مصرف مولتی ویتامین در کودکان

بسیاری از والدین همیشه نگران غذا خوردن کودک یا نوزاد خود هستند. تغذیه ی کودک زمانی برای والدین نگران کننده است که مطمئن نیستند فرزندشان مواد مغذی مناسب و مورد نیاز خود را از طریق غذاها دریافت می کند یا خیر. یکی از راه های تامین مواد مغذی و ویتامین های بدن کودک، استفاده از مولتی ویتامین ها است. اما آیا واقعاً برای از بین بردن کمبودهای تغذیه ای کودکان نیاز به مصرف مولتی ویتامین است؟
جواب این سوال در نتایج مطالعات انجام شده مشهود است. تحقیقات به ما می گوید که برای کودکان نوپا سالم، داشتن یک رژیم غذایی مغذی بهترین راه برای دریافت تمام ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن است. غذاهای کامل، مواد مغذی جذب شونده و بهتری نسبت به مولتی ویتامین ها دارند. بنابراین به طور کلی می توان گفت که اگر کودک نوپای شما سالم است (مطابق با منحنی رشد خود رشد می کند و بیماری یا مشکلات تغذیه ای خاصی ندارد)، غذاهای متنوعی می خورد، فعال است و به طور منظم به پزشک مراجعه می کند، نیازی به مصرف مولتی ویتامین ندارد.
بهترین زمان برای مصرف مولتی ویتامین در همه سنین، ابتدای صبح و همراه صبحانه است. ضمنا تا ظهر باید آب بیشتری مصرف شود تا از رسوب و اسیب به کبد جلوگیری شود
به خاطر داشته باشید که یک رژیم غذایی متنوع و سالم برای کودک نوپا به این معنی است: ۲ وعده گوشت و مواد جایگزین، ۴ وعده غلات یا نشاسته، ۲ وعده شیر و فرآورده های لبنی و حداقل ۴ وعده میوه و سبزیجات در روز (محاسبه شده در طی یک هفته). در مورد وعده های غذایی و موارد خاص، از پزشک خود سوال کنید. ( توجه کنید که برای مثال ۲ وعده مواد پروتئینی معادل این مقادیر است: هر وعده معادل ۲ قاشق غذاخوری گوشت چرخ کرده، ۲ تکه کوچک گوشت گوسفند یا مرغ و ماهی، یک عدد تخم مرغ، یک چهارم پیمانه لوبیای پخته یا دیگر حبوبات یا سویا)

در چه مواردی، مصرف مولتی ویتامین برای کودکان لازم است؟
در موارد زیر کودک نوپای شما ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را با یک یا چند مولتی ویتامین تکمیل کند:
اگر کودک از مصرف برخی غذاها بطور کامل اجتناب می کند (برای مثال هر کدام از موارد مهمی مانند لبنیات، گوشت، همه میوه ها و سبزیجات، غذاهای دریایی و غیره را کنار بگذارد)
منحنی رشد کودک دارای ناهنجاری های مختلف است (برای مثال پیشرفت نکردن در امتداد منحنی رشد خود یا حتی پسرفت کردن)
داشتن برخی آلرژی های غذایی یا محدودیت های فرهنگی (مانند گیاهخواری و غیره)
ابتلای کودک به برخی بیماری پزشکی و گوارشی (مانند سلیاک، کرون و غیره)
مصرف زیاد از حد غذاهای فرآوری شده (بعبارت دیگر کودک به جای مصرف غذاهای تازه و خانگی، بیشتر از فست فود و غذاهای آماده استفاده می کند)

