اختلال دوقطبی چیست؟/ علت بیماری دوقطبی و روش های درمانی

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روانی جدی است که منجر به تغییرات خلقی می‌شود و شامل حالات افسردگی و هم‌چنین دوره های شیدایی است. در طول دوره‌های شیدایی، افراد احساس می‌کنند که در نوک یک قله هستند و انرژی زیادی دارند. برعکس، در دوره‌های افسردگی، احساس غم و اندوه یا بی تفاوتی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اختلال دوقطبی کودکان، علل، علائم و درمان

در این مقاله می‌خوانید:

• اختلال دوقطبی چیست؟
• انواع اختلال دوقطبی
• علائم اختلال دوقطبی
• علت ایجاد اختلال دوقطبی چیست؟
• تشخیص دوقطبی چگونه است و از کجا بفهمم بیماری دو قطبی دارم؟
• درمان اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یا بیماری افسردگی شیدایی یک اختلال روانی است که باعث می‌شود فرد چرخه‌هایی از تغییرات خلقی شدید داشته باشد. فرد مبتلا به این اختلال، دوره‌هایی از احساس شادی، انرژی و هیجان را تجربه می‌کند، اما به دنبال آن، دوره‌هایی از احساس غم و اندوه و افسردگی نیز خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین| علل، علائم و درمان

انواع اختلال دوقطبی (تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو چیست؟)

هر نوع اختلال دو قطبی ویژگی‌های خاص خودش را دارد که در زیر با آن آشنا می‌شود:

اختلال دوقطبی نوع یک

دوقطبی نوع یک هم دوره‌های شیدایی دارد و هم دوره‌های افسردگی.

دوقطبی نوع یک هم دوره‌های شیدایی دارد و هم دوره‌های افسردگی. این نوع دوقطبی با یک یا چند دوره شیدایی مشخص می‌شود که حداقل ۷ روز طول می‌کشد و باعث می‌شود فرد به پزشک مراجعه کند. هم‌چنین، احتمال تجربه دوره‌های افسردگی نیز وجود دارد. گاهی اوقات نیز فرد، علائم افسردگی و شیدایی را همزمان تجربه می‌کند که به آن اپیزود مختلط می‌گویند.

اختلال دوقطبی نوع دو

دوقطبی نوع دو با اپیزودهای هیپومانیا یا یک حالت غیرعادی و پرانرژی ذهنی تعریف می‌شود که بر خلق و خو، افکار و رفتارها تأثیر می‌گذارد. این اپیزودهای شیدایی به اندازه دوقطبی نوع یک شدید نیستند و ممکن است مدت زمان آن‌ها نیز نسبت به نوع اول کوتاه‌تر باشد.

بیشتر بخوانید: بیش فعالی جنسی یا هایپرسکسولیته: دلایل و درمان آن چیست؟

علائم اختلال دوقطبی

علائم اپیزود شیدایی این اختلال عبارتند از:

• احساسات شدید سرخوشی، هیجان یا شادی
• جنب و جوش غیرطبیعی
• بیش از حد انرژی داشتن
• بی خوابی یا بی قراری (کاهش نیاز به خواب)
• تند صحبت کردن یا غیرعادی پرحرف بودن
• داشتن افکار مسابقه‌ای یا درهم
• حواس پرتی
• عزت نفس متورم
• انجام کارهای تکانشی، غیرمشخص یا پرخطر مانند داشتن روابط جنسی پرخطر یا پول زیاد خرج کردن
• افزایش بی قراری و تحریک پذیری
• هیپومانیا

علائم اپیزود افسردگی این اختلال عبارتند از:

• احساس ناراحتی، غمگینی، نگرانی، بی ارزشی، اضطراب، گناه، پوچی یا ناامیدی
• از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌های مختلف
• احساس خستگی و کم انرژی بودن
• فراموشی
• بلاتکلیفی
• مشکل در تمرکز
• تغییرات خواب (کم یا زیاد خوابیدن)
• تغییر در اشتها (پرخوری یا کم‌خوری)
• افکار مرگ یا خودکشی

بیشتر بخوانید: بولیمیا یا پرخوری عصبی؛ دلایل، نشانه ها و روش های درمان

تفاوت علائم اختلال دوقطبی در مردان و زنان

احتمال دوقطبی دیررس (۴۰ سالگی به بالا) در زنان بیشتر است.

