درمان ناباروری، یک راهنمای جامع و کامل

درمان ناباروری شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌های پزشکی است که به زوج‌هایی که در باردار شدن دچار مشکل هستند کمک می‌کند. این روش‌ها بسته به علت ناباروری می‌توانند شامل تغییر سبک زندگی، دارو درمانی، جراحی‌های تخصصی یا استفاده از فناوری‌های کمک باروری مانند لقاح مصنوعی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) باشند. پزشکان ابتدا با انجام آزمایش‌های دقیق، علت ناباروری را شناسایی کرده و سپس برنامه درمانی مناسب را تدوین می‌کنند. در بسیاری از موارد، روشهای درمان ناباروری نه تنها به افزایش احتمال بارداری کمک می‌کنند، بلکه سلامت کلی بدن را نیز بهبود می‌بخشند.

ناباروری چیست؟

ناباروری به حالتی گفته می‌شود که زن و شوهر پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، قادر به بارداری نباشند. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی مانند اختلالات هورمونی، مشکلات ساختاری در دستگاه تناسلی، کاهش کیفیت یا تعداد اسپرم و مسائل مربوط به تخمک‌گذاری ایجاد شود و مردان، زنان یا هر دو را تحت تأثیر قرار دهد.
این وضعیت به دلایل پزشکی و روان‌شناختی چالش‌برانگیز است، اما پیشرفت‌های پزشکی مانند فناوری‌های کمک باروری و درمان‌های نوین، امیدواری زیادی برای غلبه بر این مشکل فراهم کرده‌اند. البته تشخیص زودهنگام و مشاوره پزشکی نیز نقش کلیدی در درمان دارد.

علل ناباروری

درمان ناباروری بدون شناختن علل آن ممکن نیست. از این رو، قبل از توضیح روش‌های درمانی، علل ناباروری در مردان و زنان را بررسی می‌کنیم.

علل ناباروری در مردان

علل ناباروری در مردان عبارتند از:

• کاهش تعداد یا کیفیت اسپرم: تولید ناکافی اسپرم یا اسپرم‌هایی که شکل یا حرکت غیرطبیعی دارند و به دلایلی ازجمله واریکوسل، عفونت، عوامل ژنتیکی و مصرف دخانیات یا الکل ایجاد می‌شوند.
• انسداد مجاری اسپرم: انسداد در لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ها به آلت تناسلی منتقل می‌کنند و ناشی از عفونت، آسیب یا جراحی‌های قبلی هستند.
• اختلالات هورمونی: کاهش تولید هورمون‌های لازم برای اسپرم‌سازی (مانند تستوسترون یا FSH) که به دلیل بیماری‌های غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس اتفاق می‌افتد.
• مشکلات انزال: انزال معکوس که در آن اسپرم به جای خروج از بدن، وارد مثانه می‌شود و به دلیل دیابت، جراحی‌های پروستات یا آسیب‌های عصبی رخ می‌دهد.
• عوامل محیطی: قرارگیری در معرض سموم صنعتی، تشعشعات یا گرمای بیش از حد (مانند سونا یا وان آب گرم)
• عوامل سبک زندگی: استرس، چاقی، مصرف مواد مخدر یا سوء تغذیه

علل ناباروری در زنان

درمان ناباروری می‌توان تحت تأثیر علل ناباروری در زنان نیز قرار بگیرد که عبارتند از:

• اختلالات تخمک‌گذاری: مشکلات مربوط به آزادسازی تخمک از تخمدان که ممکن است به دلایلی از جمله سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، نارسایی زودرس تخمدان و اختلالات تیروئیدی یا پرولاکتین بالا اتفاق بیفتد.
• انسداد لوله‌های فالوپ: این انسداد که توسط عفونت‌های لگنی، آندومتریوز یا جراحی‌ ایجاد می‌شود، می‌تواند جلوی رسیدن تخمک به رحم را بگیرد.
• آندومتریوز: رشد غیرطبیعی بافت آندومتر در خارج از رحم که می‌تواند لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها را مسدود کند.
• مشکلات رحمی یا دهانه رحم: این شامل فیبروم‌ها، پولیپ‌ها یا ناهنجاری‌های ساختاری رحم است که در آن، دهانه رحم با تولید مخاط جلوی ورود اسپرم را می‌گیرد.
• اختلالات هورمونی: عدم تعادل در هورمون‌های استروژن و پروژسترون از تخمک‌گذاری یا لانه‌گزینی تخمک در رحم جلوگیری می‌کند .
• نارسایی سیستم ایمنی: سیستم ایمنی ممکن است به اسپرم یا جنین حمله کرده و مانع بارداری شود.
• عوامل مرتبط با سبک زندگی و محیط: استرس، چاقی، سوء تغذیه، مصرف دخانیات و الکل یا حتی قرارگیری در معرض سموم محیطی می‌توانند در کاهش شانس باروری نقش داشته باشند.

