علائم ماکروسفالی در نوزادان، چگونه تشخیص داده می شود؟

ماکروسفالی یعنی داشتن سر بزرگتر از حد معمول در نوزادان. گرچه بزرگ بودن سر نسبت به حد معمول همیشه زنگ خطر محسوب نمی شود، اما ممکن است نشانه ای از وجود عارضه های مغزی باشد.متخصص اطفال می تواند از طریق اندازه گیری دور سر نوزاد در ویزیت های متوالی و بررسی میزان رشد آن ماکروسفالی را تشخیص دهد.

ماکروسفالی (Macrocephaly) چیست؟
منظور از ماکروسفالی داشتن سر بزرگتر از حد معمول در نوزادان است. گرچه بزرگ بودن سر نسبت به حد معمول همیشه زنگ خطر محسوب نمی شود، اما ممکن است نشانه ای از وجود عارضه های مغزی باشد.
تعریف مشخصی که برای ماکروسفالی وجود دارد این است که اندازه ی دور سر نوزاد بالاتر از صدک 98 باشد یعنی اندازه ی دور سر او از 98 درصد افرادی که با همان سن بارداری متولد شده اند بیشتر است.

علت ایجاد ماکروسفالی چیست؟
ماکروسفالی به خودی خود یک عارضه نیست بلکه یک نشانه از سایر عوارض است. در برخی موارد وجود یک مشکل در ساختار و عملکرد مغزی می تواند منجر به ماکروسفالی شود، مانند هیدروسفالی که احتباس مایع درون بطن ها و حفرات مغزی است. سایر بیماری هایی که ممکن است منجر به ماکروسفالی شوند شامل:
- تومورهای مغزی
- خونریزی داخل جمجمه
- هماتوم مزمن و سایر جراحات مغزی
- سندروم مورکیو
- سندروم هورلر

علائم ماکروسفالی
نوزادانی که دچار ماکروسفالی پاتولوژیک هستند (به این معنی که بزرگ بودن دور سر آن ها ناشی از یک بیماری بوده و ربطی به عامل وراثت ندارد)، معمولا علامت دیگری در بدن آنها دیده نمی شود. اما از جمله نشانه هایی که ممکن است همراه با ماکروسفالی دیده شود می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تأخیر در یادگیری
- عقب افتادگی های ذهنی
- رشد بسیار سریع سر
- کاهش رشد بدن
- همراهی با برخی عارضه ها مانند صرع و اوتیسم

عواملی که احتمال ماکروسفالی را افزایش می دهند
عواملی وجود دارند که احتمال ایجاد ماکروسفالی را افزایش می دهند. ژنتیک عاملی است که به نظر می رسد نقش مهمی ایفا می کند. بزرگی سر در خانواده عاملی است که با احتمال بالایی به نسل های آینده منتقل می شود. اوتیسم نیز یکی دیگر از فاکتورها است. بر اساس مطالعات انجام شده ماکروسفالی در ۱۵ تا ۳۵ درصد از کودکان دچار اوتیسم دیده می شود. سایر ریسک فاکتورها شامل:
- هیدروسفالی (تجمع مایع در بطن ها و حفرات مغزی)
- بیماری الکساندر
- بیماری کاناوان
- نوروفیبروماتوز
- ابتلای مادر به ویروس زیکا Zika virus در طی بارداری
شواهدی مبنی بر فراوانی ابتلای نوزادان به ماکروسفالی در نژاد، ملیت و یا طبقه ی اجتماعی خاصی وجود ندارد.

ماکروسفالی چگونه تشخیص داده می شود؟
متخصص اطفال می تواند از طریق اندازه گیری دور سر نوزاد در ویزیت های متوالی و بررسی میزان رشد آن ماکروسفالی را تشخیص دهد. این امر باید از طریق سایر تست های نورولوژیک مانند CT اسکن، سونوگرافی و MRI تأیید شود.
از آن جا که یکی از علل ایجاد کننده ی ماکروسفالی فشار زیاد درون جمجمه است، پزشک از طریق بررسی علائم افزایش فشار درون سر این امر را بررسی خواهد کرد. این علائم شامل سردرد، تحریک پذیری، استفراغ، مشکلات چشمی و بیرون زدگی عروق مغزی است. البته این علائم باید از طریق سایر تست های آزمایشگاهی بررسی شوند تا علت ایجاد کننده و نیز شدت آن ها مشخص شود.
اگر در خانواده و یا اجداد خود سابقه ی سر بزرگ دارید، حتما این مسأله را به پزشک اطلاع دهید.

ماکروسفالی چگونه درمان می شود؟
روش درمان ماکروسفالی به علت ایجاد کننده ی آن بستگی دارد. اگر بررسی ها مشکل خاصی را در نوزاد نشان ندهند، باید نوزاد تحت نظر باشد. والدین باید در طی این مدت به نکات زیر توجه کنند:
- ایجاد یک منطقه ی نرم برجسته بر روی سر نوزاد
- استفراغ
- بی اشتهایی شدید
- حرکات غیر طبیعی در چشم
- خوابیدن بیش از حد
- تحریک پذیری

مشکلات همراه با ماکروسفالی
بروز ماکروسفالی خود سبب ایجاد مشکلات دیگری در فرد می شود. وجود فشار در جمجمه و رشد بیش از آن می تواند سبب تحت فشار قرار دادن ساقه ی مغز شود. در این صورت باید از طریق عمل جراحی فشار را از روی ساقه ی مغز برداشت. از دیگر مشکلات می توان به صرع و مشکلات عصبی اشاره کرد.

چه آینده ای درانتظار افراد مبتلا به ماکروسفالی است؟
نوزادانی که به صورت ژنتیکی جمجمه ی بزرگی دارند، بدون هیچ گونه مشکلی رشد خواهند کرد. پیش آگهی ماکروسفالی برای افرادی که به صورت پاتولوژیک دچار این عارضه هستند به نوع بیماری آن ها و شدت آن وابسته است.