فشار خون مادران باردار، اهمیت آن در دوران بارداری

یک خانم در دوران بارداری خود باید به‌طور منظم به متخصص زنان مراجعه کند، آزمایش‌های تشخیصی مورد نیاز را انجام دهد و در تمام این دوران زیر نظر باشد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
فشار خون بارداری زمانی ایجاد می‌شود که در نیمه‌ی دوم دوره‌ی بارداری، فشار خون شما بالا می‌رود. منظور از فشار خون، فشاری است که خون به دیواره‌ی رگ‌ها وارد می‌کند.
زمانی که میزان این فشار بیش تر از ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه باشد، پزشکان به شما می‌گویند که فشار خون شما بالا است. داشتن فشار خون بالا می‌توان هیچ مشکلی ایجاد نکند اما در مواردی هم امکان آن وجد دارد که برای شما یا کدکتان مشکل ساز شود.
تاثیرات فشار خون بالا ممکن است خفیف تا شدید باشد.

انواع
در برخی از موارد، مارد از قبل زا دوران بارداری به فشار خون بالا مبتلا بوده است. در سایر موارد، بالا رفتن فشار خون بعد از باردار شدن ایجاد می‌شود.

فشار خون بارداری
زنانی که به فشار خون بارداری مبتلا می‌شوند، درواقع با گذشت بیست هفته از بارداری فشار خون آنها از حد طبیعی بیشتر می‌شود. در این حالت، پروتئین اضافی در ادرار وجود ندارد و یا سایر علائم آسیب رسیدن به ارگان‌های بدن وجود ندارند.
برخی از زنانی که به فشار خون بالا در بارداری مبتلا می‌شوند، در نهایت دچار مسمومیت بارداری می‌شوند.

فشار خون بالای مزمن
منظور از فشار خون بالای مزمن این است که مادر قبل از باردار شدن نیز به مشکل فشار خون بالا مبتلا بوده است و یا مشکل فشار خون از قبل از هفته‌ی ۲۰ بارداری رخ داده است. اما از آنجایی که فشار خون بالا معمولا هیچ علائمی ندارد، تعیین زمان آغا شدن آن کار مشکلی است.

فشار خون بالا همراه با مسمومیت بارداری تحمیل شده
این حالت درزنانی رخ می‌دهد که از قبل از بارداری به فشار خون بالا دچار بوده اند و با باردار شدن، فشار خون آن‌ها شدت گرفته است و عوارض ناشی از فشار خون بارداری مانند پروتئین در ادرار یا سایر عوارض در آنها ایجاد شده است.

مسمومیت بارداری
مسمومیت بارداری زمانی رخ می‌دهد که با گذشت ۲۰ هفته زا بارداری، فشار خون مادر بالا می‌ورد و بالا رفتن غشار خون با علائم آسیب رسیدن به سایر ارگان‌های بدن مانند کلیه‌ها، کبد یا مغز همراه است. مسمویت بارداری در صورتی که درمان نشود می‌توانند به عوارض بسیار جدی و حتی مرگبار برای مادر و کودک (مانند تشنج ) منجر شود.
سابقا، مسمومیت بارداری تنها در حالتی تشخیص قطعی داده می‌شد که مارد دچار فشار خون بالا شده و در ادرار او پروتئین زیاد موجود بود. اما در حال حاضر متخصصین متوجه شده اند که ممکن است مسمویت بارداری حتی بدون وجود پزوتئین در ادرار نیز رخ داده باشد.

عوامل خطر
- بارداری برای اولین بار
- زنانی که مادر یا خواهر آن‌ها به مسمومیت بارداری مبتلا شده اند.
- زنانی که چند قلو باردار هستند
- زنانی که سن آنها کمتر از ۲۰ یا بیشتر از ۴۰ است.
- افرادی که قبل از بارداری به مشکل فشار خون بالا یا مشکلات کلیوی دچار بوده اند.