درمان ناباروری در مردان

درمان ناباروری در مردان با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که عبارتند از:

درمان‌های دارویی

یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی، استفاده از دارو است. داروهایی که باروری در مردان را تقویت می‌کنند، عبارتند از:

• داروهای هورمونی (هورمون درمانی): این روش برای مردانی مناسب است که سطح هورمون‌های تستوسترون، FSH یا LH پایینی دارند‌. تزریق یا مصرف داروهایی مانند کلومیفن سیترات یا گنادوتروپین‌ها در این دسته جای می‌گیرند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: این داروها می‌توانندعفونت‌هایی را که مانع تولید یا انتقال اسپرم می‌شوند، درمان کنند.
• داروهای بهبود کیفیت اسپرم: این داروها مکمل‌هایی از جمله آنتی اکسیدان‌ها (مانند ویتامین C و E) برای بهبود کیفیت اسپرم را شامل می‌شوند.

درمان‌های جراحی

بعضی دیگر از موارد ناباروری به کمک جراحی‌های زیر درمان می‌شوند:

• جراحی واریکوسل: این جراحی برای رفع وریدهای متورم در بیضه که جریان خون را مختل کرده و بر کیفیت اسپرم تأثیر می‌گذارند، انجام می‌گیرد. در نتیجه می‌تواند تولید اسپرم را بهبود ببخشد.
• جراحی انسداد مجاری اسپرم: در طی این جراحی، انسداد لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه به آلت تناسلی منتقل می‌کنند، برطرف می‌شود.
• استخراج اسپرم: بعضی از مردان در مایع منی خود اسپرم ندارند و ناچار هستند اسپرم لازم برای بارور کردن تخمک را از بیضه یا اپیدیدیم خود، آن هم با روش‌هایی مانند TESE یا PESA استخراج کنند.

روش‌های کمک باروری (ART)

از دیگر روش های درمان ناباروری، روش‌های کمک باروری هستند که عبارتند از:

• تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسم (ICSI): در این روش، اسپرم با استفاده از یک سوزن ظریف به طور مستقیم به تخمک تزریق می‌شود تا آن را بارور کند.
• لقاح مصنوعی (IVF): در این روش، از اسپرم مرد برای لقاح تخمک زن در آزمایشگاه استفاده می‌شود.
• استفاده از اسپرم اهدایی: در مواردی که کیفیت یا تعداد اسپرم مرد بسیار پایین است، اسپرم اهدایی می‌تواند کمک کننده باشد.

تغییر سبک زندگی

گاهی اوقات ناباروری در مردان علل جدی ندارد و چند تغییر در سبک زندگی می‌تواند قدرت باروری آن‌ها را افزایش دهد. این تغییرات عبارتند از:

• تغذیه سالم و مصرف غذاهای غنی از آنتی ‌اکسیدان‌ها برای بهبود کیفیت اسپرم
• ترک سیگار و الکل که تأثیر منفی بر تعداد و کیفیت اسپرم‌ها دارند.
• ورزش منظم برای افزایش سطح تستوسترون و بهبود عملکرد جنسی
• مدیریت و کاهش استرس برای بهبود تعادل هورمونی و تولید اسپرم

درمان ناباروری در زنان

درمان ناباروری در زنان به روش‌های زیر انجام می‌گیرد:

درمان‌های دارویی

همان‌طور که گفتیم، یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی استفاده از داروها است که برای ناباروری در زنان نیز صدق می‌کند. از این رو، داروهایی که معمولاً توصیه می‌شوند، عبارتند از:

