی به رنگ قرمز قهوه ای باشد ممکن است نشانگر خون در مایع باشد. رنگ زرد مایع منی می تواند نشان دهنده بیماری زردی یا یرقان و یا از عوارض داروها باشد.