قرص پیشگیری از بارداری، بهترین و کم عارضه ترین راه
مکانیسم اثر بیشتر قرص‌های ضدبارداری از طریق توقف تخمک گذاری است اما بخش پروژسترونی قرص نیز باعث کاهش ضخامت لایه داخلی آندومتر می‌شود.
قرص‌های ضدبارداری گاه مانند شمشیرهای دو لبه عمل می‌کنند و مصرف نادرست آنها می‌تواند با افزایش خطر سرطان سینه، اضافه وزن، سقط جنین بعد از قطع قرص و ... همراه باشد. از طرف دیگر بسته بودن فضای جامعه باعث شده بسیاری از خانم‌ها بدون مراجعه به متخصص زنان به انتخاب خود این داروها را از داروخانه تهیه و مصرف کنند که کاری عقلانی نیست، پس این مطلب را بادقت بخوانید.
قرص‌های جدید اثر مردانه‌زایی ندارند
قرص‌های ضدبارداری از 2 بخش هورمونی کاملا متفاوت تشکیل شده‌اند. ماده موثر آنها اتینیل استرادیول است و قسمت دوم آنها از پروژسترون تشکیل شده است. از آنجایی که بخش اتینیل استرادیول معمولا در همه قرص‌ها ثابت است، قرص‌ها برحسب اینکه حاوی چه مقدار از این ماده باشند به قرص‌هایی با دوز بالا یا پایین تقسیم‌بندی می‌شوند. قسمت پروژسترونی قرص‌ها هم قابل تغییر است و انواع مختلفی دارد. برخی از آنها اثر ضد هورمون مردانه و برخی دیگر اثر مردانه‌زایی دارند. اکثر قرص‌های ضدبارداری که در گذشته استفاده می‌شد دارای اثر مردانه‌زایی بودند به جز چند قرصی که اخیرا وارد بازار شده‌اند ازجمله یاسمین، یاز، دیان و مارولون. مکانیسم اثر بیشتر قرص‌های ضدبارداری از طریق توقف تخمک گذاری است اما بخش پروژسترونی قرص نیز باعث کاهش ضخامت لایه داخلی آندومتر می‌شود. این حالت باعث می‌شود اگر هم تخمک‌گذاری انجام شد جنین به راحتی داخل رحم ننشیند. علاوه براین، کاهش ضخامت لایه داخلی رحم باعث مرتب شدن عادت ماهانه و کاهش خونریزی ماهانه می‌شود.
از روز دوم قاعدگی بخورید نه روز پنجم!
هورمون‌های کنترل‌کننده تخمک‌گذاری (FSH و LH) توسط هیپوفیز ترشح می‌شوند. قرص‌های ضدبارداری با بالا بردن سطح هورمون‌های زنانه باعث می‌شوند بدن تشخیص دهد چون به اندازه کافی هورمون زنانه وجود دارد پس نیازی به ترشح ۲ هورمون اصلی FSH و LH نیست بنابراین سطح آنها بسیار کاهش پیدا می‌کند و تخمک گذاری متوقف می‌شود. برای توقف تخمک گذاری تاکید می‌شود قرص‌هایی که جدیدا در بازار هستند از جمله یاسمین، یاز و مارولون حتما از روز دوم عادت ماهانه میل شوند چون این داروها یک مقدار ضعیف‌تر هستند و شروع مصرف از روز پنجم شاید یک مقدار دیر باشد. متاسفانه دیده شده که حتی داروخانه‌ها به عادت قدیم می‌گویند از روز پنجم قرص میل شود درنتیجه بعضی بارداری‌ها با وجود مصرف قرص اتفاق می‌افتد که می‌تواند خطرناک هم باشد. قرص‌ها اگر از روز پنجم خورده شوند باید درماه اول از یک وسیله پیشگیری دیگر هم استفاده کرد اما اگر از روز دوم خورده شوند از فردای آن روز قرص تاثیرگذار خواهد بود. اگر هم شک و تردید دارید می‌توانید در ماه اول از یک روش جلوگیری دیگر هم استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف هیچ قرصی بعد از روز هفتم عادت ماهانه دیگر تاثیرگذار نخواهد بود.
