کمردرد در دوران حاملگی، چه دلیلی دارد؟

هرچه بارداری شما جلوتر می رود و رحم شما بزرگتر می شود، ناراحتی های شما نیز بیشتر می شود. کمر درد از جمله متداولترین شکایات خانم های باردار است. اما نباید کمر درد را بخشی از حاملگی خود بدانید و اصلاً خم به ابرو نیاورید. راه های زیادی برای برطرف کردن این درد وجود دارد. پس بهتر است همین حالا این تکنیک ها را یاد بگیرید چون بعد از وضع حمل هم برای بلند کردن نوزاد ۳ تا ۵ کیلوییتان لازمتان می شود.
علت کمردرد دوران بارداری چیست؟
- استخوان ها و مفاصل شما با بافت های سخت به نام لیگامان به یکدیگر متصل می شوند. در طول بارداری، هورمون آرامبخش رباط های شما را شل میکند. این اتفاق از اوایل تا هفته دهم بارداری تا ۱۴ بارداری دیده می شود.
- اگر دچار کمر درد زودرس در دوران بارداری بشوید، احتمال دارد هورمون آرامبخش دلیل آن باشد. کمردرد در سه ماهه اول شایع است.
- با ورود به سه ماهه دوم و سوم بارداری ، افزایش وزن جنین و بزرگ شدن رحم فشار بیشتری بر رباط ها و عضلات وارد می کند.
- ماهیچه های شکمی شما کشیده می شوند و نمیتوانند به شما کمک کنند تا تعادل خود را به طور قاطع حفظ کنید. این به این معنی است که کمر شما بیشتر تحت فشار است.
- همچنین در صورت اضافه وزن، احتمال درد کمر در طول بارداری بیشتر است.
- ورزش منظم می تواند از کمر درد جلوگیری کند، اما اگر در حال حاضر بچه دارید، ممکن است زمان کمی برای ورزش منظم داشته باشید. کار سنگین و کمردرد قبلی یا درد لگن همچنین می تواند درد کمر را در حاملگی افزایش دهد.
مهم‌ترین علل کمردردهای زمان بارداری را در موارد زیر خلاصه کرد:
- وزن اضافی: وزنی که در دوران بارداری اضافه می کنید برای نوزاد شما خوب است اما می تواند روی کمرتان فشار وارد کند.
- تغییر مرکز ثقل: وقتی رحمتان بزرگتر می شود، مرکز ثقل بدن شما به سمت جلو تغییر می کند. به تدریج و احتمالاً بدون اینکه متوجه بشوید سعی می کنید حالت قرارگیری بدنتان و طریقه حرکت کردنتان را برحسب آن تغییر دهید. این اصلاحات ممکن است منجر به کمردرد شود.
- هورمون ها: در طول دوران بارداری، هورمون رلاکسین باعث می شود رباط های بین استخوان لگن صاف شوند و مفاصل شما برای آماده سازی برای وضع حمل شل شوند. هرچه ساختاری که از لگن شما حفاظت می کند نرم تر می شود، ناراحتی شما در ناحیه کمر بیشتر می شود، مخصوصاً موقع راه رفتن و بالا و پایین رفتن از پله ها. کمردرد ممکن است در هر زمان در دوره بارداری اتفاق بیفتد. این مشکل در خیلی از خانم ها در فعالیت های روزمره و خوابیدن آنها تداخل ایجاد می کند.
- افزایش وزن: در یک بارداری سالم و طبیعی، حدود ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم به وزن اضافه می‌شود و این ستون فقرات است که باید وزن اضافه را تحمل کند. این اضافه وزن فشار قابل‌توجهی به تاندون‌ها و عضلات ستون فقرات و عروق و اعصاب لگن وارد می‌کند و می‌تواند باعث بروز درد شود.
- تغییر در قامت و وضعیت بدن: بارداری باعث تغییر مرکز ثقل بدن می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود اگرچه ناخودآگاه، وضعیت کمر و لگن خود را تغییر دهید تا بتوانید مرکز ثقل بدن خود را کنترل کنید که این وضعیت می‌تواند باعث درد شود.
- تغییرهای هورمونی: حین بارداری بدن هورمونی به نام ریلکسین ترشح می‌کند که باعث شل شدن لیگامان‌های ناحیه لگن می‌شود تا زایمان طبیعی امکان‌پذیر شود. این هورمون نه‌تنها تاندون‌ها و مفاصل کانال زایمانی را شل می‌کند بلکه روی تاندون‌های ستون فقرات نیز اثر دارد که می‌تواند باعث نداشتن ثبات و درد شود.
- جداشدن عضلات: از آنجا که رحم شروع به رشد می‌کند، عضلات موازی و راست شکم که از دنده‌ها شروع و به استخوان لگن متصل می‌شود، از هم جدا می‌شوند. این جدایی عضلات می‌تواند کمردرد را بدتر کند.
- استرس: فشارهای روانی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات ستون فقرات و گرفتگی‌های دردناک شود پس اگر عصبی شدید، دردتان بدتر خواهد شد.