علائم
- به جز فشار خون بالا، سایر علائم مسمومیت حاملگی عبارتند از:
- وجود پروتئین زیاد در ادرار یاسایر علائم آسیب کلیه‌ای
- سردرد شدید
- تغییر در وضعیت بینایی از جمله از دست دادن موقتی بینایی، تاری دید یا حساسیت به نور
- درد در بالای شکم که معمولا در قسمت راست و در زیر دنده‌ها است.
- تهوع و استفراغ
- کاهش میزان پلاکت خون
- اختلال در عملکرد کبد
- تنگی نفس بر اثر تجمع مایع در ریه‌ها
افزایش وزن ناگهانی و ورم کردن ناگهانی (خصوصا در دست‌ها و صورت) معمولا بر اثر مسمومیت حاملگی است. البته افزایش وزن و ورم کردن بدن در بسیاری از بارداری‌های عادی نیز رخ می‌دهند و بنابراین علائم قابل اطمینانی برای تشخیص مسمومیت حاملگی نیستند.
عوارض
فشار خون بالا در بارداری می‌تواند با عوارض جدی همراه باشد از جمله:
کاهش جیا خون به جفت. اگر خون کافی به جفت نرسد ممکن است جنین به کمبود اکسیژن مبتلا شود و مواد مغذی کمتری به او برسد. این مسئله می‌تواند موجب اختلال در رشد جنین، پایین بودن وزن کودک در حین زایمان و زایمان زودرس شود.
زایمان زودرس می‌تواند موجب مشکلات تنفسی، افزایش احتمال عفونت و سایر عوارض برای کودک شود.
جدا شدن جفت از رحم. ابتلا به مسمومیت بارداری احتمال جدا شدن جفت از رحم قبل از زایمان را بالا می‌برد. جدا شدن بخش زیادی از جفت از دیوار رحم می‌تواند موجب خونریزی شدید شود که این مسئله نیز می‌تواند هم برای مادر و هم جنین مرگبار باشد.
محدودیت رشد داخل رحمی: فشار خون بالا می‌تواند موجب کاهش روند رشد جنین در رحم شود.
آسیب به سایر ارگان‌های بدن مادر: در صورتی که فشار خون بالا به خوبی کنترل نشود می‌تواند به اعضای بدن مادر از جمله مغز، قلب، ریه‌هاپف کلیه‌ها و کبد آسیب بزند. این آسیب در مواردی که وخیم باشد می‌تواند برای مادر مرگبار باشد.

تشخیص
در هر یک از مراجعات منظم مادر به متخصص زنان و زایمان، فشار خون مادر چک می‌شود و تست ادرار از او گرفته می‌شود.
پزشک همچنین ممکن است وضعیت عملکرد کلیه‌ها و لخته شدن خون را بررسی کند، انجام آزمایش خون را تجویز کند و برای بررسی روند رشد کودک، تست سونوگرافی را انجام دهد. برای بررسی روند خونرسانی به جفت نیز از تست داپلر استفاده می‌شود.

درمان
روش درمان فشار خون بارداری به نوع فشار خوت و علت بروز آن بستگی دارد:

فشار خون بالای مزمن
اگر بیمار از قبل دچار فشار خون بالا باشد و برای تنظیم آن دارو مصرف می‌کند، احتمالا پزشک از او می‌خواهد که به خوردن داروهای خود ادامه دهد.
در صورتی که نوع دارو برای جنین خطرناک باشد، احتمالا پزشک از مادر می‌خواهد که داروی خود را عوض کند یا تا زمان زایمان از خورن دارو خودداری کند.
در این حالت، پزشک نوجه ویژه‌ای به چگونگی رشد جنین می‌کند و به همین خاطر احتمالا مادر باید تست‌های سونوگرافی بیشتری از حد معمول انجام دهد. در نزدیکی زمان زایمان تست‌های بیشتری از مادر گرفته می‌شود تا پزشک اطمینان حاصل کند که کودک او کاملا سالم است.
پزشک به دقت وضعیت خود مادر را نیز چک می‌کند و به دنبال علائم ابتلا به پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) خواهد بود.