قرص‌هایی برای زمان شیردهی
در زمان شیردهی باید از قرص‌های ضدبارداری متفاوتی استفاده کرد. این قرص‌ها مینی پیل نام دارند و فقط حاوی پروژسترون هستند و باید هر روز سر ساعت میل شوند زیرا سطح هورمون‌شان بسیار پایین است تا در شیردهی اختلالی ایجاد نکنند. مکانیسم اثر آنها فقط با نازک کردن لایه داخلی رحم و ممانعت از لانه گزینی است بنابراین خیلی نمی‌توانند جلوی تخمک‌گذاری را بگیرند و فقط در 6 ماهی که خانم به طور کامل شیر می‌دهد موثر هستند. یعنی اگر کسی شیرخشک به کودکش بدهد تاثیر آن بسیار کمتر می‌شود و بهتر است از روش دیگری همزمان استفاده کند. سایر قرص‌های ضدبارداری نیز بهتر است هر روز سر ساعت خورده شوند اما یک مقدار جای مانور هم دارند. برای مثال اگر فرد هر شب سر ساعت 9 قرص می‌خورد و یک شب آن را فراموش کند و فردا صبح یادش بیفتد می‌تواند قرص فراموش شده را میل کند و شب سر ساعت 9 طبق روال عادی به مصرف قرص ادامه دهد. اما اگر بیشتر از 2 روز فراموش کند دیگر فایده‌ای ندارد و باید آن ماه همزمان از یک روش جلوگیری دیگر نیز استفاده کند.
بعد از 3 ماه آزمایش چربی و قند خون بدهید
این داروها گاهی اوقات سردردهای میگرنی را تشدید می‌کنند یا حتی به وجود می‌آورند زیرا پروژسترون باعث احتباس آب در بدن می‌شود. استروژن موجود در قرص نیز گاهی اوقات باعث بزرگ‌تر و دردناک شدن سینه‌ها می‌شود. اگر بیمار می‌خواهد قرص را طولانی مدت مصرف کند حتما باید ۳ ماه بعد از شروع مصرف، سطح چربی‌های بدنش از جمله کلسترول و تری‌گلیسیرید و همچنین قند خونش را اندازه‌گیری کند زیرا این قرص‌ها در تعداد کمی از افراد می‌تواند باعث افزایش چربی‌ها و قند خون شوند که اگر این مشکلات با رژیم غذایی همزمان، اصلاح نشوند باید مصرف قرص قطع شود.
فقط برای موارد اورژانسی!
قرص‌های اورژانسی یا «Morning-After Pills»در گذشته بیشتر از نوع HD بودند، درحال حاضر قرص‌های پروژسترونی به نام لونژیل موجود هستند که فقط پروژسترون دارند. طریقه مصرف‌شان هم به این صورت است که یک عدد بعد از رابطه جنسی و یک عدد 12 ساعت بعد خورده می‌شود. این داروها فقط در 72 ساعت اول بعد از مقاربت قابل استفاده هستند و هرچه زودتر مصرف شوند تاثیرگذاری‌شان هم بیشتر است. مصرف این قرص‌ها باید محدود باشد چون درصد موفقیت‌شان در حد 85 درصد است و اصلا جلوی تخمک گذاری را نمی‌گیرند بلکه سطح هورمون را بالا می‌برند و بعد سطح هورمون دوباره پایین آمده و یک قاعدگی اتفاق می‌افتد، درنتیجه بارداری رخ نمی‌دهد. بهتر است خانم‌هایی که رابطه دارند این قرص را در منزل داشته باشند تا اگر کاندوم پاره شد یا خوردن قرص ضدبارداری فراموش شد بتوانند از آن استفاده کنند.
خطر سقط جنین
برخی افرادی که برای مدت طولانی از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند بعد از قطع قرص دچار عادت ماهانه نشدن یا آمنوره بعد از قطع قرص می‌شوند زیرا یکی از مکانیسم‌های اثر قرص‌ها بالا بردن هورمون شیر یا پرولاکتین است. قاعدگی‌ها معمولا باید چند ماه بعد از قطع قرص برگردند و اگر برنگردند یعنی تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود و شانس بارداری کم می‌شود. در این صورت فرد باید حتما از لحاظ هورمونی بررسی شود. اما اگر قرص برای مدت کوتاه استفاده شود معمولا این حالت رخ نمی‌دهد. مصرف طولانی‌مدت باعث می‌شود ضخامت آندومتر آنقدر نازک شود که گاهی اگر بارداری هم اتفاق بیفتد منجر به سقط می‌شود.
بیشتر از ۴ سال مصرف نکنید!
استفاده از این قرص‌ها به مدت طولانی و بدون توقف اصلا توصیه نمی‌شود. همانطور که ذکر شد این قرص‌ها حاوی هورمون اتینیل استرادیول هستند. در واقع گروه اتینیلی که به این استردیول اضافه شده است باعث می‌شود هورمون به مدت طولانی در بدن باقی بماند، یعنی اگر قرصی امروز قطع شود چند ماه طول می‌کشد تا کل دارو از بدن خارج شود و از آنجایی که این هورمون می‌تواند تحریک‌کننده سرطان سینه باشد توصیه می‌شود قرص با فواصل 3 ماهه استفاده و یک ماه توقف یا 6 ماهه استفاده و 2 ماه توقف مصرف شود. درکل استفاده از قرص بیشتر از 4 سال به خصوص به طور ممتد خیلی توصیه نمی‌شود.