در مواردی که کودک از خوردن برخی گروه های غذایی اجتناب می کند، چه باید کرد؟
اولین قدم برای این کودکان این نیست که سریعا به دنبال مصرف مولتی ویتامین ها باشید. شما بعنوان والدین نباید عجولانه تصمیم بگیرید و برای خوراندن غذاهای مختلف به کودک، از ترفندهای مختلف استفاده کنید. گاهی اوقات اگر رژیم غذایی کودک خود را تجزیه و تحلیل کنید، به طور کامل متوجه می شوید که رژیم غذایی او در واقع بسیار متنوع تر از آنچه فکر می کنید است. بسیاری از اوقات، کودکان نوپا به اندازه کافی غذا می خورند.
برای مثال غذاهای غنی شده مانند غلات صبحانه (غنی شده با ریبوفلاوین، آهن، تیامین و اسید فولیک) یا شیر (غنی شده با ویتامین D، ویتامین A و غیره) و بنابراین همیشه نیاز به مصرف مولتی ویتامین نیست. بنابراین غذاهای مصرفی کودک خود را در طول یک هفته یادداشت کنید و ببینید که آیا مواد مغذی کافی بدن او تامین می شود یا خیر. در این مورد می توانید با پزشک هم مشورت کنید.
با این حال اگر کودک بدغذای شما برای مدت طولانی (بیش از ۱ ماه) از برخی گروه های غذایی مهم (به ویژه میوه ها و سبزیجات) چشم پوشی کرده است، شما باید به طور موقت از مولتی ویتامین ها استفاده کنید تا بدن فرزندتان دچار کمبود مواد مغذی نگردد.
همچنین اگر کودک از گروه های غذایی دیگری بجز میوه ها و سبزیجات دوری می کند (یا اگر فرزندتان گیاه خوار است)، بهتر است به جای مصرف مولتی ویتامین عمومی، از برخی مکمل های خاص برای رفع نیازهای او استفاده کنید. (چون ممکن است مولتی ویتامین ها، حاوی برخی ویتامین های خاص نباشند و بنابراین نیازهای تغذیه ای این نوع کودکان را بطور کامل برطرف نکند).
به عنوان مثال برای کودکی که محصولات لبنی مصرف نمی کند، بهتر است از مکمل کلسیم استفاده شود. یا به کودکی که به ندرت غذاهای دریایی می خورد، باید امگا ۳ داده شود. همچنین برای کودکی که از خوردن گوشت اجتناب می کند، بهتر است یک مکمل B۱۲ توصیه شود.
بنابراین مکمل ها و مولتی ویتامین های مورد نیاز، باید با توجه به امتناع کودک از خوردن گروه های غذایی مشخص شوند. برای اطمینان بیشتر می توانید با پزشک مشورت کنید. پزشک یک راه حل قطعی و منطقی به شما پیشنهاد خواهد داد و در صورت لزوم مصرف مکمل ها، نوع و دوز مورد نیاز را مشخص خواهد کرد.

در مواردی که کودک الگوی رشد غیر عادی دارد چه باید کرد؟
گاهی اوقات فرزند شما اشتهای کمی دارد ولی درعین حال رشد طبیعی دارد و مطابق منحنی رشد خود پیشرفت می کند. اما اگر کودک شما در حال پسرفت است یا مطابق منحنی رشد خود پیش نمی رود، ممکن است به این معنی باشد که کم اشتهایی، ناشی از کمبود مواد معدنی است یا اینکه بدن او مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب نمی کند (مشکل در جذب مواد غذایی حتی ممکن است نشاندهنده ی برخی مسائل گوارشی و پزشکی مانند سلیاک باشد). اگر کودک شما لاغر می شود، بزرگترین چیزی که باید به آن توجه شود، آهن است. در این موارد پزشک ممکن است به شما توصیه کند برای اطمینان از تأمین نیازهای مغذی کودک، یک مولتی ویتامین حاوی آهن یا یک مکمل آهن جداگانه استفاده کنید.

در مواردی که کودک تنها از غذاهای فرآوری شده استفاده می کند، چه باید کرد؟
اگر کودک شما بیشتر غذاهای فرآوری شده می خورد، این مسئله می تواند نگران کننده باشد زیرا بسیاری از غذاهای فرآوری شده ارزش غذایی کمی دارند و این برای کودکان خوب نیست. بیشتر ویتامین ها و مواد معدنی در غذاهای تازه و کامل، میوه ها و سبزیجات یافت می شود، بنابراین در مواردی که کودک بجای غذاهای تازه و خانگی، تنها غذای فرآوری شده می خورد نیز مصرف مولتی ویتامین ها لازم است.
اکثر کارشناسان توصیه می کنند که از مولتی ویتامین ها تنها برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات اساسی رژیم غذایی ناسالم کودک استفاده نکنید. شما باید از مولتی ویتامین ها بعنوان یک مکمل تغذیه ای بهره ببرید و فراموش نکنید که هیچ چیز جای تغذیه ی متنوع و سالم را نمی گیرد. پس بهتر است در کنار مصرف مکمل ها، به فکر تغییر عادات تغذیه ای کودک خود نیز باشید.

