غذای کودکان شیرخوار، مواد غذایی کمکی لازمه؟

کارشناسان و پزشکان توصیه می‌کنند که کودک برای حداقل شش ماه تنها با شیر مادر تغذیه شود و اگرچه برخی والدین معمولاً مطمئن هستند که کودکشان زودتر از آن‌ آماده و مشتاق خوردن مواد غذایی کمکی نیز هست، اما دستگاه گوارش کودک تا وقتی به شش ماهگی نزدیک می‌شود برای مواد غذایی جامد آماده نیست و تا آن زمان شیر مادر یا شیر خشک تمام مواد مغذی و کالری‌های مورد نیاز فرزندتان را که بدنش می‌تواند هضم کند تأمین خواهد کرد. با این حال اگر پزشک کودک شما نظر دیگری دارد و اگر کودکتان آماده باشد، ممکن است گاهی بتوانید مواد غذایی جامد را زیر نظر یک متخصص اطفال و در فاصلۀ چهار تا شش ماهگی به برنامۀ غذایی او اضافه کنید. در این مطلب می‌توانید با آمادگی کودک برای شروع خوردن مواد غذایی جامد، چگونگی شروع دادن مواد غذایی جامد به کودک، چگونگی اطلاع از سیر شدن کودک و دفعات غذا خوردن کودک در طول روز و انواع آن آشنا شوید.

آمادگی کودک برای شروع خوردن مواد غذایی

این موضوع مهم را به یاد داشته باشید که کودکتان تا وقتی یک ساله می‌شود به شیر خشک یا شیر مادر نیاز دارد. شیر مادر و شیر خشک، ویتامین، آهن و پروتئین‌های مهم را‌ برای کودک فراهم ‌می‌کند اما غذای جامد نمی‌تواند همۀ مواد مغذی را که در شیر مادر یا شیر خشک وجود دارد در طول سال اول زندگی او فراهم کند. کودکتان وقتی آمادۀ عبور از مرحلۀ تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک باشد، علائم آشکاری را به شما نشان خواهد داد. برخی از این علائم و سرنخ‌ها شامل موارد زیر است:

کنترل سر:

کودکان شیرخوار باید بتوانند سرشان را در وضعیت ثابت و عمودی نگه دارند.

ناپدید شدن رفلکس برون‌اندازی:

اگر چیزی روی زبان شیرخواران قرار گیرد، آنها با حرکتی شبیه تف کردن آن را از دهان بیرون می‌اندازند که این واکنش را رفلکس برون‌اندازی می‌نامند. برای نگه داشتن غذاهای جامد در دهان و بعد بلعیدن آن، کودکتان باید بیرون زدن غذا از دهان به وسیلۀ زبانش را متوقف کند.

خوب نشستن در حالت تکیه‌داده:

حتی اگر کودکتان هنوز برای یک صندلی بلند کاملاً آماده نیست، باید بتواند به حالت عمودی بنشیند تا غذا را خوب ببلعد.

حرکات جویدن:

دهان و زبان کودکتان هماهنگ با دستگاه گوارش او رشد می‌کند. برای خوردن مواد غذایی جامد، او باید بتواند غذا را به انتهای دهانش منتقل کند و ببلعد. وقتی بلعیدن را خوب یاد بگیرد، می‌بینید که سرازیر شدن آب از دهانش کمتر شده است، هرچند اگر در حال دندان درآوردن باشد، شما هنوز هم می‌توانید مقدار زیادی بزاق او را ببینید.

وزن‌گیری قابل ‌توجه:

بیشتر کودکان وقتی به دو برابر وزن هنگام تولدشان رسیده باشند یا حدود ۶ کیلو وزن داشته و حداقل چهار ماهه باشند، آمادۀ خوردن مواد غذایی کمکی هستند.

اشتهای رو به‌ رشد:

کودکتان گرسنه به نظر می‌رسد، حتی اگر هشت تا ۱۰ وعده شیر مادر یا شیر خشک خورده باشد.

کنجکاوی دربارۀ غذا خوردن شما:

کودکتان ممکن است به آنچه شما می‌خورید کنجکاوی نشان دهد، مثلاً به بشقاب غذای شما نگاه کند یا به سمت قاشق پر از غذایتان خیز بردارد.

چگونگی شروع دادن مواد غذایی کمکی به کودک

اگرچه به شکل سنتی، معرفی غذاهای جامد به کودک را با سرلاک یک نوع از غلات شروع می‌کنند اما هیچ شواهد پزشکی‌ای وجود ندارد که نشان دهد دادن غذاهای جامد با ترتیب خاصی برای کودک نفعی دارد. راهنمایی‌های زیاد ممکن است برای این شروع به شما کمک کند:

- برای بیشتر کودکان‌ می‌توانید این کار را با هر نوع مادۀ غذایی جامد پوره‌‌شده‌ای شروع کنید.

