نکات تربیتی کودکان، بهره گیری از معارف الهی

گاهی به ­نظر می­ رسد اگر معارف بلند الهی را از همان ابتدا به کودک بیاموزیم راه بهتری را انتخاب کرده­ ایم. این شبیه خوراندن گوشت و نخود کوبیده و پر قوت به نوزاد است. همان طور که رشد جسمی و نوع خوراک مرحله­ ای است، رشد علم و تفکر و اخلاق هم مرحله­ ای است و نیازمند زمینه ذهنی است. مثلاً برای این که کودکی حرف شنوی را یاد بگیرد، باید مرتباً «حـرف شنیدن» را ببیند تا یاد بگیرد به سخن دیگران توجه کند و اهمیت بدهد. حفظ تشنگی و اشتیاق کودکان، باید ملاک عمل قرار بگیرد، نه سیراب و خسته و خاموش کردن. اگر بخواهیم زودتر به نتیجه برسیم، باید آرام تر حرکت کنیم. کمتر بگوییم و فرصت بدهیم تا خودش ببیند، سؤال کند، به دنبال جواب بگردد و با موضوعات مختلف ارتباط برقرار کند.
کودکان از همه دینی­ تر، تشنه­ تر، علاقمند تر، پر سؤال­ تر و درستکارترند. کافی است اجازه دهیم بازی کند، به درک تفاوت­ ها و شباهت ­ها بپردازد، ادب و آداب معمولی زندگی را بیاموزد و از سوی دیگر از آسیب ­های رفتاری و گفتاری ما بزرگترها در امان بماند. از تحقیر کردن، دعوا کردن، بد و نادان خطاب کردن و دخالت مرتب در گفتار و رفتارش خود را برحذر داریم و گمان نکنیم هر رفتاری که از او سر می­ زند، اشتباه است و باید غیر از این باشد. بلکه با تماشای نوع رفتار و تفکر او، دنیای کودکی را بشناسیم و درک کنیم. در برنامه هفتگی خردسالان بر موارد زیر برنامه ریزی کنیم:
-بازی: انواع بازی­های آموزشی، تفریحی، حرکتی، گویشی و تربیتی.
-خوراک: تنظیم وعده های غذایی و داشتن لیست غذایی غیر مضر، پر­خاصیت و متنوع.
-قرآن و آموزه­ های دینی: با این هدف که در این کلاس خوش بگذرد. حتی اگر نتواند سوره­ ای را حفظ کند. آموزش سوره ­های کوچک و بعضی عبارات کوتاه از میان آیات قرآن، همراه با بازی و گاه ریتم دادن به سوره و گاه پخش کردن با سی دی یا نوار و با روش از کل به جزء. به بچه ها بگوییم بعداً که بزرگ­تر شدند با معانی جالب سوره ها آشناتر می ­شوند و در زندگی استفاده می­ کنند.
خواندن شعر، سرود و قصه­ های دینی کوتاه، با تصاویر و ادبیات قوی، در مورد اصول دین، امامان، مسائل اخلاقی. صحبت از بازی­های پیامبر، امیرالمؤمنین و حضرت زهرا با بچه ها و شادی های دینی و گذری خلاصه از مناسبت های دینی غمگین با نیمه سیاه کردن پوشش­ها (نه اینکه کاملا سیاه بپوشیم و خود و بچه ها را آزار دهیم).
قصه خوانی یا نمایش عملی و عروسکی با قصه ­هایی که محتوای آن با آداب زندگی یا تفکر تفکر ارتباط دارد:
آداب و اخلاق فردی و اجتماعی: سلام، مسواک، توصیه به خوردن صبحانه و شیر و گوشت و میوه و اجرای عملی، آموزش همکاری در آوردن و جمع کردن وسایل، آوردن و بردن میز صندلی، پیدا کردن راه­ هایی برای تمیز ماندن کلاس و مرتب ماندن وسایل و گم نکردن آنها با مشارکت فکری خود بچه­ ها، احترام و ادب در برابر والدین، نحوه همکاری با خواهر و برادرها، دوستی و مهربانی و سایر مفاهیم پایه از ص ۴۲ کتاب تربیت دینی کودک.
پرورش تفکر- برای این فرایند لازم است که بتوانیم: سؤال ایجاد کنیم، در مورد سؤالات فکر کنند، مقایسه کنند، حرف بزنند و توان بیانشان تقویت شود، خود را ابراز کنند و از دیدگاه ­ها و علائق خود بگویند، زشت و زیبا و بد و خوب را بشناسند و تفاوت قائل شوند: در تمیزی دست و صورت و لباس، در نوع حرف زدن، نظم و ترتیب رختخواب، جا کتابی، جا جورابی، دعوا کردن یا خواهش کردن و صبرکردن. شناخت و فهم تئوری تمایزهای رفتاری و ظاهری برای این سنین کافی است و اجرای بهتر آن مربوط به سالهای بعد و نوجوانی است، اما برای اجرا نباید رفتارهای بد را نمایش داد. تشخیص تفاوت­ ها و شباهت­ ها با اشیا و مفاهیمی مثل: ترس و شجاعت، داشتن و نداشتن.
قوانین: نگذاریم حرف هم را قطع کنند یا به جای دیگران یا بی نوبت صحبت کنند و مجال صحبت و تفکر بدهیم و گفتگوی منضبط جمعی راه بیندازیم، قانون­ ها و قاعده­ هایی هر چند کوچک را مراعات کنیم و استمرار داشته باشیم تا قانونمدی ذهنی ایجاد شود.
-خلاقیت ها و فعالیت­های هنری: کاردستی خلاق، نقاشی خلاق، سفال، دوخت با نخ و پارچه یا کاموا و مقوا و فوم، کار با کاشی­ های رنگی آماده یا درست شده توسط مقواهای مربع شکل یا سفال­های مربع شکل دست ساز و رنگ شده، ساخت شمع، درست کردن غذا و … (در این سنین آموزش نقاشی بر اساس نقاشی خلاق است، نه آموزش طراحی و سبک های تصویرگری)
-اردو: پارک- مسجد- خرید، شناخت مشاغل، دیداراز موزه جانوران، باغ گیاهان و گل­ها، جمع کردن سنگ، برگ، تکه چوب، صدف.
-ابراز محبت زیاد با در آغوش گرفتن، نوازش و بوسیدن و گفت و شنودهای عاطفی.
-پرورش حواس با رنگ ها، طعم ها و صداها و لمس اشیا و … و تمرین­ های حسی -حرکتی برای هماهنگی دست ها، هماهنگی پاها و «دست و پا» و «دست و چشم» یا تقویت حواس: بینایی (تمرین های مختلف از جمله شناخت رنگ ها)- شنوایی (این صدای چیست؟)- بویایی و چشایی میوه ها و خوراکی ها و لامسه (از توی کیسه چه چیزهایی را تشخیص می دهد؟)