یک نکته ی مهم در مورد ویتامین D
ویتامین D از طریق آفتاب در پوست ما سنتز می شود و می تواند در برخی منابع غذایی مانند ماهی های چرب (به عنوان مثال ماهی تن و ماهی قزل آلا) و در محصولات غذایی غنی شده مانند شیر و جایگزین های شیر نیز یافت شود. این ویتامین برای سلامتی استخوان ها، خلق و خو و افسردگی و حتی در پیشگیری از برخی سرطان ها بسیار مهم است.
در آمریکای شمالی و دیگر نقاط جهان، اکثر کودکان ویتامین D کافی را از طریق آفتاب به خصوص در ماه های طولانی زمستان دریافت نمی کنند. این در حالیست که دریافت مقادیر ویتامین D مورد نیاز بدن، از طریق غذا نیز بسیار دشوار است. به همین دلیل برخی کارشناسان توصیه می کنند همه ی کودکان و بزرگسالان از مکمل های ویتامین D استفاده کنند.
مکمل های ویتامین D را می توانید بصورت قرص، قطره و قرص های جویدنی خریداری کنید. کودکان نوپا باید ۴۰۰-۶۰۰ IU در روز ویتامین D دریافت کنند تا نیازهای بدن شان را برآورده کنند.

آیا مصرف مولتی ویتامین در کودکان، عوارض دارد؟
نکته ای که باید در مورد عوارض مولتی ویتامین ها در نظر بگیرید این است که بسیاری از محبوب ترین مولتی ویتامین های موجود در بازار، مملو از قند و مواد رنگی و پرکننده ای است که بجای اینکه مفید باشند، بیشتر مضر و آسیب رسان هستند. عنوان مثال مولتی ویتامین Flintstones در هر عدد، حاوی ۳ گرم قند است! همچنین بسیاری از مکمل های آهن نیز حاوی ۱٫۳ گرم قند در هر عدد می باشند.
به همین دلیل است که یافتن یک مولتی ویتامین خوب و مفید برای کودکان بسیار مهم است. اگر به ضررات برخی از این مولتی ویتامین ها پی ببرید، کلاً از مصرف آن صرف نظر خواهید کرد و در صورت لزوم به سمت مکمل های جداگانه می روید. بنابراین بهتر است به دنبال مکمل های خالص و باکیفیت بروید. در این مورد می توانید با پزشک مشورت کنید.
علاوه بر این، بسیاری از مولتی ویتامین ها و مکمل ها، کاملاً شبیه آب نبات هستند و طعم و مزه ی شیرینی دارند (بنابراین کودکان نوپا فکر می کنند که آنها آب نبات یا شیرینی هستند!). این می تواند خطرناک باشد چون ممکن است کودک در مصرف آنها زیاده روی کند. پس حتما قرص ها را دور از چشم و دسترسی کودک قرار دهید تا از این بابت نگران نباشید.
بسیاری از شرکت های بازاریابی سعی می کنند ما را متقاعد کنند که بچه ها معمولاً و تقریباً همیشه برای تکمیل رژیم غذایی خود به یک مولتی ویتامین نیاز دارند. این شرکت ها تلاش می کنند به والدین بقبولانند که کودکان به انواع مختلفی از مولتی ویتامین ها با دوز کم نیاز دارند. توصیه های این شرکت ها می تواند بسیار گمراه کننده باشد، خصوصاً اگر کودکی سالمی دارید که به طور کلی از گروه های غذایی متنوعی استفاده می کند.
در نتیجه والدین ممکن است هزینه ی زیادی برای چیزی که مورد نیاز و ضروری نیست بپردازند یا کودکان خود را در معرض ویتامین های بیش از حد مانند ویتامین های A ، D ، E و K قرار دهند و سلامتی آنها را بخطر اندازند. اگر مولتی ویتامین مصرفی کودک حاوی ۱۰۰٪ دوز ویتامین یا ماده معدنی در روز باشد، بسیار احتیاط کنید. اما ویتامین D یک استثنا است و تا زمانی که هیچ مکمل ویتامین D دیگری مصرف نشود، معمولاً مصرف آن خوب است. بنابراین از دادن خودسرانه ی مولتی ویتامین و مکمل ها به فرزندتان خودداری کنید و برای انجام اینکار حتما با پزشک یا متخصص رژیم درمانی مشورت کنید.
به یاد داشته باشید که مولتی ویتامین ها و مکمل ها باید تکمیل کننده ی رژیم غذایی کودک شما باشند نه جایگزین آن. فقط در مواردی که در بالا اشاره شد می توانید از مکمل ها استفاده کنید و در غیراینصورت (اگر کودک سالم است و رژیم غذایی متنوعی دارد و بخوبی رشد می کند) نیازی به مصرف مکمل نیست.
علاوه بر این گاهی والدین می توانند از مولتی ویتامین ها به عنوان نوعی سنگر در مقابل اثرات رژیم غذایی نامناسب، استفاده کنند. بعبارت دیگر اگر فرزندتان رژیم غذایی نامناسب و ناسالمی دارد، برای اطمینان بیشتر از دریافت مواد مغذی لازم بدن می توانید از مولتی ویتامین ها یا دیگر مکمل ها استفاده کنید. گرچه مصرف مولتی ویتامین مطمئناً می تواند نگرانی والدین را تسکین دهد، اما همانطور که گفته شد توصیه می شود تنها بعنوان تکمیل کننده در رژیم غذایی کودک مورد استفاده قرار گیرند.