بالای 40 سال با احتیاط
معمولا بدن همه افراد به قرص‌ها یکسان جواب نمی‌دهد. ممکن است یک نفر بیشتر با یاز سازگاری داشته باشد و فردی دیگر با یاسمین یا دیان و ... بنابراین باید قرص‌ها را امتحان کرد. در هر صورت بهتر است در مرحله اول از داروهای جدید مثل یاز، یاسمین، دیان، مارولون و ... استفاده کرد و بعد اگر مشکلی بود نوع قرص را عوض کرد. لازم به ذکر است که سیگاری‌های بالای ۳۵سال بهتر است اصلا از قرص‌های ضد بارداری استفاده نکنند. همچنین در افراد بالای ۴۰سال باید خیلی با احتیاط تجویز شوند.
آنهایی که نباید قرص بخورند
مصرف قرص‌های ضد بارداری به مدت کوتاه برای مثال 3 تا 6 ماه معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند. بهتر است همیشه از قرص‌هایی با دوز پایین از جمله یاسمین، یاز، مارولون، دیان 35 یا نوع ایرانی آنها مانند سیپروترون کامپاند یا LD استفاده شود. اگر این داروها در فرد جواب داد دیگر نیازی به استفاده از قرص‌های قوی مثل HD وجود ندارد. قبل از تجویز قرص باید سابقه خانوادگی فرد پرسیده شود که نباید دیابت و فشار خون داشته باشد، وزنش خیلی بالا نباشد، بهتر است سیگار نکشد و سابقه بیماری فلبیت یا لخته شدن خون هم نداشته باشد زیرا این قرص‌ها می‌توانند باعث افزایش لخته یا ترمبوز در بدن شود به خصوص در افراد مبتلا به فلبیت می‌توانند منجر به سکته مغزی، سکته قلبی یا ترومبوز در پاها شوند. همچنین فردی که قرص ضدبارداری می‌خورد و برای مثال دست یا پایش می‌شکند و مجبور می‌شود مدتی بی‌حرکت باشد بیشتر در خطر ترومبوز قرار دارد تا فردی که قرص مصرف نمی‌کند. علاوه براین کسانی که می‌خواهند عمل جراحی شوند حتما باید از یک ماه قبل مصرف قرص را قطع کنند چون ممکن است احتمال ترومبوز بعد از جراحی در عروق شان زیاد شود.
قرص‌های جدید اثر مردانه‌زایی ندارند
قرص‌های ضدبارداری از 2 بخش هورمونی کاملا متفاوت تشکیل شده‌اند. ماده موثر آنها اتینیل استرادیول است و قسمت دوم آنها از پروژسترون تشکیل شده است. از آنجایی که بخش اتینیل استرادیول معمولا در همه قرص‌ها ثابت است، قرص‌ها برحسب اینکه حاوی چه مقدار از این ماده باشند به قرص‌هایی با دوز بالا یا پایین تقسیم‌بندی می‌شوند. قسمت پروژسترونی قرص‌ها هم قابل تغییر است و انواع مختلفی دارد. برخی از آنها اثر ضد هورمون مردانه و برخی دیگر اثر مردانه‌زایی دارند. اکثر قرص‌های ضدبارداری که در گذشته استفاده می‌شد دارای اثر مردانه‌زایی بودند به جز چند قرصی که اخیرا وارد بازار شده‌اند ازجمله یاسمین، یاز، دیان و مارولون. مکانیسم اثر بیشتر قرص‌های ضدبارداری از طریق توقف تخمک گذاری است اما بخش پروژسترونی قرص نیز باعث کاهش ضخامت لایه داخلی آندومتر می‌شود. این حالت باعث می‌شود اگر هم تخمک‌گذاری انجام شد جنین به راحتی داخل رحم ننشیند. علاوه براین، کاهش ضخامت لایه داخلی رحم باعث مرتب شدن عادت ماهانه و کاهش خونریزی ماهانه می‌شود.
از روز دوم قاعدگی بخورید نه روز پنجم!