علائم این اختلال صرف نظر از جنسیت، اغلب در دهه بیست سالگی ظاهر می‌شود. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که دوره اولیه افسردگی در مردان حدود ۵ سال زودتر از زنان رخ می‌دهد. علاوه بر این، احتمال دوقطبی دیررس (۴۰ سالگی به بالا) در زنان بیشتر است.
تفاوت دیگر این است که علائم دوقطبی در زنان می‌تواند در دوره‌های خاصی مانند ۶ ماه پس از زایمان، قبل از قاعدگی و و یائسگی بدتر شود و به نوعی عود کند. پس نیاز به مراقبت و کنترل بیشتری دارد.

علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان

علائم اپیزود شیدایی دوقطبی در کودکان و نوجوانان عبارتند از:

• رفتار خیلی شاد، احمقانه یا حتی گیج
• احساس تحریک پذیری یا بی حوصلگی بیش از حد
• سریع صحبت کردن و از این شاخه به آن شاخه پریدن
• نیاز به خواب بسیار کمتر از حد معمول بدون احساس خستگی
• تلاش برای متمرکز ماندن روی یک کار یا موضوع
• علاقه شدید به فعالیت‌های خطرناک
• تصمیمات فوری و خارج از شخصیت
• گم کردن یا شکستن چیزهایی که برایشان ارزش دارد (تلفن همراه، دوچرخه، جواهرات و غیره)
• درگیری یا سوء تفاهم بیشتر با دیگران

علائم اپیزود افسردگی دوقطبی در کودکان و نوجوانان عبارتند از:

• احساس ناراحتی، دلسردی یا ناامیدی
• خشم و عصبانیت بیش از حد معمول
• شکایت از درد، مانند ناراحتی معده یا سردرد
• کم‌خوابی یا پرخوابی
• مشکل در تمرکز کردن بر روی کارها
• انرژی بسیار کمتر از حد معمول
• دوری کردن از دوستان، خانواده و فعالیت‌هایی که معمولاً دوست دارند.
• پرخوری یا کم‌خوری
• صحبت یا تفکر درباره مرگ یا خودکشی

بیشتر بخوانید: به خطر افتادن سلامت روان نیمی از جمعیت دنیا در آینده ای نزدیک

علت ایجاد اختلال دوقطبی چیست؟

علت دقیق این اختلال مشخص نیست. با این حال، ممکن است مجموعه‌ای از عوامل محیطی، روانی و ژنتیکی در آن دخیل باشند. در نتیجه، افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این اختلال را دارند یا یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. سوء استفاده از مواد مخدر یا الکل نیز می‌تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد. حتی تفاوت در ساختار و عملکرد مغز نیز ممکن است نقش داشته باشد.

بیشتر بخوانید: عوارض عدم درمان افسردگی بعد از زایمان

تشخیص دوقطبی چگونه است و از کجا بفهمم بیماری دو قطبی دارم؟

اولین کاری که پزشک برای تشخیص این اختلال انجام می‌دهد، سوال پرسیدن درباره علائم شما است. هر کس ممکن است علائم افسردگی و شیدایی را به درجات مختلف داشته باشد و حتی به دلیل شباهت، با سایر اختلالات روانی اشتباه گرفته شود. پس همیشه برای تشخیص باید به یک متخصص روان شناسی مراجعه کنید و تحت بررسی روانی دقیق و حرفه‌ای قرار بگیرید.

