علائم سرطان پستانها، آنچه که زنان باید بدانند

در موارد عادی بدون پیش زمینه مساعد کننده از هر ۱۲ نفر خانم یک نفر آن در طول زندگی مبتلا به سرطان سینه می شود. سرطان سینه در بسیاری از کشور ها دومین علت مرگ ناشی از سرطان در خانم ها است. در سال های اخیر در چگونگی تشخیص این بیماری تغییرات عمده ای اتفاق افتاده است. مثلا ثابت شده است که آموزش خانم ها برای معاینه خود جهت تشخیص سرطان سینه، از میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری نکاسته است. در این مطلب مقوله سرطان سینه در خانم ها بصورت اختصار مورد بحث قرار می گیرد.

سرطان سینه

سرطان سینه حدود ۲۳ درصد کل سرطان ها (به غیر از سرطان پوست) در خانم ها را تشکیل می دهد. در سال ۲۰۰۸ سرطان سینه سبب ۴۵۸۵۰۳ مورد مرگ در خانم ها شد. حدود ۱۳ درصد مرگ ناشی از سرطان در خانم ها بعلت سرطان سینه است. سرطان سینه مختص خانم ها نیست بلکه در مردها نیز دیده می شود ولی در خانم ها ۱۰۰ برابر مردان شایعتر است اما اگر مردی مبتلا به سرطان سینه شود، سیر آن بدتر از خانم ها می باشد. موضوع این مبحث سرطان سینه در خانم ها است.

پیش آگهی میزان زنده ماندن بعد از تشخیص بستگی به مرحله بیماری، درمان و محل سکونت جغرافیایی دارد. در کشورهای غربی میزان زنده ماندن بالاست. بعنوان مثال در انگلستان از هر ۱۰ خانمی که مبتلا به سرطان سینه هستند ۸ نفر آن ها حداقل ۵ سال زنده می مانند.

علائم سرطان سینه کدام ها هستند؟

• اولین علامت قابل توجه سرطان سینه احساس یک توده است که متفاوت از بقیه بافت سینه می باشد. بیش از ۸۰ درصد سرطان سینه موقعی تشخیص داده می شود که یک خانم احساس توده ای در سینه می کند. گاهی بیمار در زیر بغل یا گردن احساس غده ای می کند که در حقیقت غدد لنفاوی بزرگ شده بعلت دست اندازی سرطان سینه می باشد.

• ضخیم شدن موضعی پوست سینه که متفاوت از پوست سایر نقاط سینه می باشد.

• بزرگ شدن سینه

• پایین افتادن سینه نسبت به سینه طرف مقابل

• تغییر شکل و محل نوک سینه

• فرورفتن نوک سینه به داخل

• ترشح از نوک سینه

• درد پایدار در سینه یا زیر بغل، درد یک علامت قابل اعتماد سرطان سینه نیست، بیمار ممکن است دارای سایر مشکلات سینه مثل عفونت سینه باشد.

• تورم در ناحیه زیر بغل یا گردن

اگر سرطان سینه به خارج سینه منتشر شود در اصطلاح می گویند که بیمار دچار متاستاز شده است. شایعترین محل هایی که سرطان سینه به آن ها دست اندازی می کند استخوان، کبد، ریه و مغز است. بیمار ممکن است با علائم دست اندازی سرطان سینه مراجعه کند. مثلا اگر بیمار دچار دست اندازی سرطان سینه به ریه شود، ممکن است با سرفه و خلط خونی مراجعه کند که متاسفانه نشاندهنده مراحل آخر بیماری است. درد استخوان، تب و لرز، کاهش وزن و یرقان از سایر علائم سرطان سینه پیشرفته می باشند.

خانم ها باید بدانند که هر توده در سینه، سرطان سینه نیست، فقط ۲۰ درصد توده هایی که در سینه لمس می شوند، سرطان هستند و بقیه موارد خوش خیم می باشند.

عوامل خطر زا برای سرطان سینه:

یک عده عواملی خانم را مستعد ابتلا به سرطان می کنند که به آن ها عوامل خطر زا می گویند. مهمترین این عوامل عبارتند از:

• سن بالا

• فقدان شیر دهی در سابقه

• فقدان زایمان در سابقه

• بالا بودن غلظت هورمون ها

• چاقی

• کشیدن سیگار: هر قدر کشیدن سیگار از سنین پایین تر شروع شود و میزان آن بیشتر باشد، خطر سرطان سینه بیشتر است. در خانم هایی که بمدت طولانی سابقه کشیدن سیگار دارند خطر سرطان سینه ۵۰-۳۰ درصد زیاد می شود.

