کنترل استرس در کودکان، والدین چه نقشی دارند؟

همه انسان ها در طول زندگی, ترس و اضطراب را به عنوان دو هیجان طبیعی و اصلی تجربه می کنند. ترس ها و اضطراب ها, انسان ها را بر آن وا می دارد که از خود رفتارهایی برای بقاء خود نشان دهند، محرک هایی که در انسان ترس و اضطراب ایجاد می کند در طول جریان رشد نیزتغییر می کند،می توان گفت ترس و اضطراب جزیی از زندگی طبیعی کودک محسوب می شود مگر آنکه خللی به زندگی کودک وارد کند.

استرس یکی از علل مهم اختلالت خلقی و عاطفی در بچه هاست، استرس می تواند موجب افت تحصیلی و اختلال در ارتباط بین کودک و اطرافیان او شود و در دراز مدت در او ایجاد اضطراب و افسردگی کند امروزه بسیاری ازخانواده‌ها با این مشکل مواجه هستند که موجب این موضوع زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های روحی و جسمی در بزرگسالی خواهد بود که برای جلوگیری از این بیماری در بزرگسالی ، والدین باید هر چه زودتر اقدام کنند. براین اساس برآن شدم تا با همشهریان هم صحبت شوم.

به مرکز روانشناسی کودکان رفتم و ساعتی را درآنجا گذراندم وبه رفتار کودکانی را که همراه با والدین خود به این مرکز آمده بودند را در نظر گرفتم در این میان کودکی را دیدم که در روی صندلی کنار مادر خود نشسته بود و مادر او نیز نوزاد دیگر خود را در آغوش گرفته بود، کودک آرام و قرار نداشت ودر حالی که پاهای خود را به شدت تکان می داد سعی می کرد دست مادرش را بگیرد، در این حین مادرش لحظه ای از جای خود بلند شد که بلافاصله کودک ازمادرش پرسید کجا میری منم باهات میام من تنها نذار، براحتی ترس و بغض را در چهره این کودک دیدم و تصمیم گرفتم با مادر او صحبت شوم.

بعد سلام وحال احوال مختصربا او به گفتگو نشستم وعلت آمدنش دراین مرکزرا جویا شدم ، مادر سپهرمی گوید بخاطر پسرم به این مرکزآمده ام.

او گفت: سپهر ۵ ساله است و حدود یکسال است که برای هر موضوعی بی قراری می کند مثلا وقتی میخوام بیرون از منزل بروم شروع به گریه کردن می کند ومی گوید من را تنها نذار حتی وقتی با اسباب بازی هایش بازی می کند هر چند دقیقه داخل منزل بدنبال من میاد که نکند من او را تنها گذاشته باشم.

این مادر ادامه می دهد که پسرم شب ها تا صبح در خواب پاهای خود را تکان می دهد ودندان قورچه می کند ، تصمیم گرفتم به این مرکز بیام و به پزشک روانشناس مراجعه کنم تا دلیل این ترس اضطراب را متوجه شوم.

به سراغ یکی دیگر از مراجعه کنندگان رفتم آقای محمدی هم با فرزند خود به این مرکز مراجعه کرده بود علت را نیز از او جویا شدم .

او می گوید پریا دخترم مدتی است که دارای ترس ،وحشت واسترس شده است وبا کوچکترین صدایی گوشش را می گیرد وبه تازگی حتی از اسباب بازی هایش فرارمی کند.

این پدر گفت: همسرم می گوید در طول روز بارها ناخن خود را می خورد و از رفتن به اتاق خود به تنهایی خود داری می کند اما بروز نمی دهد ومن و مادرش تصمیم گرفتیم برای علت این رفتارش به این مرکز مشاوره کودکان مراجعه کنیم وبا روانشناس صحبت کردم و متأسفانه با تشخیص پزشک این مرکز فرزندم با اختلال اضطرابی مواجه است وباید درمان را شروع کنم.

با توجه به حساسیت این موضوع که کودکان آینده سازان جامعه ما هستند به سراغ متخصص مغز واعصاب وعلوم رفتاری رفتم وبه گفتگو نشستم.