فشار خون بارداری
در این حالت نیازی به انجام درمان نیست اما تمایز دادن فشار خون بالا در بارداری از مراحل اولیه مسمویت بارداری کار مشکلی است بنابراین پزشک به دقت وضعیت بیمار را تحت نظر خواهد داشت تا مطمئن شود که فشار خون بالا او در ادامه تبدیل به مسمومیت بارداری نمی‌شود.
ممکن است پزشک برای پیشگیری از مسمومیت بارداری، از بیمار بخوهد که آسپرین یا کلسیم بیشتری مصرف کند. همچنین پزشک از بیمار می‌خواهد که رد هنگام خوابیدن به پهلوی چپ خود بخوابد. این کار به جریان داشتن بهتر خون کمک می‌کند و فشار را از روی رگ‌های خونی بزرگ برمی‌دارد.

مسمومیت بارداری (PIH)
چگونگی درمان مسمومیت بارداری به وضعیت مادر و جنین و زمان زایمان بستگی دارد. تنها درمانی که موجب متوقف شدن مسمومیت حاملگی می‌شود، زایمان کودک است.
اگر زایمان بسیار زود انجام شود می‌تواند مشکلات سلامتی جدی برای جنین ایجاد کند اما اگر وضعیت سلامتی مادر یا جنین بسیار وخیم باشد، پزشک انجام دادن زایمان را تجویز می‌کند.
اما اگر پزشک با توجه به وضعیت مادر و جنین، تشخیص دهد مه می‌توان بارداری را ادامه داد، دستور به انجام زایمان نمی‌دهد و به جای آن، تا زمان زایمان وضعیت مادر را با دقت زیاد کاملا تحت نظر می‌گیرد. در این مدت زمان، مادر باید مرتبا به پزشک مراجعه کند و آزمایشات خون متعدد بدهد.
برای اطمینان از سلامتی مودک نیز تست‌هایی انجام می‌شوند. ممکن است لازم باشد که مادر از محل کار خود مرخص شده و به طور کامل در خانه استراحت کند. در برخی موارد لازم است که مادر در بیمارستان بستری شود.

فشار خون بالا بعد از زایمان چگونه خواهد شد؟
فشار خون مزمن: احتمالا فشار خون بیمار بعد از زایمان نیز همچنان بالا خواهد بود. بیمار باید به مصرف داروهای تنظیم فشار خوت ادامه دهد، رژیم غذایی مخصوص را رعایت کرده و ورزش کند.
فشار خون بارداری: فشار خون بیمار ظرف چند هفتهبعد از زایمان به حالت طبیعی باز می‌گردد اما این شخص بیش از دیگران مستعد ابتلا به فشار خون مزمن خواهد بود.
مسمومیت بارداری: فشار خون بیمار ظرف چند هفته بعد از زایمان به حالت طبیعی باز می‌گردد.

پیشگیری
راه حلی برای پیشگیری قطعی از فشار خون بالا وجود ندارد. برخی از عواملی که منجر به فشار خون بالا می‌شوند را می‌توان کنترل کرد و برخی دیگر غیر قابل کنترل هستند. شما باید توصیه‌های پزشک در مورد رژیم غذایی و ورزش را دنبال کنید.
برخی از راه‌هایی که پیشگیری از بروز فشار خون بالا در بارداری کمک می‌کند عبارتند از:
- نمک بسیار کمی در حد مزه دادن به غذا مصرف کنید.
- حداقل ۸ لیوان آب در طول روز بنوشید
- میزان مصرف پروتئین خود را افزایش و میزان مصرف غذاهای سرخ شده و آماده و بسته بندی را کاهش دهید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- چندین بار در طول روز پاهای خود را بالا بگیرید
- از خوردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین خوداری کنید.
- ممکن است پزشک از شما بخواهد که داروهای تجویزی و سایر مکمل‌های موثر در پیشگیری از فشار خون بالا را مصرف کنید.