با متفورمین می توانم باردار شوم؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من ۲۶ سال سن دارم. ۴ سال قبل ازدواج کردم و الان چهار ماه است اقدام به بارداری کردم. با مراجعه به پزشک متوجه تنبلی تخمدان شدم و به همین منظور الان از قرص متفورمین استفاده می‌کنم. آیا با مصرف متفورمین باردار می‌شوم؟

پاسخ دکتر فاطمه کیخواه، جراح و متخصص زنان و زایمان:
بعد از چهار ماه اقدام برای بارداری هنوز زود است که بخواهید نتیجه بگیرید. شما تا یک سال فرصت دارید که باردار بشوید. قرص متفورمین داروی خوبی است. این دارو جزو داروهایی است که تخمدان را تحریک می کند و می‌توانید استفاده کنید. اگر اضافه وزن دارید مخصوصا چاقی شکم دارید سعی کنید با ورزش و تحرک بیشتر آن را برطرف کنید. متأسفانه تنبلی تخمدان در بین خانم‌ها بیداد می‌کند و بیشترین عاملی که سبب این عارضه می‌شود کم تحرکی است. چاقی مخصوصا چاقی شکمی بیش از هر چیزی تنبلی تخمدان را تشدید می‌کند. وقتی اطراف تخمدان چربی تجمع می‌کند، تخمدان تنبل می‌شود. در نتیجه به‌ جای هورمون زنانه هورمون مردانه ترشح می‌شود و موهای سر می‌ریزد، صورت و اطراف نوک پستان موهای زائد می‌روید. صورت جوش می‌زند و در نهایت منجر به نازایی می‌شود. به همین خاطر بر روی ورزش و کم کردن وزن تأکید داریم. متفورمین به لاغر شدن شما کمک می‌کند. داروهای دیگری هم برای تحریک تخمدان هستند که هنوز استفاده از آنها برای شما زود است. اگر بعد از یک سال باردار نشدید به یک مرکز ناباروری مراجعه کنید. در آنجا اقدامات لازم برای شما انجام خواهد شد. ولی اگر مشکل شما فقط تنبلی تخمدان باشد با همین دارو و ورزش و رژیم مناسب غذایی باردار خواهید شد.

مهم‌ترین مطالب دراین‌باره:
شاید یک سئوال و جواب ساده نتواند برای آنهایی که می‌خواهند درباره تنبلی تخمدان بیشتر بدانند، کافی باشد. در این صورت مطالعه ادامه مطلب، راهگشا است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از اختلالات سیستم غدد درون ریز است که در میان زنانی که در سن باروری قرار دارند نسبتا شایع است. زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان دارای تخمدان بزرگ شده هستند که حاوی کیست های پر از آب کوچک است که فولیکول نامیده می شوند. این فولیکول ها با انجام سونوگرافی قابل مشاهده هستند.
تاخیر قاعدگی و نامنظم بودن سیکل های قاعدگی، رشد بیش از حد مو، آکنه و چاقی از جمله شایع ترین نشانه هایی است که در خانم های مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک دیده می شود. در نوجوانانی که به ندرت پریود می شوند و یا اصلا خونریزی قاعدگی ندارند نیز شانس تنبلی تخمدان بیشتر است.
علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است اما تشخیص زودرس و درمان به همراه کاهش وزن ممکن است خطر عوارض دراز مدتی مانند بیماری دیابت نوع ۲ و بیماری های قلبی را کاهش دهد.

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
پایه اصلی درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک بر اصلاح سبک زندگی تمرکز داشته و با هدف مدیریت اصلی ترین نگرانی های فرد مبتلا یعنی ناباروری، پرمویی، آکنه و یا چاقی انجام می شود.
به عنوان اولین گام درمان به بیماران توصیه می شود که رژیم غذایی کم کالری گرفته و شروع به کاهش وزن کنند و همچنین انجام ورزش و فعالیت بدنی را نیز با شدت متوسط در برنامه های روزانه خود قرار دهند. بد نیست بدانید که حتی کاهش 5 درصد از اضافه وزن بدن هم می تواند وضعیت شما را تا حدودی بهبود ببخشد.