• زندگی بدون تحرک خطر سرطان سینه را ۱۰ درصد زیاد می کند

• رژیم غذایی پر چربی، مصرف الکل و کمبود ید در رژیم غذایی سبب افزایش خطر سرطان سینه می شود.

• سابقه پرتو درمانی

• کار چرخشی (شیفتی)

• بعضی مواد شیمیایی و سموم گیاهی

• اشعه ایکس از جمله خود ماموگرافی اگر بیش از مورد نیاز باشد.

• ۱۰-۵ درصد سرطان های سینه ارثی هستند. در خانم هایی که فاقد سابقه سرطان سینه در فامیل می باشند، خطر سرطان سینه در طول زندگی حدود ۸ درصد است. در خانم هایی که یکی از اعضاء فامیل داری سابقه سرطان سینه باشد،‌ خطر سرطان سینه در طول زندگی به حدود ۱۳ درصد می رسد. اگر دو نفر از اعضاء فامیل دارای سابقه سرطان سینه باشند، این میزان به ۲۱ درصد می رسد، یعنی تقریبا سه برابر جمعیت عادی می شود. در خانم هایی که یک از بستگان درجه یک (مادر، خواهر) دارای سابقه سرطان سینه هستند، شانس ابتلا به سرطان سینه ما بین ۵۰-۴۰ سالگی دو برابر جمعیت عادی است. در ۵ درصد موارد سرطان سینه ژنتیک دارای نقش خیلی مهم است. خطر ابتلا به سرطان در خانم هایی که دارای جهش در ژن های BRCA۱ و BRCA۲ هستند، خیلی زیاد و حدود ۸۰-۶۰ درصد است.

روش های تشخیص سرطان سینه

• تشخیص قطعی با بررسی پاتولوژیک نمونه حاصل از بیوپسی (نمونه برداری) توده سینه است. گاهی خود توده بطور کامل برداشته شده و به پاتولوژی ارسال می شود.

• اگر توده ای در سینه لمس شود ابتدا سعی می شود که توسط روش های تصویر برداری مثل ماموگرافی، سونوگرافی و MRI ماهیت توده تشخیص داده شود (خوش خیم یا بدخیم). اگر پزشک به میزان کافی متقاعد شود که توده بدخیم است، در اینجا دیگر نمونه برداری از توده انجام نمی شود، بلکه خود توده را با جراحی برداشته و به پاتولوژی ارسال می کنند.

طبقه بندی سرطان سینه:

نوع سرطان سینه و درجه افتراق آن در پیش آگهی بیماری خیلی موثر است. طبقه بندی سرطان سینه بر اساس نتایج پاتولوژی است. بعضی سرطان ها خیلی بدخیم تر از سرطان های دیگر هستند. درجه افتراق سلولی نیز مهم است. اگر درجه افتراق یک باشد، سرطان سیر خیلی خوبی خواهد داشت هر قدر درجه افتراق بیشتر باشد، سرطان سیر بدتری خواهد داشت. درجه افتراق را معمولا از یک تا ۴ مشخص می کنند. سرطان سینه با درجه افتراق ۴ بدترین نوع است.

گیرنده های هورمونی:

در بدن انسان برای اینکه هورمون ها بتوانند اثرات خود را اعمال کنند باید بر روی گیرنده خود بنشینند. این گیرنده ها در سطح سلول های مختلف قرار دارند. سه تا از این گیرنده های مهم در خانم ها گیرنده های استروژن، پروژسترون و HRE۲ است. اگر در خانم مبتلا به سرطان سینه گیرنده استروژن مثبت باشد، یعنی سلول های سرطان سینه بر روی خود دارای گیرنده استروژن باشند، این نوع سرطان برای رشد وابسته به هورمون استروژن خواهد بود. بنابراین می توان دارویی داد که این گیرنده ها را مهار کند (مثل تاموکسیفن) و با مهار این گیرنده ها دیگر هورمون استروژن نمی تواند اثرات خود را اعمال کند و رشد سرطان متوقف یا کند می شود. این است که پیش آگهی سرطان های سینه با گیرنده استروژن مثبت بهتر است. در بیمارانیکه گیرنده HRE۲ مثبت است پیش آگهی بدتر است و سیر این بیماران سریع است ولی اخیرا توانسته اند با تجویز داروی بخصوصی بنام Trastuzumab همراه با شیمی درمانی پیش آگهی این بیماران را نیز قدری بهبود بخشند.