دلگرمی و حمایت خود را از کودک دریغ نکنید

صمدی متخصص علوم رفتاری در این باره می گوید: اضطراب نوعی حالت درونی است که با بی قراری و واکنش های درونی نسبت به محیط بیرون بروز می دهد.

وی با اشاره به اینکه سن شیوع خاصی نمی‌توان برای اختلال اضطراب در کودکان در نظر گرفت ادامه داد: هنگامی که اضطراب در افراد بخصوص کودکان به وجود می آید که علائم آن متفاوت است، که از جمله نشانه های فیزیولوژیکی اضطراب را بی قراری, تندی ضربان قلب, عرق کردن, سرخ شدن گونه و .....می توان نام برد.

وی با اشاره به اینکه نوعی اضطراب واسترس درکودکان وجود دارد که بشکل طبیعی است که معمولا از سن هشت تا دوازده ماهگی شروع و تا پانزده تا هجده ماهگی به اوج خود می رسد و بعد از آن کاهش می یابد وبه شکل ترس از افراد بیگانه و اضطراب جدایی است اما اگر این موضوع در بعد از 3 سالگی ادامه داشته باشد نیاز به درمان دارد.

این متخصص افزود: اضطراب معمولا با انواع ترس های ساده مثل ترس از تاریکی ، تنهایی،جدایی از والدین ویا بستگان درجه 1 ،ودرسن بالاتر ترس ازمحیط مدرسه ومهد کودک،ومکان های شلوغ ایجاد می شود.

وی به اضطراب جدایی که اولین اضطرابی است که هر کودکی آن را پشت سر می گذارد اشاره کرد و اظهارداشت: اضطراب جدایی درکودکان معمولا درجاتی از اضطراب را در طول رشد از خود نشان می دهند که جزیی از رشد بهنجار آنها محسوب می شود, مانند جدایی از مادر یا پرستار یا هر شخصی که کودک به آن دلبسته است. کودک زمانی که از والدین خود جدا می شود نگران و سراسیمه شده و شروع به گریه کردن می کند این علائم , علائم اضطراب جدایی است که نگران کننده نیست.

وی با بیان اینکه چه زمانی اضطراب جدایی به اختلال تبدیل می شود خاطر نشان کرد: اضطراب جدایی زمانی اختلال محسوب می شود که اضطراب بیش از حد و فراتر از حد مورد انتظار جدایی از خانه یا کسانی که کودک دلبسته آنان است باشد.

صمدی بیان کرد: از خصوصیات اساسی این اختلال می توان به هراس بیش از اندازه در هنگام جدایی از والدین اشاره کرد این اختلال اضطرابی ناشی از احساس جدایی در کودک است که با کودک رو به رشد , رشد کرده و بزرگ تر می شود که اگر درمان نشود و به دوران جوانی کشیده شود فرد برای ورود به اجتماع با مشکلاتی درزمینه تحصیل وکارو... مواجه خواهد شد.

وی به نقش والدین در کاهش استرس فرزندان خود اشاره کرد واظهار داشت: پدرومادر باید بکوشند زمانی که کودکشان موقعیت دشوار و ناگواری را تجربه می کند، در کنار او باشند چرا که اغلب کودکان در چنین شرایطی شدید به حمایت های عاطفی، جسمانی و کلامی والدینشان نیاز دارند تا بتوانند موقعیت بحرانی پیش آمده را هر چه راحت تر پشت سر گذارند.

وی با بیان اینکه محیطی سرشار از امنیت، اعتماد و صداقت در خانواده ایجاد کنید ، ادامه داد: هنگامی که کودکان دچار استرس و فشار عصبی می شوند، والدین باید سعی کنند با رفتارهای مناسب و سنجیده خود به آن ها نشان دهند که حالت روحی روانی آن ها را درک می کنند همچنین افزود: داشتن رابطه ای گرم و صمیمانه با پدر و مادر، بهترین وموثرترین کمک برای روبرو شدن با موقعیت های استرس آور در دوران کودکی است.

والدین نقش بسزای در کاهش اضطراب دارند

در ادامه حمید رضا الوند مدیرکل بهزیستی استان همدان گفت: اضطراب در کودکان از عوامل بسیاری نشأت می‌گیرد که یکی از این عوامل ریشه در نحوه برخورد والدین در دوران کودکی و پیش از دبستان دارد.