• داروهای تحریک تخمک‌گذاری: این داروها برای زنانی استفاده می‌شود که اختلالات تخمک‌گذاری دارند و باید این فرآیند را تحریک کنند‌. به عنوان مثال، کلومیفن سیترات (Clomid) یک محرک تخمک گذاری است که از طریق افزایش سطح هورمون‌های FSH و LH کار خود را انجام می‌دهد. لتروزول (Femara) نیز داروی دیگری است که برای تحریک تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به PCOS به کار می‌رود.
• گنادوتروپین‌ها: این‌ها نیز شامل تزریق هورمون‌های FSH و LH هستند که به تحریک تخمدان‌ها برای تولید چند تخمک کمک می‌کنند.
• متفورمین: این دارویی است که برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و مقاومت به انسولین استفاده دارد.
• بروموکریپتین: این دارو نیز برای کاهش سطح پرولاکتین در زنان دارای اختلالات هورمونی مصرف می‌شود.

درمان‌های جراحی

از دیگر درمان های ناباروری، روش‌های جراحی هستند که موارد زیر را شامل می‌شوند:

• لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی با استفاده از دوربین است که برای برداشتن بافت‌های آندومتریوز، رفع انسداد لوله‌های فالوپ یا درمان کیست تخمدان انجام می‌شود.
• هیستروسکوپی: این روش که مشکلات رحمی مانند پولیپ، فیبروم یا سپتوم رحم را اصلاح می‌کند، از طریق دهانه رحم انجام شده و نیازی به برش ندارد.
• جراحی برای انسداد لوله‌های فالوپ: این جراحی شامل باز کردن یا ترمیم لوله‌های مسدود با روش‌های میکروسرجری است.

روش‌های کمک باروری (ART)

روش‌های کمک باروری (ART) که برای زنان استفاده می‌شوند، عبارتند از:

• لقاح مصنوعی (IVF): این روش برای زنانی مناسب است که انسداد لوله‌های فالوپ یا مشکلات شدید تخمک‌گذاری دارند. در طی لقاح مصنوعی تخمک‌ها در آزمایشگاه با اسپرم ترکیب شده و سپس جنین به رحم انتقال می‌یابد.
• تزریق اسپرم به داخل سیتوپلاسم (ICSI): در مواردی که کیفیت یا تعداد اسپرم مرد پایین است، اسپرم به طور مستقیم به تخمک زن تزریق می‌شود.
• لقاح داخل رحمی (IUI): این روش برای زنانی مناسب است که مشکلات خفیف باروری دارند و در آن اسپرم مستقیماً به داخل رحم تزریق می‌شود.
• اهدای تخمک یا جنین: زنانی که تخمک‌های باکیفیت ندارند یا با نارسایی تخمدان مواجه هستند، ممکن است نیاز به اهدای تخمک یا جنین داشته باشند.
• رحم جایگزین: در مواردی که بارداری برای زن ممکن نیست، جنین در رحم زن جایگزین رشد می‌کند که البته این روش هنوز در کشور ما جا نیفتاده است.

تغییر سبک زندگی

گاهی اوقات روشهای درمان ناباروری می‌توانند در چند تغییر کوچک و بزرگ در سبک زندگی خلاصه شوند. این تغییرات عبارتند از:

• تغذیه سالم و افزایش مصرف مواد مغذی مانند فولیک اسید، ویتامین D و آهن
• مدیریت و کاهش یا افزایش وزن برای رسیدن به محدوده سالم
• کاهش استرس با کمک یوگا، مدیتیشن، یا مشاوره روان‌شناختی
• قطع مصرف دخانیات و الکل برای بهبود کیفیت تخمک و افزایش شانس بارداری

کلام آخر

درمان ناباروری نیاز به تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی تخصصی دارد. پیشرفت‌های علمی، از داروها و جراحی‌های نوین گرفته تا روش‌های کمک ‌باروری، شانس بارداری را برای بسیاری از زوجین افزایش داده است. توجه به سبک زندگی و سلامت روان نیز نقش مهمی در بهبود قدرت باروری دارد. با این حال، همیشه گام اول برای درمان، مشاوره با پزشکان متخصص و انجام آزمایش‌های لازم است.

به کلینیک نی نی بان سر بزنید.