بارداری زنان را کم حافظه می‌کند؟

بارداری نه‌تنها بر جسم مادر تأثیر می‌گذارد، بلکه بخش‌هایی از مغزش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا برای مادر شدن، آماده شوند و در حالیکه برخی ادعا می‌کنند بعد از بارداری، حافظه‌شان ضعیف شده، هیچ اثر علمی و تایید شده‌ای از کاهش حافظه در زنان باردار دیده نشده است.

محققان اسکن مغزی بانوان را قبل و بعد از بارداری باهم مقایسه نموده، و تغییراتی را دریازده ناحیه از مغز مشاهده کردند. هم‌چنین آن‌ها پی بردند که این تغییراتِ جزیی به زنان کمک می‌کند تا برای مادر شدن آماده شوند.

خانم اِلساین هواِکزِما، یکی از محققان دانشگاه لِیدِن هلند توضیح می‌دهد که به‌طور مثال این تغییرات، ممکن است به مادر کمک کند تا نیازهای نوزادش را بهتر درک کند. به خانم‌های شرکت‌کننده در این تحقیق، تست‌های حافظه هم داده شد و هیچ اثری از کاهش حافظه درآن‌ها نبود.

تغییرات مغزی در گروه زنان باردار

خانم هواکزما به‌عنوان یک عصب‌شناس، زمانی این مطالعه را شروع کرد که در دانشگاهی در بارسلونای اسپانیا فعالیت داشت. نتایج تحقیقات او و همکارانش اخیرا در مجله عصب‌شناسی نیچِر منتشر شد. این پژوهش شامل اطلاعات جمع‌آوری‌شده از بیست‌وپنج خانم، قبل و بعد از حاملگی اولِ آن‌هاست؛ بعلاوه بیست خانمی که در طول تحقیقات باردار نبودند. وقتی نتایج این دو گروه باهم مقایسه شدند، تغییرات مغزی در گروه زنان باردار مشاهده شد.

تغییرات ماندگار تا دو سال بعد از زایمان

در واقع از شرکت‌کنندگان، ام آر آی مغزی گرفته می‌شد و یک برنامه کامپیوتری فقط با مشاهده نتایج این اسکن‌ها مشخص می‌کرد که کدام‌یک از بانوان باردارهستند. هم‌چنین مطالعه روی یازده شرکت‌کننده ادامه یافت و مشخص شد تغییراتی که در ابتدا و به‌طور میانگین طی ده هفته پس از زایمان ثبت‌شده بودند، تقریباً تا دو سال بعد از زایمان نیز وجود داشتند. تحقیقات بیشتر نشان دادند که این پدیده موضوعی مرتبط با ویژگی‌های مادرانه است؛ زیرا در مردانی که برای اولین بار پدر می‌شدند، هیچ‌گونه تغییرات مغزی دیده نشد.

نکته مهم اینکه، بر اساس نتایج مطالعات قبلی، محققان براین باورند که بیشترِ تغییرات مغزی، طی دوران بارداری اتفاق می‌افتد نه بعد از زایمان.

ترشح هورمون‌های جنسی و تغییرات مغزی

چطور این اتفاق می‌افتد؟ خانم هواکزما و همکارانش معتقدند که این تغییرات نتیجه ترشح هورمون‌های جنسی در خانم‌های باردار و تاثیر آن‌ها بر مغز است. نتایج اِم آر آی نشان می‌دهند ماده خاکستری مغز که بخشی از سیستم عصبی مرکزی است، دریازده نقطه کاهش‌یافته است و دلیل آن کاملاً مشخص نیست. به‌طور مثال ممکن است این وضعیت حاصل ازکاهش سلول‌های مغزی باشد یا به تخریب یا کاهش سیناپس‌ها مرتبط باشد، یعنی مکان‌هایی که سلول‌های مغزی در آنجا با هم در ارتباطند. سیناپس نوعی ساختار زیستی است که سلول عصبی از طریق آن پیام‌های خود را به سلول عصبی دیگر، بافت ماهیچه‌ای و یا یک غده منتقل می‌کند.

کاهش تعدادی از سیناپس‌ها لزوما بد نیست. وقتی هورمون‌ها – مثلا در دوران بلوغ – به‌شدت افزایش پیدا می‌کنند، این حالت اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود مدارهای مغزیِ مهم‌تر و کاربردی‌تری ایجاد شوند. محققان احتمال می‌دهند که این، همان حالتی است که برای زنان باردار اتفاق می‌افتد.

وابستگی شدیدِ مادر به نوزاد

برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که چنین تغییراتی ممکن است یک زن را برای فرآیند مادر شدن آماده‌تر کند. یکی از تحلیل‌ها چنین می‌گوید که این تغییرات مغزی، به وابستگی شدیدِ احساسی یک مادر نسبت به نوزادش مرتبط است. به‌طوری‌که وقتی مادران، عکس نوزادان خود را دیدند، بعضی مناطقِ مغز آن‌ها بیشترین واکنش را نشان دادند: دقیقا همان بخش‌هایی که تغییرات دوران بارداری در آن‌ها مشاهده شده بود.

به‌علاوه مناطقی از مغز تحت تأثیر قرارگرفته بودند که در تشخیص احساسات و افکارِ دیگران نقش دارند. درواقع توانایی چنین تشخیصی، تعامل مادر با نوزاد را ساده‌تر می‌کند.

آقای بروس مک وین، عصب‌شناس و عضو دانشگاه واکِلفِر نیویورک است و درزمینه‌ی تأثیرات هورمونی روی مغز مطالعه می‌کند و بااینکه در این تحقیقات شرکت نکرده است آن را «یک مطالعه قابل درک و مفید» می‌داند.

او می‌گوید: «کم شدن سیناپس‌ها در دوران بارداری ایده‌ای است که کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. مغز همواره در حال تغییراست و هورمون‌های جنسی نیز بخشی از کل روندی هستند که ساختار مغز را برای رسیدن به این هدف تغییر می‌ دهد.