هورمون‌های کنترل‌کننده تخمک‌گذاری (FSH و LH) توسط هیپوفیز ترشح می‌شوند. قرص‌های ضدبارداری با بالا بردن سطح هورمون‌های زنانه باعث می‌شوند بدن تشخیص دهد چون به اندازه کافی هورمون زنانه وجود دارد پس نیازی به ترشح ۲ هورمون اصلی FSH و LH نیست بنابراین سطح آنها بسیار کاهش پیدا می‌کند و تخمک گذاری متوقف می‌شود. برای توقف تخمک گذاری تاکید می‌شود قرص‌هایی که جدیدا در بازار هستند از جمله یاسمین، یاز و مارولون حتما از روز دوم عادت ماهانه میل شوند چون این داروها یک مقدار ضعیف‌تر هستند و شروع مصرف از روز پنجم شاید یک مقدار دیر باشد. متاسفانه دیده شده که حتی داروخانه‌ها به عادت قدیم می‌گویند از روز پنجم قرص میل شود درنتیجه بعضی بارداری‌ها با وجود مصرف قرص اتفاق می‌افتد که می‌تواند خطرناک هم باشد. قرص‌ها اگر از روز پنجم خورده شوند باید درماه اول از یک وسیله پیشگیری دیگر هم استفاده کرد اما اگر از روز دوم خورده شوند از فردای آن روز قرص تاثیرگذار خواهد بود. اگر هم شک و تردید دارید می‌توانید در ماه اول از یک روش جلوگیری دیگر هم استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف هیچ قرصی بعد از روز هفتم عادت ماهانه دیگر تاثیرگذار نخواهد بود.
قرص‌هایی برای زمان شیردهی
در زمان شیردهی باید از قرص‌های ضدبارداری متفاوتی استفاده کرد. این قرص‌ها مینی پیل نام دارند و فقط حاوی پروژسترون هستند و باید هر روز سر ساعت میل شوند زیرا سطح هورمون‌شان بسیار پایین است تا در شیردهی اختلالی ایجاد نکنند. مکانیسم اثر آنها فقط با نازک کردن لایه داخلی رحم و ممانعت از لانه گزینی است بنابراین خیلی نمی‌توانند جلوی تخمک‌گذاری را بگیرند و فقط در 6 ماهی که خانم به طور کامل شیر می‌دهد موثر هستند. یعنی اگر کسی شیرخشک به کودکش بدهد تاثیر آن بسیار کمتر می‌شود و بهتر است از روش دیگری همزمان استفاده کند. سایر قرص‌های ضدبارداری نیز بهتر است هر روز سر ساعت خورده شوند اما یک مقدار جای مانور هم دارند. برای مثال اگر فرد هر شب سر ساعت 9 قرص می‌خورد و یک شب آن را فراموش کند و فردا صبح یادش بیفتد می‌تواند قرص فراموش شده را میل کند و شب سر ساعت 9 طبق روال عادی به مصرف قرص ادامه دهد. اما اگر بیشتر از 2 روز فراموش کند دیگر فایده‌ای ندارد و باید آن ماه همزمان از یک روش جلوگیری دیگر نیز استفاده کند.
بعد از 3 ماه آزمایش چربی و قند خون بدهید
این داروها گاهی اوقات سردردهای میگرنی را تشدید می‌کنند یا حتی به وجود می‌آورند زیرا پروژسترون باعث احتباس آب در بدن می‌شود. استروژن موجود در قرص نیز گاهی اوقات باعث بزرگ‌تر و دردناک شدن سینه‌ها می‌شود. اگر بیمار می‌خواهد قرص را طولانی مدت مصرف کند حتما باید ۳ ماه بعد از شروع مصرف، سطح چربی‌های بدنش از جمله کلسترول و تری‌گلیسیرید و همچنین قند خونش را اندازه‌گیری کند زیرا این قرص‌ها در تعداد کمی از افراد می‌تواند باعث افزایش چربی‌ها و قند خون شوند که اگر این مشکلات با رژیم غذایی همزمان، اصلاح نشوند باید مصرف قرص قطع شود.
فقط برای موارد اورژانسی!
قرص‌های اورژانسی یا «Morning-After Pills»در گذشته بیشتر از نوع HD بودند، درحال حاضر قرص‌های پروژسترونی به نام لونژیل موجود هستند که فقط پروژسترون دارند. طریقه مصرف‌شان هم به این صورت است که یک عدد بعد از رابطه جنسی و یک عدد 12 ساعت بعد خورده می‌شود. این داروها فقط در 72 ساعت اول بعد از مقاربت قابل استفاده هستند و هرچه زودتر مصرف شوند تاثیرگذاری‌شان هم بیشتر است. مصرف این قرص‌ها باید محدود باشد چون درصد موفقیت‌شان در حد 85 درصد است و اصلا جلوی تخمک گذاری را نمی‌گیرند بلکه سطح هورمون را بالا می‌برند و بعد سطح هورمون دوباره پایین آمده و یک قاعدگی اتفاق می‌افتد، درنتیجه بارداری رخ نمی‌دهد. بهتر است خانم‌هایی که رابطه دارند این قرص را در منزل داشته باشند تا اگر کاندوم پاره شد یا خوردن قرص ضدبارداری فراموش شد بتوانند از آن استفاده کنند.