- غذاهای خوب برای شروع شامل پورۀ سیب زمینی، کدو، سس سیب، موز،‌ هلو و گلابی است.

- برای شروع این کار، ابتدا به کودکتان شیر خشک یا شیر مادر بدهید و سپس، یک یا دو قاشق چای‌خوری پورۀ مواد غذایی جامد به او بدهید.

- اگر تصمیم دارید که با سرلاک شروع کنید، آن را با شیر خشک یا شیر مادر مخلوط کنید تا یک غذای نیمه‌مایع ایجاد شود.

- از یک قاشق پلاستیکی با نوک نرم استفاده کنید تا از صدمه به لثه‌های کودک جلوگیری شود.

- بهتر است با مقدار کمی غذا روی نوک قاشق شروع کنید.

- اگر کودکتان به غذا خوردن از قاشق علاقۀ خاصی نشان نمی‌دهد، اجازه دهید که غذا را بچشد یا بو کند و بعد منتظر بمانید تا با خوردن یک غذای جامد خو بگیرد.

- سرلاک را در شیشه‌شیر کودکتان نریزید، زیرا در این صورت او ممکن است متوجه نشود که غذا باید به صورت نشسته یا از یک قاشق خورده شود.

- با یک وعده غذای جامد در روز و در هر ساعتی که برای شما و کودکتان راحت است شروع کنید، اما نه در زمانی که کودکتان خسته یا کج‌خلق به نظر می‌رسد.

- کودک ممکن است در ابتدا غذای زیادی نخورد، اما به او فرصت بدهید که به این تجربه عادت کند.

- برخی کودکان برای نگه داشتن غذا در دهانشان و بلعیدن آن به تمرین نیاز دارند.

- وقتی به رژیم غذایی جدیدش عادت کرد، برای خوردن چند قاشق غذاخوری مواد غذایی جامد در هر روز آماده خواهد بود.

- اگر سرلاک می‌خورد، به تدریج غلظت آن را با کم کردن شیر مادر یا شیر خشکی که به آن اضافه می‌کنید بیشتر کنید.

- وقتی مقدار غذایی که کودکتان می‌خورد بیشتر می‌شود، یک وعدۀ دیگر را اضافه کنید.

- سعی کنید خودتان غذای کودک را آماده کنید و از بیرون غذاهای آمادهٔ کودک نخرید.

- در نهایت هم فکر نکنید که باید فقط از غذاهای بی‌مزه و خسته‌کنندۀ مخصوص کودک استفاده کنید و به جای آن می‌توانید گزینه‌های جذاب‌تری را به کودکتان معرفی کنید.

چگونگی اطلاع از سیر شدن کودک

اشتهای کودک ممکن است از یک وعده تا وعدۀ بعدی تغییر کند، پس قضاوت بر اساس مقدار غذایی که خورده است روش مطمئنی برای فهمیدن اینکه کودک کِی سیر شده است نیست. اما موارد زیر می‌تواند رفتارهایی باشد که نشان می‌دهد کودکتان احتمالاً سیر شده است:

- کودک در صندلی‌اش به عقب تکیه می‌دهد.

- سرش را از غذا برمی‌گرداند.

- شروع به بازی با قاشق می‌کند.

- از باز کردن دهانش برای لقمۀ بعدی امتناع می‌کند.

یادتان باشد که گاهی کودک دهانش را باز نمی‌کند، چون هنوز لقمه یا مقدار غذای قبلی را تمام نکرده است، پس مراقب باشید که به او فرصت بلعیدن غذایش را بدهید. همچنین در چنین مواردی لازم است لقمه‌ یا قاشق‌های بعدی را کوچک‌تر بگیرید یا پر کنید و سرعت غذا دادن را نیز آهسته‌تر کنید.

دفعات غذا خوردن کودک در طول روز و انواع آن

کودک شما در ابتدا مواد غذایی جامد را فقط یک بار در روز می‌خورد. در حوالی شش تا هفت ماهگی به شکل معمول دو بار در روز، و در حدود هشت ماهگی او می‌تواند سه بار در روز مواد غذایی جامد بخورد. رژیم غذایی یک روز معمول در هشت ماهگی می‌تواند شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

- شیر مادر یا شیر خشک غنی‌شده با آهن

- سرلاک غنی‌شده با آهن

- سبزیجات زرد، نارنجی و سبز

- انواع میوه

- مقادیر کوچکی پروتئین از منابعی مثل مرغ، عدس، پنیر توفو و گوشت قرمز

همچنین مواد غذایی خاصی نیز وجود دارد که هنوز نباید به کودکتان بدهید. برای مثال، ماده‌ای مثل عسل می‌تواند در کودکان زیر یک سال باعث بوتولیسم شود، پس باید به شیر مادر یا شیر خشک اکتفا کنید و تا یک سالگی به آنها شیر گاو یا شیر سویا ندهید.