یک مولتی ویتامین خوب، حاوی چه مواردی است؟
به طور کلی اکثر مولتی ویتامین ها حاوی دوزهای کمی ویتامین A، ویتامین های گروه B ، C ، D ، E و همچنین مواد معدنی مختلف هستند. گاهی اوقات کلسیم و آهن نیز به یک مولتی ویتامین اضافه می شود.
مولتی ویتامین ها انواع مختلفی دارند و در فرم های زیر برای کودکان موجود هستند:
جویدنی
مایع و شربت
پودر
پاستیل مولتی ویتامین
انتخاب شما به ترجیح شخصی خودتان بستگی دارد. همچنین به این توجه کنید که کودک شما چه چیزی را بیشتر ترجیح می دهد و ویتامین مورد نیاز او چیست. تمام تلاش خود را بکنید تا از خرید هرگونه مولتی ویتامین یا مکمل های حاوی شیرین کننده و رنگ های مصنوعی خودداری کنید. توجه داشته باشید که مولتی ویتامین های زیادی وجود دارد که بسیار شبیه آب نبات و پر از قند هستند.
به عنوان مثال اکثر بچه ها از پاستیل های مولتی ویتامین لذت می برند، اما این فرم معمولاً کمی بیشتر از انواع دیگر قند دارد. این ممکن است تنها راهی باشد که بتوانید به طور مداوم کودک خود را به دریافت ویتامین ها وادار کنید و بنابراین در این صورت، خرید این فرم مولتی ویتامین ارزش دارد. با این حال، معمولاً این پاستیل ها مقادیر زیادی آهن ندارند. بعلاوه این نکته را در نظر داشته باشید که پاستیل ها برای کودکان زیر ۴ سال خطر خفگی بهمراه دارند، بنابراین اگر مایل به استفاده از این فرم مولتی ویتامین هستید، ابتدا آنها را خرد کنید تا خطر خفگی کاهش پیدا کند.
مولتی ویتامین های مایع و پودر شده دارای آهن بیشتری هستند بنابراین اگر این ماده مغذی مهم برای کودک شما لازم است، بهتر است از این فرم ها استفاده کنید. مکمل های مایع و پودر شده می توانند طعم زیادی داشته باشند (انواع بدون طعم آنها نیز وجود دارد). برای مصرف مولتی ویتامین های طعم دار، والدین باید آنها را در یک اسموتی یا ماست مخلوط کنند و این ترتیب به فرزندشان بدهند. بنابراین بهترین ترفند این است که اسموتی یا ماست را بهمراه مولتی ویتامین روزانه مخلوط کنید و به فرزند خود بدهید!
البته با توجه به هزینه یک محصول، قابلیت دسترسی و همچنین سایر عوامل شرح داده شده در بالا، انتخاب بهترین مولتی ویتامین برای هر خانواده متفاوت و شخصی است. جوانب مثبت و منفی کار را بسنجید و به خاطر داشته باشید که برای مشاوره خاص با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.