راه رفتن در خواب کودک، چه علتی دارد؟

تبیان: خوابگردی و راه رفتن در خواب یک پدیده در دوران کودکی است که۳۰درصد از کودکان چهار تا شش ساله به آن مبتلا هستند و میزان شیوع این اختلال در پسران بیش از دختران است. به هنگام خواب، مغز ۵ مرحله از خواب را سپری می کند، REM مراحل ۱،۲،۳،۴ و مرحله حرکت سریع چشم یا کامل خواب را ایجاد می کنند. این مراحل در مجموع یک چرخه یک چرخه خواب کامل بین ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه طول می کشد و هر شخص در خواب شبانه، به طور متوسط ۴ یا ۵ چرخه خواب را تجربه می کند. خوابگردی، تکرار رفتارهای حرکتی پیچیده ای است که در خلال خواب به صورت کم و بیش هماهنگ شده (برخاستن، راه رفتن، غذا خوردن، حرف زدن، و...) متجلّی می شوند. وهله های خوابگردی در جریان خواب عمیق با امواج کند آغاز می شوند و در اغلب موارد خوابگرد در ثلث اول خواب (دو تا سه ساعت بعد از خواب ) بر می خیزد و به خوابگردی می پردازد. حالت مراقبت و حسّاسیت وی کاهش می یابد، چهره ی وی بی حالت و نگاه او ثابت است، به کوشش های اطرافیان برای برقراری ارتباط و یا بیدار کردن وی پاسخ نمی دهد و پس از بیدار شدن ( بلافاصله بعد از وهله ی خوابگردی یا صبح روز بعد) هیچ چیز از ماجرای شب گذشته را به خاطر نمی آورد یا خاطره ی بسیار محدودی از آن دارد.

رفتارهایی که در خلال خوابگردی بروز می کنند می توانند بسیار متنوع و کم وبیش پیچیده باشند. گاهی خوابگرد فقط در رختخواب می نشیند، به اطراف خود نگاه می کند، پتو یا لحاف را روی خود می کشد و گاهی به فعالیت های پیچیده تری مانند باز کردن درب بسته با کلید و حتی خطرناک همچون بیرون رفتن از منزل می پردازد. بخصوص در کودکان، خوابگردی ممکن است با رفتارهای نامتناسب و اعمالی ناشایست (مانند ادرار کردن در کمد لباس) همراه است. در خلال وهله های خوابگردی، افراد می توانند حرف بزنند و حتّی به پرسشها پاسخ گویند. مع هذا گفتار آنها نامنسجم است و یک مکالمه ی واقعی به ندرت صورت می گیرد. خوابگرد ممکن است به خواسته ی اطرافیان مبنی بر قطع فعالیت خود و بازگشت به رختخواب پاسخ گوید اما دارای سطح مراقبت بسیار پایینی است و بیدار کردن وی در خلال خوابگردی معمولا بسیار مشکل است. چشمان خوابگردها باز است، اما بسان زمان بیداری نیست و غالبا فکر می کنند در مکانی به غیر از اتاق خواب خود و منزل هستند.

هر وهله ی خوابگردی از چند دقیقه تا نیم ساعت طول می کشد و پس از پایان آن، فرد ممکن است دچار یک حالت اغتشاش و درهم شدگی کوتاه مدت شود و یا آنکه به رختخواب برگردد و خواب خود را تا صبح روز بعد ادامه دهد در هر سنی که کودک به راه بیفتد، خوابگردی می تواند بروز کند اما معمولا نخستین وهله های آن بین 4 تا 8 سالگی آغاز می شوند و میزان شیوع آن در حدود 12 سالگی به حد بیشینه ی خود می رسد. پژوهش ها نشان داده اند که 15 درصد از کودکان برای اولین بار در سنین 15-5 سال دچار خوابگردی می شوند و در 6-3 درصد این کودکان، خوابگردی تکرار می شود.

معمولاً خوابگردی دوره ی کودکی در آغاز نوجوانی و در حدود ۱۵ سالگی از بین می رود اما در پاره ای از موارد نیز پس از قطع خوابگردیِ آغاز شده در خلال کودکی، با عود مجدّد آن در بزرگسال جوان مواجه می شویم. تحقیقات نشان داده اند که اگر خواب گردی کودک از ۹ سالگی به بعد شروع شود، محتمل است که در بزرگسالی نیز ادامه یابد؛ لذا بهتر است، خوابگردی را جدی گرفت و درصدد درمان آن برآمد.

اگر چه عواملی مانند برنامه نامنظم خواب، خواب ناکافی و یا محرومیت از خواب، خوابیدن در محیطی شلوغ و پرسروصدا، خستگی مفرط، بیماری و یا داشتن تب بالا، پر بودن مثانه، مصرف برخی از داروها را در بروز خوابگردی دخیل دانسته اند، اما هنوز شناخت دقیقی از علت خوابگردی در دست نیست.

ده تا بیست درصد از خواب گردی های کودکان بیشینه ارثی و خانوادگی دارد و در بین والدین و دیگر اعضای خانواده نیز مشاهده شده است. برخی از محققان به تفاوت نسبتاً قابل ملاحضه ای از لحاظ درجه ی واکنش پذیری هیجانی بین کودکان بهنجار و کودکان خوابگرد اشاره کرده اند، همچنین وجود مولفه های استرس، اضطرابی و افسردگی نیز خاطر نشان شده است. برخی دیگر از محققان، خوابگردی را به عدم رشد دستگاه های عصبی و اندامی نسبت داده اند و گروهی دیگر نیز معتقد به وجود عامل عضوی وخیمتری هستند و حتی آن را معادل صرع دانسته اند.