روش های پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه:

با انجام اقدامات زیر می توان از میزان ابتلا به سرطان سینه کاست. این میزان کاهش در آمریکا ۴۲ درصد بوده است:

• وزن مناسب

• عدم مصرف زیاد الکل

• فعالیت فیزیکی

• شیر دادن به فرزند

• یک عده پیشنهاد می کنند که اگر خانمی برای ژن های BRCA1 و BRCA2 مثبت است به عنوان یک عمل پیشگیرانه در وی هر دو سینه با عمل جراحی خارج شوند.

غربالگری برای سرطان سینه

غربالگری عبارت از این است که در جامعه اقداماتی انجام می دهند تا یک بیماری به موقع تشخیص داده شود. انجام اقدامات غربالگری برای یک بیماری خاص نیاز به بررسی های دقیق دارد و این دانشمندان هستند که مشخص می کنند که کدام بیماری و به چه روشی نیاز به غربالگری دارد. غربالگری برای سرطان سینه عبارت از این است که در یک خانم به ظاهر سالم اقداماتی برای تشخیص زودرس سرطان سینه انجام می شوند. برای غربالگری سرطان سینه اقدامات زیر توصیه می شود:

• معاینه دوره ای توسط پزشک

• آموزش به خود فرد و معاینه دوره ای توسط خود فرد. بررسی ها نشان می دهند که دو روش فوق اقدامات مفید برای غربالگری سرطان سینه نیستند. چون توده باید به اندازه کافی بزرگ شود تا قابل لمس باشد و وقتی توده قابل لمس است سال ها از ایجاد آن گذشته است.

• ماموگرافی

در این روش از اشعه ایکس برای تشخیص سرطان سینه استفاده می شود. در علم پزشکی چند نوع مطالعه دارای ارزش زیادی هستند از جمله مطالعاتی که توسط Cochrane Collaboration انجام می شوند. در یک بررسی توسط این نهاد مشخص شد که ماموگرافی نتوانسته است از مرگ و میر ناشی از سرطان سینه بکاهد، در عوض ۳۰ درصد منجر به تشخیص های زیادی و درمان های اضافی شده است. بنابراین نمی توان گفت که آیا ماموگرافی مفید است یا مضر. ولی معمولا هر کشوری توصیه های خاص خودش را دارد مثلا در آمریکا نهاد U.S. Preventive Services Task Force توصیه می کند که خانم های ۷۴-۵۰ ساله هر ۲ سال ماموگرافی شوند. در اروپا نهاد European Cancer Observatory توصیه می کند که خانم های ۶۹-۵۰ ساله هر ۳-۲ سال ماموگرافی شوند. در مورد ارزش ماموگرافی در غربالگری سرطان سینه در مقاله دیگری به تفصیل توضیح داده شده است.

درمان سرطان سینه:

درمان سرطان سینه بستگی به وسعت توسعه آن در هنگام تشخیص دارد. معمولا ابتدا بیمار جراحی می شود و بدنبال آن شیمی درمانی یا هورمون درمانی و یا هر دو انجام می شوند.

جراحی: جراحی های استاندارد سرطان سینه عبارتند از :

• برداشتن کل سینه

• برداشتن یک ربع از سینه که توده در آن قرار دارد.

• فقط برداشتن خود توده

هورمون درمانی: اگر بررسی ها نشان دهند که گیرنده استروژن مثبت است از روش های هورمون درمانی نیز استفاده می شود. معمولا هورمون درمانی برای خانم های قبل از سن یائسگی متفاوت از خانم های یائسه است.

شیمی درمانی: شیمی درمانی معمولا برای مراحل پیشرفته بیماری بکار می رود بخصوص وقتی که گیرنده استروژن منفی باشد.

پرتودرمانی: آن معمولا پس از جراحی انجام می شود تا اگر سلول سرطانی باقیمانده است آن ها را از بین ببرد. پرتودرمانی میزان عود بیماری را ۶۶-۵۰ درصد کم می کند.

پیش آگهی

پیش آگهی این بیماران (چند سال زنده می مانند، چند سال بدون عود زنده می مانند و میزان عود بیماری) به موارد زیادی بستگی دارد. مهمترین آن ها مرحله بیماری یا میزان انتشار بیماری به خارج از سینه است. بعنوان مثال وقتی غدد لنفاوی زیر بغل گرفتار می شوند، پیش آگهی بد است. حتی تعداد غدد لنفاوی گرفتار نیز مهم است. نوع گیرنده (مثبت یا منفی) نیز مهم است. اگر سرطان سینه برای اولین بار در خانمی قبل از یائسه شدن تشخیص داده شود بدتر از سرطان سینه ای است که در خانم های یائسه تشخیص داده می شود.