آیا می توانم از کمر درد جلوگیری کنم؟
- ممکن است بتوانید با کار کردن در تناسب اندام و وضعیت بدن خود از کمر درد جلوگیری کنید. ورزش منظم ممکن است مانع درد شود. اگر ورزش نمی کردید، از حالا شروع کنید.
- تمرینات استقامتی، مانند پیلاتس و شنا ممکن است با ایجاد ساختارعضلات شکم اصلی از کمر درد جلوگیری کنند.
- اگر سنگینی بلند می کنید، مراقب کمر خود باشید. اگر باید چیزی را بردارید، آن را نزدیک به بدن خود نگه دارید، زانوهای خود را خم کنید و تا جایی که امکان دارد کمر خود را خم نکنید.
چه باید بکنید؟
این تکنیک ها می تواند به شما برای برطرف کردن ناراحتی و درد کمر کمک کند:
- لباس مناسب: کفش های پاشنه کوتاه و راحت بپوشید. شلوارهایتان هم باید شلوار مخصوص حاملگی با خطر کمر پایین باشد.
- تنظیم بالش ها موقع خواب: به پهلو بخوابید، درحالتی که یکی یا هر دو زانو را خم کرده باشید. بالشی بین زانوهایتان و یک بالش دیگر هم زیر شکمتان قرار دهید.
- ایجاد اصلاحاتی موقع نشستن و ایستادن: وقتی می نشینید پاهایتان را کمی بالاتر قرار دهید و به هیچ عنوان چهارزانو ننشینید. در نشستن های طولانی مدت، هر از گاهی وضع نشستنتان را تغییر دهید. اگر لازم است که مدتی سر پا بایستید، یک پا را روی یک پله کوتاه استراحت دهید.
- خودداری از بلند کردن اشیاء سنگین و کودکان: وقتی می خواهید شیء را از روز زمین بلند کنید، از کمر خم نشوید. درعوض، با پا روی زمین چمباتمه بزنید، زانوها را خم کرده و روی پاهایتان فشار بیاورید نه کمرتان. از حرکات ناگهانی دست و دراز کردن بیش از اندازه آن بالای سر خودداری کنید.
- ماساژ، گرما و سرما: پشتتان را گرم کنید، می توانید از حمام داغ، حوله های داغ، بطری های آب داغ و زا این قبیل استفاده کنید. خیلی از خانم ها هم با گذاشتن یک بسته یخ روی کمرشان از درد راحت می شوند. ماساژ پشت هم می تواند برایتان مفید باشد.
- توجه به حالت قرارگیری بدن: سالمترین حالت قرارگیری بدن که قبل از بارداری می دانستید برای ماه های اول بارداری که هنوز رحم بالاتر از نافتان نرفته است خوب است. شانه ها را به عقب داده، باسن را به سمت پایین فشار دهید و صافِ صاف بایستید. با پیش رفتن بارداری و بزرگتر شدن رحم، به طور طبیعی شانه هایتان را بیشتر به سمت عقب می دهید تا کمی از وزن رحم که شما را به سمت جلو می کشد را برطرف کنید. همین عمل منجر به فشار آوردن روی کمر خواهد شد. به همین دلیل لازم است که درمورد طرز ایستادن و نشستن خود با پزشکتان مشورت کنید تا بهترین حالت را به شما معرفی کند.
- حفظ تناسب اندام: تا آنجا که پزشک مخصوصتان توصیه می کند، یک برنامه ورزشی می تواند کمرتان را قوی و سالم نگه دارد و درد کمر شما را هم از بین ببرد. خیلی از خانم های باردار از شنا لذت می برند و پزشکان نیز خیلی به این ورزش در دوران بارداری توصیه می کنند. پیاده روی یا ورزش های مخصوص قبل از وضع حمل یا یوگا نیز برای شما مفید است. یک حرکت تمرینی دیگر هم هست که خیلی برای برطرف کردن کمر درد کمک می کند: روی کف دست ها و زانوها خم شوید طوریکه دست ها در خط پشتتان قرار داشته باشند. شکمتان را تو کشیده و تیره پشتتان را به سمت بالا قوس دهید. چند ثانیه این حالت را نگه دارید و بعد آزاد کنید. سه تا پنج مرتبه یک حرکت را تکرار کنید و کم کم تعداد تکرارها را به ۱۰ برسانید.
اگر این تکنیک ها کمردرد شما را بهتر نکرد، حتماً با پزشکتان در این مورد صحبت کنید. پزشکتان احتمالاً رویکردها و تکنیک های دیگری مثل حرکات کششی خاص که بتواند بدون ایجاد مشکل برای نوزاد، درد را تسکین دهد، توصیه خواهد کرد. درد کمر اگر سخت و تسکین ناپذیر باشد و همراه با علائم دیگر ظاهر شود، می تواند نشانه یک مشکل جدی تر باشد. درد شدید پایین کمر می تواند علامت زایمان یا زایمان زودرس باشد. به همین دلیل نباید به هیچ عنوان دردهای کمر را نادیده بگیرید.