خطر سقط جنین
برخی افرادی که برای مدت طولانی از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند بعد از قطع قرص دچار عادت ماهانه نشدن یا آمنوره بعد از قطع قرص می‌شوند زیرا یکی از مکانیسم‌های اثر قرص‌ها بالا بردن هورمون شیر یا پرولاکتین است. قاعدگی‌ها معمولا باید چند ماه بعد از قطع قرص برگردند و اگر برنگردند یعنی تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود و شانس بارداری کم می‌شود. در این صورت فرد باید حتما از لحاظ هورمونی بررسی شود. اما اگر قرص برای مدت کوتاه استفاده شود معمولا این حالت رخ نمی‌دهد. مصرف طولانی‌مدت باعث می‌شود ضخامت آندومتر آنقدر نازک شود که گاهی اگر بارداری هم اتفاق بیفتد منجر به سقط می‌شود.
بیشتر از ۴ سال مصرف نکنید!
استفاده از این قرص‌ها به مدت طولانی و بدون توقف اصلا توصیه نمی‌شود. همانطور که ذکر شد این قرص‌ها حاوی هورمون اتینیل استرادیول هستند. در واقع گروه اتینیلی که به این استردیول اضافه شده است باعث می‌شود هورمون به مدت طولانی در بدن باقی بماند، یعنی اگر قرصی امروز قطع شود چند ماه طول می‌کشد تا کل دارو از بدن خارج شود و از آنجایی که این هورمون می‌تواند تحریک‌کننده سرطان سینه باشد توصیه می‌شود قرص با فواصل 3 ماهه استفاده و یک ماه توقف یا 6 ماهه استفاده و 2 ماه توقف مصرف شود. درکل استفاده از قرص بیشتر از 4 سال به خصوص به طور ممتد خیلی توصیه نمی‌شود.
بالای 40 سال با احتیاط
معمولا بدن همه افراد به قرص‌ها یکسان جواب نمی‌دهد. ممکن است یک نفر بیشتر با یاز سازگاری داشته باشد و فردی دیگر با یاسمین یا دیان و ... بنابراین باید قرص‌ها را امتحان کرد. در هر صورت بهتر است در مرحله اول از داروهای جدید مثل یاز، یاسمین، دیان، مارولون و ... استفاده کرد و بعد اگر مشکلی بود نوع قرص را عوض کرد. لازم به ذکر است که سیگاری‌های بالای ۳۵سال بهتر است اصلا از قرص‌های ضد بارداری استفاده نکنند. همچنین در افراد بالای ۴۰سال باید خیلی با احتیاط تجویز شوند.
آنهایی که نباید قرص بخورند
مصرف قرص‌های ضد بارداری به مدت کوتاه برای مثال 3 تا 6 ماه معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند. بهتر است همیشه از قرص‌هایی با دوز پایین از جمله یاسمین، یاز، مارولون، دیان 35 یا نوع ایرانی آنها مانند سیپروترون کامپاند یا LD استفاده شود. اگر این داروها در فرد جواب داد دیگر نیازی به استفاده از قرص‌های قوی مثل HD وجود ندارد. قبل از تجویز قرص باید سابقه خانوادگی فرد پرسیده شود که نباید دیابت و فشار خون داشته باشد، وزنش خیلی بالا نباشد، بهتر است سیگار نکشد و سابقه بیماری فلبیت یا لخته شدن خون هم نداشته باشد زیرا این قرص‌ها می‌توانند باعث افزایش لخته یا ترمبوز در بدن شود به خصوص در افراد مبتلا به فلبیت می‌توانند منجر به سکته مغزی، سکته قلبی یا ترومبوز در پاها شوند. همچنین فردی که قرص ضدبارداری می‌خورد و برای مثال دست یا پایش می‌شکند و مجبور می‌شود مدتی بی‌حرکت باشد بیشتر در خطر ترومبوز قرار دارد تا فردی که قرص مصرف نمی‌کند. علاوه براین کسانی که می‌خواهند عمل جراحی شوند حتما باید از یک ماه قبل مصرف قرص را قطع کنند چون ممکن است احتمال ترومبوز بعد از جراحی در عروق شان زیاد شود.
منبع:
سیب سبز
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