دارودرمانی برای سندروم تخمدان پلی کیستیک
۱. تنظیم چرخه قاعدگی: برای تنظیم چرخه قاعدگی در مبتلایان به سندروم تخمدان پلی کیستیک پزشکان معمولا مصرف قرص های ضد بارداری را توصیه می کنند که ترکیبی از استروژن و پروژسترون است. قرص های ضد بارداری تولید هورمون آندروژن را کاهش می دهد و در نتیجه باعث می شود که اثرات مزمن تولید مقادیر بالای این هورمون در بدن از جمله احتمال سرطان آندومتر و خونریزی های غیرطبیعی کاهش یابد. به عنوان جایگزین قرص های خوراکی ضد بارداری شما می توانید از پچ پوستی و یا حلقه واژینال نیز که حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون است استفاده کنید. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که تا وقتی از این نوع درمان استفاده می کنید شانسی برای باردار شدن ندارید.
اگر شما کاندید مناسبی برای مصرف قرص های ضد بارداری ترکیبی نباشید به عنوان یک روش جایگزین می توانید از پروژسترون به مدت 10 تا 14 روز هر یک تا دو ماه یکبار استفاده کنید. این نوع از درمان با پروژسترون سیکل شما را تنظیم کرده و محافظت خوبی در برابر سرطان آندومتر ایجاد می کند اما سطوح آندروژن را بهبود نمی بخشد و نمی توان آن را به عنوان روش پیشگیری از بارداری در نظر گرفت.
۲. بهبود تخمک گذاری: اگر شما در حال تلاش برای باردار شدن هستید ممکن است به داروهایی برای تحریک تخمک گذاری نیاز داشته باشید. کلومیفن (Clomid، Serophene) از جمله داروهای ضد استروژن خوراکی هستند که باید در روزهای ابتدایی سیکل قاعدگی مورد استفاده قرار گیرد. البته اگر کلومیفن به تنهایی مؤثر نباشد دکتر شما ممکن است متفورمین را نیز برای کمک به تحریک تخمک گذاری به داروهای شما اضافه کند.
اگر با استفاده از کلومیفن و متفورمین بارداری برای شما اتفاق نیفتد ممکن است داروهای هورمون شامل هورمون محرک فولیکولی (FSH) و هورمون جسم زرد (LH) در قالب آمپول برای شما در نظر گرفته شود. داروی دیگری که برای تسریع بارداری در مبتلایان به تنبلی تخمدان توصیه می شود لتروزول (Femara) است. البته این داروها حتما باید با تجویز فوق تخصص نازایی و در قالب یک برنامه درمانی مشخص برای شما تجویز می شود و باید از مصرف خودسرانه آنها بپرهیزید.
۳. کاهش رشد مو بیش از حد: هیرسوتیسم یکی از مشکلات شایع هورمونی در خانم‌هاست که باعث رشد بیش از حد موهای زائد در نواحی از بدن فرد از جمله لب فوقانی، چانه، وسط سینه، زیر ناف و سطح داخلی ران‌ها می‌شود درحالیکه به‌طور معمول نباید شاهد وجود مو در این نواحی باشیم. این اختلال هورمونی ناشی از افزایش سطح هورمون آندروژن (هایپرآندورژنیسم) در بدن خانم‌هاست که به دو علت عمده اختلال عملکرد تخمدان یا غده فوق‌کلیه ایجاد می‌شود (این اختلال گاهی به‌علت وجود تومور در تخمدان یا غده آدرنال بوجود می‌آید و گاهی ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است). افزایش حساسیست سرشتی فولیکول‌های مو به هورمون آندروژن نیز می تواند یکی از علل پرمویی در زنان باشد. در این حالت، سطح هورمون در خون چندان بالا نیست بلکه گیرنده‌ها به‌شدت نسبت به هورمون مردانه حساس شده‌اند. از علایم دیگر افزایش هورمون مردانه در خانم‌ها می‌توان به خشونت صدا، کاهش درصد چربی بدن و حجم سینه‌ها، بزرگ شدن کلیتوریس و افزایش توده‌ عضلانی اشاره کرد.
راهکارهای درمانی این اختلال هورمونی، بسته به علت ایجاد پرمویی در زنان، متفاوت است. مثلا اگر توموری در تخمدان باعث هیرسوتیسم شده باشد، قدم اول برای مداوای فرد، درمان بیماری اولیه است. در سایر موارد، استفاده از داروهای خوراکی که برگیرنده‌های هورمون مردانه اثر می‌گذارند یا تولید هورمون آندروژن را کاهش می‌دهند و استفاده از درمان‌های حذفی نظیر لیزر توصیه می‌شود.
برای آن دسته از خانم هایی که دچار پرمویی ناشی از تنبلی تخمدان هستند تجویز قرص ضد بارداری برای کاهش تولید آندروژن و یا اسپیرونولاکتون(Aldactone) معمول است. از آنجا که مصرف اسپیرونولاکتون با بروز ناهنجاری های جنینی رابطه دارد موقع استفاده از این دارو باید از روش های جلوگیری از بارداری دقیقی استفاده کنید.

