آموزش صحیح به کودکان، نکات ایمنی

مهارت های ایمنی یکی از مهم ترین مسائلی است که باید به کودکان آموزش داده شود.

چرا باید نکات ایمنی را به کودکان آموش داد؟
آموزش مهارت های ایمنی به کودکان، در واقع به منظور افزایش توان و قابلیت کودک در حفظ سلامت خود در برابر حوادث و سوانح انجام می شود و گسترش این دسته از مهارت ها از جمله اهداف تربیتی در سیستم آموزشی کشورهاست و در کشور ما نیز این مهارت ها از دوران مهد کودک آغاز می شود.
اما می توان گفت ساز و کار مدون و هماهنگی در این زمینه وجود ندارد. در واقع از آن جا که این آموزش ها در منزل استمرار نمی یابد، به فراموشی سپرده می شود و در رفتار کودک نهادینه نمی شود.
مهارت های ایمنی نه فقط در کودکان بلکه در بزرگسالان نیز از ابزارهای رشد فردی قلمداد و حتی شاخصی برای تشخیص اختلالات روانی در بزرگسالی محسوب می شود.
آموزش این مهارت ها در کودکان به چند دلیل حائز اهمیت است و پایه اصلی رفتارهای ایمن فرد برای حفظ سلامت روانی و جسمی برگرفته از آموزش این مهارت ها در دوران کودکی است.
از سوی دیگر با توجه به رشد انواع آسیب های اجتماعی توجه به ارتقای آموزش ها اهمیت دارد.
این مهارت ها به ابزارهای رشد فردی دیگری مانند عزت نفس، کمال گرایی، صبوری، پذیرش مسئولیت، افزایش هوش و قدرت بدنی کمک می کند و می تواند در تمام این ابعاد به افزایش و ارتقای قابلیت های کودک کمک کند و از شدت پیامدهای منفی بکاهد.
از سوی دیگر ضعف در مهارت های ایمنی باعث آسیب پذیری کودک می شود و احتمال دارد کودک بیشتر در معرض آسیب قرار بگیرد.
از آن جا که بیشتر کودکان در شرایط فعلی تک فرزند هستند و والدین مجبورند از سنین پایین کودک را وارد تعاملات اجتماعی کنند یا بسته به شرایط او را تنها بگذارند، آموزش این مهارت ها اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند.

نحوه آموزش نکات ایمنی به کودکان
سوال مهم این است که قابلیت های اساسی که کودکان باید کسب کنند، چیست ؟ سیامکی خبوشان در پاسخ به این سوال می گوید: گام اول، انجام ندادن کارهای پرخطر است.
مثل بازی نکردن با کبریت، چاقو، پریز برق، لوازم برقی و خطرناک و استفاده مناسب و به جا از این وسایل که آموزش آن باید همزمان انجام شود. یعنی والدین در کنار آموزش نحوه استفاده از یک وسیله، خطرات آن را نیز متذکر شوند.
رعایت قوانین و مقررات اجتماعی نیز اهمیت بسیاری دارد. رعایت مسائلی مانند چگونگی عبور از خیابان، پشت چراغ قرمز ایستادن، دریافت نکردن مواد خوراکی از غریبه ها تحت هر عنوان باید به کودک آموزش داده شود.
یکسری مسائل نیز مربوط به منزل می شود مثل در منزل را به روی غریبه باز نکردن، جواب تلفن غریبه را ندادن، بستن کمربند ایمنی در خودرو، به همراه داشتن آدرس منزل، بستن زخم، انتخاب مسیر برای رفت و آمد در بیرون از منزل که باید به کودک آموزش دهیم.
صحبت کردن درباره نکات ایمنی، علی‌ الخصوص ارتباط با غریبه‌ها بایستی از نخستین سال‌های کودکی آغاز شود. منتهی نحوه بیان و مطرح شدن اطلاعاتی که به کودک می‌دهیم باید دائماً متناسب با سطح رشد کودک تغییر یابد و به اصطلاح به روز شود.
اما نکته‌ای که رعایت آن در هر سنی که کودک هست، باید رعایت شد، این است که نحوه بیان هشدارها بایستی مثبت و ایمنی بخش باشد و شیوه‌ای آرام، اما در عین حال واقعی، از حل مشکل را برای کودک آموزش دهد.
یعنی موقعیت‌های خطرناکی که برای بچه توضیح می‌دهیم نباید خیلی هم دور از واقعیت یا غیر ملموس باشد و باید مسائلی که کودک به‌صورت روزمره تجربه می‌کند انتخاب شود. به راحتی قابل انجام باشد؛ و در عین حال خیلی هم موقعیت‌ها راحت و پیش پا افتاده نباشد که کودک آنها را دست کم بگیرد.
همچنین آشنایی با منابع حمایتی موجود در جامعه به کودک کمک می کند تا در هنگام خطر از خودش محافظت کند. مثل دانستن شماره پلیس، آتش نشانی، اورژانس اجتماعی، پدر، مادر یا اقوام نزدیک، نحوه کار کردن با تلفن که کودک بتواند به هنگام مواجهه با خطر یا احساس تهدید درخواست کمک کند.
کودک باید قادر باشد نیاز و احساسش را در زمان خطر به اطلاع دیگران برساند. برای این کار کودک نیازمند داشتن مهارت های روانی مثل ابزار خشم، ترس و تهدید به موقع و به شیوه صحیح بدون نگرانی از واکنش دیگران است.
کودک باید بتواند از پلیس کمک بگیرد و توضیح بدهد چه اتفاقی برایش افتاده است. کودکی که این مهارت ها را دریافت کرده باشد، می تواند با اعتماد به نفس و درخواست کمک به موقع از خودش محافظت کند.