بیشتر بخوانید: اختلالات روانی کودکان، علائم مهم و اورژانسی

درمان اختلال دوقطبی چیست؟ (آیا اختلال دو قطبی قابل درمان است؟)

دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است که به خودی خود از بین نمی‌رود. با این حال، تشخیص زودهنگام و دقیق آن، اولین گام برای بهتر شدن است. درمان مناسب، همراه با حمایت و مراقبت فردی، به افراد مبتلا به این اختلال کمک می‌کند تا زندگی سالم و رضایت بخشی داشته باشند.

دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است که به خودی خود از بین نمی‌رود.

دارو درمانی

بیماری دوقطبی با ترکیبی از دارو و تراپی قابل کنترل است. داروهای تثبیت کننده خلق و خو، داروهای ضد روان پریشی و داروهای ضد افسردگی می‌توانند به مدیریت نوسانات خلقی و سایر علائم این اختلال کمک کنند. با این حال، درک فواید و خطرات داروها مهم است و گاهی اوقات افراد نیاز دارند که داروهای مختلف را امتحان کنند تا ببیند کدام برایشان مناسب‌تر است. البته هرگز نباید بدون راهنمایی پزشک مصرف داروهای خود را قطع کنند.

بیشتر بخوانید: بارداری با اختلال دوقطبی، برای جنین مضره؟

روان درمانی

تراپی به افراد کمک می‌کند تا اختلال خود را بپذیرند، علائم هشدار دهنده دوره‌های شیدایی یا افسردگی را بشناسند، مهارت‌های مقابله با استرس را توسعه دهند و از برنامه دارویی خود پیروی کنند. روان درمانی هم‌چنین ارتباطات و روابط بین خانواده‌ها را بهبود می‌بخشد. در نهایت، یک برنامه درمانی طولانی‌مدت و مداوم می‌تواند شدت و دفعات نوسانات خلقی را کاهش دهد.

بیشتر بخوانید: اختلال سلوک در کودکان، علت و علائم

سبک زندگی

بعضی از عادت‌های سبک زندگی نیز هستند که می‌توانند به کاهش علائم این بیماری کمک کنند. بعضی از این عادت‌ها در قالب توصیه‌های قابل اجرا عبارتند از:

• یک برنامه خواب ثابت داشته باشید. هر روز در ساعت معینی بخوابید و بیدار شوید.
• خوب غذا بخورید و ورزش منظم داشته باشید.
• همیشه داروی خود را طبق دستور مصرف کنید. شما باید این کار را حتی زمانی که خلق و خوی شما ثابت است نیز انجام دهید.
• قبل از مصرف مکمل‌های بدون نسخه یا هر دارویی که توسط پزشک دیگری تجویز شده است، با پزشک خود مشورت کنید.
• هر روز خلق و خوی خود را در یک دفتر بنویسید. با ردیابی احساس روزانه خود، می‌توانید محرک‌ها را یاد بگیرید و تغییرات لازم را اعمال کنید.
• از مصرف الکل و سایر مواد مخدر خودداری کنید.
• استرس خود را به حداقل برسانید و در صورت امکان، فعالیت‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن یا یوگا را امتحان کنید.
• از خانواده و دوستان خود بخواهید که به شما کمک کنند تا علائم هشدار دهنده دوره‌های شیدایی یا افسردگی خود را تشخیص دهید.

بیشتر بخوانید: بارداری در خانم های دارای اختلال دو قطبی، قبل از آن برنامه‌ریزی کنید

کلام آخر

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روانی است که باعث تغییرات شدید در خلق و خو می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دوره‌های شیدایی با تحریک پذیری و انرژی بالا داشته باشند و به دنبال آن، دوره‌های افسردگی را با احساس غم، ناامیدی و دلسردی تجربه کنند. مهم‌ترین نکته این است که افراد علائم خود را تشخیص دهند و در اولین فرصت، به یک روان شناس خوب مراجعه کنند.

برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با متخصصین روان شناسی، به کلینیک نی نی بان سر بزنید.