درمان های طبیعی
برخی از راه حل های ساده طبیعی، داروها و تغییر در شیوه زندگی می تواند به شما کمک کند تا علائم خود را کنترل کرده و عوارض این سندروم را کاهش دهید.
دارچین
محققان دانشگاه کلمبیا دریافته اند که مصرف مکمل دارچین می تواند به منظم شدن سیکل قاعدگی در مبتلایان به تنبلی تخمدان کمک کرده و همچنین مقاومت به انسولین را نیز بهبود ببخشد. یادتان باشد که روزانه بیش از دو قاشق چای خوری دارچین استفاده نکنید و پیش از مصرف آن برای کاهش مقاومت به انسولین با پزشک معالج تان مشورت کنید چون دارچین ممکن است قند خون تان را به شدت کاهش دهد.
تخم بزرک
تخم بزرک نیز می تواند به مبارزه با تنبلی تخمدان کمک کند چراکه سطح آندروژن یا هورمون های مردانه را کاهش می دهد. تخم بزرک شامل انواع لیگنان هاست که تولید گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی را در بدن افزایش می دهند و در نتیجه به هورمون تستوسترون در خون متصل می شوند و اثرات مخرب آن را کم می کنند. برای استفاده از تخم بزرک یا آن را به صورت کوبیده و مخلوط شده با آب بنوشید یا داخل غذا، سوپ و سالاد اضافه کنید.
چای نعناع
چای نعناع با توجه به خواص ضد آندروژنی که دارد در درمان تنبلی تخمدان موثر است. نوشیدن چای نعناع می تواند به کاهش هیرسوتیسم یا پرمویی بدن، کاهش سطح تستوسترون آزاد و افزایش هورمون جسم زرد (LH) و هورمون (FSH) کمک کند. برای درست کردن چای نعناع، مقداری برگ نعناع خشک شده را داخل یک فنجان آب جوش بریزید و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.
سرکه سیب
سرکه سیب نیز برای کنترلPCOS سودمند است چراکه به کنترل قند خون کمک می کند و اجازه نمی دهد که بدن تولید بیش از حد انسولین داشته باشد. همانطور که پیش از این نیز اشاره شد انسولین کمتر به معنای تستوسترون کمتر است و درنتیجه علائم بیماری به مرور کاهش پیدا می کند. علاوه بر این سرکه سیب در کاهش وزن نیز به شما کمک می کند. برای کاهش علایم تنبلی تخمدان روزانه دو قاشق چای خوری سرکه سیب را با یک لیوان آب کرده و تا چند هفته این نوشیدنی را یک بار در روز بنوشید.
شنبلیله
شنبلیله متابولیسم گلوکز در بدن را بهبود می بخشد و مقاومت به انسولین را کم می کند. همچنین شنبلیله در برقراری تعادل هورمونی، پایین آوردن کلسترول و کمک به کاهش وزن نیز نقش دارد. برای مصرف شنبلیله سه قاشق چای خوری دانه شنبلیله را به مدت شش تا هشت در آب خیس کرده و یک قاشق چای خوری دانه خیس خورده را همراه با کمی عسل در ابتدای صبح و با معده خالی میل کنید. همچنین یک قاشق چای خوری دانه شنبلیله را حدود ۱۰ دقیقه قبل از ناهار و یک قاشق چای خوری را قبل از شام مصرف کرده و این کار را تا چند هفته ادامه دهید.


کاهش وزن و درمان تخمدان پلی کیستیک
بهترین راه برای از دست دادن وزن در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک خلاص شدن از شر مقاومت به انسولین است چون اگر سلول های بدن تان نسبت به این هورمون حساس باشند شما هم درست مانند یک فرد عادی می توانید وزن کم کنید.
1. درست غذا خوردن
مصرف مواد غذایی شیرین، چرب و شور را که ممکن است بیشتر از سایر خوراکی ها دوست داشته باشید، کاهش دهید. البته همچنان می توانید به این غذاها ناخنک بزنید اما به شرط اینه ۸۰ درصد از برنامه غذایی تان را مواد غذایی سالم و کم چرب و فاقد قندهای ساده تشکیل دهد.
30 تا 40 درصد از برنامه غذایی روزانه خود را به پروتئین اختصاص داده و روزانه کمتر از 50 درصد از کالری مورد نیاز بدن تان را از کربوهیدرات تامین کنید.
مواد غذایی حاوی نشاسته مقاوم را در برنامه غذایی روزانه تان بگنجانید. لوبیا، موز و... به دلیل داشتن نشاسته مقاوم حساسیت به انسولین را در افراد مبتلا به اضافه وزن بالا می برد.
2. ورزش و فعالیت بدنی
اگر همه توصیه های لازم برای کاهش وزن را رعایت کنید اما ورزش نکنید به سختی می توانید وزن کم کنید. البته بهتر است از ورزش های با شدت کم و متوسط شروع کنید و روزانه ۳۰ تا ۹۰ دقیق فعالیت بدنی داشته باشید.
3. استفاده از مکمل های غذایی
مواد معدنی مانند کروم، منیزیم، روی، وانادیوم، کلسیم، ویتامین ب ۶ و ب ۳ و ویتامین دی به کاهش مقاومت سلول های بدن به انسولین کمک می کند که می توانید این مکمل ها را با مجوز پزشک معالج تان مصرف کنید.
4. مقابله با استرس
اگر می خواهید از شر مقاومت به انسولین خلاص شده و علائم تنبلی تخمدان را کاهش دهید باید استرس های مزمن خود را کنترل کنید.
5. خواب کافی (حداقل 7 به 9 ساعت)
نداشتن خواب به اندازه کافی نیز می تواند مقاومت به انسولین را بدتر کند.
6. ترک سیگار
۷. استفاده از متفورمین
متفورمین دارویی است که مقاومت به انسولین را در افراد مبتلا به PCOS کم کرده و به آنها کمک می کند که راحت تر وزن کم کنند.