وی افزود: شایع‌ترین اختلالات دوران کودکی اختلالات اضطرابی است و بسیاری اوقات علائم این اختلال با فرآیند رشد طبیعی کودک اشتباه گرفته‌ می شود.

وی ادامه داد: معمولا این اختلاات از دوران ۹ ماهگی کودکان آغاز وتا ۱۸ ماهگی ادامه دارد ودر پایان ۲ نیم سالگی کاهش پیدا میکند واین موضوع امری طبیعی است.

وی با اشاره به اینکه استرس واضطراب در دوران کودکی موضوعی نیست که به راحتی از آن گذشت افزود: اگر به این اختلالات درمان نشود تا سنین نوجوانی وجوانی ادامه خواهد داشت واین اختلال در دوران نوجوانی بخصوص در جوانی موجب افت تحصیلی،افت عملکردها،عدم برقرار کردن روابط اجتماعی و حتی افسردگی در انها می شود.

مدیر کل بهزیستی استان اظهار داشت: با تشخیص به هنگام واقدام به موقع از سوی والدین ومربیان آموزش می توان به کاهش ودریا درمان قطعی اضطراب وترس کمک بسزایی کرد تا کودکان روند رشدو زندگی طبیعی وبدون تنش را طی کنند.

این مسئول به اجرای طرح غربالگری اضطراب کودکان در استان همدان اشاره واضافه کرد: طرح غربالگری برای کودکان با هدف کمک برای شناخت زود هنگام استرس واضطراب کودکان ودرمان این اختلال طراحی ودر حال انجام است.

الوند با اشاره به اینکه اجرای این طرح ا پارسال اجرا شده است یادآور شد: امسال هم از آبان ماه این طرح اجراشه وهمچنان ادامه دارد.

وی اضافه کرد: قرار بود سال گذشته در راستای اجرای این طرح یک هزارنفر از کودکان زیر پوشش این طرح قرار گیرند که این تعداد به یک هزار و۴۰۰ نفر رسید.

وی با بیان اینکه اجرای برنامه غربالگری اضطراب برای کودکان ۵ تا ۶ سال است گفت: پیش بینی می شود امسال دوهزار و۵۰۰ کودک در همدان وشهرستان ملایر زیرپوشش این طرح قرار گیرند.

حمید رضا الوند افزود: درمهدهای کودک والدین با پر کردن فرم پیش از دبستان، به سؤالات آزمون که در مورد کودک خود است پاسخ خواهند داد و درصورتی‌که کارشناسان با توجه به نمره داده شده در این آزمون، کودک را مشکوک به اضطراب تشخیص دهند والدین به مراکز مشاوره تحت نظارت بهزیستی معرفی خواهند شد.

وی ادامه داد: والدین در صورت معرفی شدن به مراکز مشاوره می‌توانند با هزینه اندکی کودکشان را مورد ارزیابی قرار دهند و در صورت وجود اختلال اضطرابی در جریان روند ارائه خدمات روان‌درمانی و کاهش مشکل اضطرابی کودکشان قرار گیرند.

مدیر کل بهزیستی استان همدان تاکید کرد:والدین باید تمام مراحل درمان را با صبر وشکیبایی انجام دهند و دوران درمان را تا پایان آن طی کنند تا فرزندشان هر چه زود درمان وبه وضعیت عادی برگردند.

باید گفت روابط دوستانه و صمیمی بین افراد خانواده بسیار مهم است اگر می‌خواهید فرزندتان دچار استرس نشود، باید تمام سعی و تلاش خودتان را بکنید تا خانه‌ای امن و آرام و نیز پرمهر داشته باشید، چرا که ارتباط میان پدر و مادر دوستانه نباشد یا مدام با یکدیگر جر و بحث کنند، این ناآرامی و روابط غیردوستانه در خانواده باعث می‌شود‌ کودک به لحاظ روحی آسیب‌دیده و دچار استرس و نگرانی شود ووظیفه والدین است که، خوب ببینید، به دقت گوش دهید و سپس فرزندتان را راهنمایی کنید تا بتواند روی احساساتش کار و آنها را کنترل کند و همیشه سعی کنید تجربیات خود را به فرزندتان نیز با صبر و آرامش بیاموزید.