چگونگی آموزش نکات ایمنی به کودکان
آموختن شیوه های زندگی سالم از دوران کودکی آغاز می شود و آن ها باید از همین سنین با آموزش های مرتبط با بهداشت فردی و اجتماعی آشنا شوند. طبق آمار صندوق حمایت از کودکان هر روز حدود ۳۳ کودک به دلیل آسیب های غیرعمدی جان خود را از دست می دهند.
کارشناسان می گویند با آموزش صحیح نکات بهداشتی و اصول ایمنی می توان به شیوه های ساده و مناسب از بروز بسیاری از آسیب هایی که کودک را تهدید می کند، پیشگیری کرد.در آموزش این مهارت ها کودکان نیاز دارند مفاهیم را درک کنند و به تمرین مهارت ها بپردازند. استفاده از وسایل آموزشی به یادگیری بچه ها کمک زیادی می کند.
یکی از شیوه های خوب برای افزایش توان یادگیری، تکرار مداوم گفتاری والدین، نشان دادن مصادیق بارز خطر و تهدید به نحوی که به ترس کودک دامن زده نشود، چیدمان اتاق کودک با وسایل جالب و اسباب بازی های مختلف و تهیه سی دی های آموزشی و بازی با لگو است.
نکته این جاست که والدین باید در این رابطه هدف درازمدتی داشته باشند تا از کوچک ترین فرصت ها برای استفاده از آموزش استفاده کنند.
همچنین باید دانست که کودک از رفتار والدین الگوبرداری می کند. والدی که قوانین را به خوبی رعایت می کند، از خطوط عابر پیاده حرکت می کند، کمربند ایمنی را می بندد، کلاه ایمنی را به هنگام موتورسواری بر سر می گذارد، در را به روی غریبه باز نمی کند و درباره هویت دیگران پای تلفن پرس و جو می کند، در واقع به صورت غیرمستقیم به کودک آموزش های لازم را می دهد.
همچنین لازم است والدین به نحوی به کودک آموزش دهند که وی دچار ترس شدید نشود. افراط در این امر باعث ترس شدید کودک و تفریط به سهل انگاری و بی اهمیت جلوه دادن موضوع منجر می شود و آموزش به طور کامل انجام نمی شود.
خوب است بدانید بچه هایی که ترسوتر هستند و قابلیت خطرپذیری کمتری دارند، زودتر و راحت تر مهارت های ایمنی را یاد می گیرند و آن را عملی می کنند. در مقابل کودکان جسور، هیجان خواه و خطرپذیر بیشتر در معرض خطر قرار دارند و کار کردن با آن ها دشوارتر است.
آشنایی با نکات ایمنی در مهد کودک ها همه ساله تعداد زیادی از بچه‌ها و دانش‌آموزان در اثر بی‌احتیاطی یا بی‌توجهی به موارد ایمنی دچار حوادث ناگوار.
لازم است این نکته یادآوری شود که هرگاه خواستید راجع به خطرات احتمالی و بالقوه با فرزندانتان گفتگو کنید، شخصیت و حالت کلی او را مد نظر داشته باشید. بعضی کودکان ذاتاً نسبت به دیگران، بیشتر مراقب هستند و در حالت کلی، مواظب موقعیت‌های ناآشنا و افراد غریبه هستند.
برخی دیگر، ممکن است به صحبت‌های دوستانه (حتی اگر از طرف یک غریبه باشد) راحت‌تر و آماده‌تر پاسخ دهند؛ بنابراین این زودتر فریب می‌خورند و نیاز به آموزش بیشتری دارند.
استفاده از فیلم‌ها و کارتون‌های آموزشی تأثیر به‌ سزائی خواهد داشت. به‌ علاوه کودکان، همواره ممکن است اخبار کودک دزدی‌ها و... را از تلویزیون، فیلم‌ها، محاورات روزمره اطرافیان و یا حتی از طریق روزنامه‌ها کسب کنند.
پس بالاخره به‌ وجود خطراتی پی می‌برند (و ضروری است که پی ببرند). بنابراین، لازم است که کودکان مطمئن شوند که در صورت مواجهه با هر تهدیدی، والدین، مأموران انتظامی، معلم و یا سایر بزرگسالان مورد اعتماد، در دسترس هستند و آنها را مورد حمایت و ایمنی قرار خواهند داد.
وقتی که کودک خبری راجع به کودک ربائی، کودک آزادی و... را کسب می‌کند، حتماً راجع به ان با وی صحبت و گفتگو کنید تا دریابید که برداشت، تعبیر و تفسیر و نگرش او نسبت به قضیه چگونه است. تلاش نمائید به میزان اطمینان او از این‌که شما در کنارش هستید پی ببرد و به‌ طور ضمنی این مسئله را به او گوشزد کرده، به وی اطمینان خاطر بدهید.