گودی کمر در بارداری
چهار قوس طبیعی در ستون فقرات وجود دارد؛ قوس گردن و کمر گودی دارند و قوس پشت و ناحیه لگن حالت تحدب. عضلات ضعیف، چاقی، شل بودن تاندون‌ها و لیگامان‌ها و بارداری باعث افزایش قوس کمر می‌شود. از نظر فیزیکی، نقطه‌ای فرضی در بدن به نام مرکز ثقل وجود دارد که حدود آن جلوی مهره اول ساکروم است. اهمیت این نقطه در آن است که همیشه باید در محدوده تکیه‌گاه بدن، بین دو پا قرار گیرد، در غیر این صورت افتادن قطعی خواهد بود بنابراین سیستم تعادل خودکار بدن مرتب وضعیت این نقطه را به مغز گزارش می‌دهد و مکانیسم‌های جبرانی تلاش می‌کنند تا محل آن را در جای خود نگه دارند. افزایش وزن در ناحیه شکم و بارداری باعث تغییر محل مرکز ثقل بدن می‌شود و روی تاندون‌ها، عضلات، مفاصل و اعصاب ناحیه لگن و کمر فشار می‌آورد یا باعث کشیده‌شدن آنها می‌شود. این فشار اضافه در نهایت باعث بروز درد می‌شود. آرام و بدون تنش به پشت بخوابید، پاها کاملا کشیده باشد. در این حالت فاصله بین کمر و زمین باید یک انگشت باشد. فاصله بیش از این مقدار گودی بیش از حد کمر است. گودی بیش از حد کمر احتمال بروز کمردرد در بارداری را افزایش می‌دهد. کنترل قوس کمر با تقویت عضلات ناحیه ستون فقرات کمری می‌تواند احتمال بروز کمردردهای دوران بارداری را کاهش دهد.

آیا کمر درد بر تجربه زایمان من تاثیر می گذارد؟
- با درمان مناسب کمر درد مشکلی در هنگام زایمان ایجاد نمی کند. حتی اگر کمر درد جدی دارید، باید همچنان آنطور که می خواهید زایمان کنید. کمر درد یک دلیل غیر معمول برای انتخاب سزارین است. بهبود پس از عمل جراحی سزارین از زایمان طبیعی سخت تر است.
- اگر کمر درد شما به یک مشکل طولانی مدت مرتبط است، مانند انحنای ستون فقرات (اسکولیوز)، یا یک آسیب یا جراحی قبلی، برنامه ریزی های لازم را انجام دهید. از مامای خود بخواهید با یک متخصص بیهوشی صحبت کند. برخی از مشکلات کمردرد باعث می شود در طول زایمان استفاده از اپیدورال امن نباشد. بهتر است از قبل برنامه های کاهش درد طبیعی یا سایر انواع مسکن ها را استفاده کنید.

چه زمانی برای کمر درد در بارداری باید از متخصص کمک بگیرم؟
اگر فکر می کنید PGP یا سیاتیک دارید، یا اگر کمر درد هستید و درمان های خانگی به شما کمک نمی کند، از ماما یا پزشک عمومی خود بخواهید تا شما را به یک فیزیوتراپیست معرفی کند.