مراحل رشد نوزاد، زمان مشخصی دارد؟

دختر من چهار ماهه بود که دندان درآورد، چطور دختر شما ۱۱ ماهه است اما هنوز دندان ندارد؟ به دکتر نشانش داده‌اید؟ این‌ گونه مقایسه‌ کردن‌ها در میان مادران بسیار شایع است. برخی مادران با شنیدن این جملات نگران می‌شوند و بچه بیچاره را هر روز همراه خود از مطب این دکتر به مطب آن یکی می‌کشانند که برای مثال، چرا فرزندشان تا حالا دندان در نیاورده یا اینکه چرا هنوز قادر به راه رفتن یا صحبت کردن نیست. به راستی، چه کسانی در این زمینه می‌توانند نظر قابل اعتمادی بدهند و چگونه می‌شود فهمید که کودکی مشکلات رشدی دارد یا خیر؟ با ما همراه باشید تا پاسخ صحیح سوالات‌تان را در این زمینه از آقای دکتر بهرام دلاور، متخصص بیماری‌های کودکان دریافت کنید.

آقای دکتر، فرآیند رشد و نمو چگونه پایش می‌شود؟
به‌ طور معمول وقتی صحبت از رشد است، بیشتر منظور قد کشیدن، وزن گرفتن و افزایش دور سر است که در ویزیت‌های مکرری که در مطب، بیمارستان و یا خانه‌های بهداشت به طور منظم انجام می‌شود، در جداول و نمودار‌هایی که به همین منظور طراحی شده، ثبت می‌شود. ولی وقتی صحبت از نمو یا تکامل است منظور افزایش مهارت‌های حرکتی، کلامی‌ و رفتاری کودک است. رشد و تکامل کودک وابسته به یکدیگرند. ما نمی‌توانیم فقط به بهبود رشد کودک فکر کنیم بدون آنکه روند تکامل کودک را پایش کنیم، بنابراین همواره باید روند رشد و تکامل کودک را هم‌زمان بررسی کنیم.

یک کودک در سه ماه اول زندگی باید قادر به انجام چه کارهایی باشد؟
در حدود چهار هفتگی اگر نوزاد را روی سطح شکم بخوابانید، باید قادر باشد سر خود را کمی‌بالا بیاورد و مانع خفگی شود.در واقع این شروع گردن گرفتن است که در ۵/۴ ماهگی کامل می‌شود. اگر کودکی تا شش ماهگی قادر به گردن گرفتن نباشد باید حتماً بررسی شود.
چهار هفتگی شروع لبخند زدن و ایجاد صداهای خفیف است. این صداها در هشت هفتگی واضح‌تر و بلند‌تر می‌شود. در 12 هفتگی کودک در تماس اجتماعی ابراز خوشحالی می‌کند. توجه داشته باشید که اگر نوزادی تا هفته 8 تا 12 لبخند نزند، به احتمال خیلی زیاد دچار اختلالات تکاملی است.

و در سه تا شش ماه پس از تولد؟
در سه ماهگی شیرخواری که روی شکم خوابیده می‌تواند سرو قفسه سینه را با کمک دست‌ها بلند کند و در سن چهار ماهگی در همان وضعیت سر را به طرفین بچرخاند. در سه تا چهار ماهگی به تدریج شیرخوار سر را در خط وسط نگه می‌دارد و در سن پنج تا شش ماهگی می‌تواند بغلتد. شیرخوار چهار تا پنج ماهه را اگر در حالت ایستاده قرار دهند، خوشحال می‌شود و به اشیایی که در سطح صاف قرار دارد توجه می‌کند. او در سن چهار ماهگی شروع به بلند خندیدن می‌کند و از این سن، اگر یکی از نزدیکان شیرخوار قیافه عصبانی یا خوشحال داشته باشد، متوجه می‌شود و واکنش نشان می‌دهد.

پس باید حسابی مراقب اعمال و رفتارمان باشیم! پس از شش ماهگی تا یک‌ سالگی چطور؟
در سن شش ماهگی کودک مادر را تشخیص می‌دهد و در سن هشت ماهگی خروج مادر سبب ناراحتی او می‌شود. از سن هفت ماهگی شیرخواری که روی شکم خوابیده قادر است در تعقیب جسمی‌بچرخد و به طرف اشیای بزرگ دست دراز کند و آنها را در دست بگیرد و از این دست به آن دست ببرد. او در این زمان برای به‌دست گرفتن اشیای از قسمت رادیال کف دست استفاده می‌کند. در سن۸ تا ۹ ماهگی او قادر است بدون کمک بنشیند و اگر دست‌های شیرخوار را بگیرند، برای مدت کوتاهی می‌تواند بایستد. در این سن حروف شبیه بابا، ماما، داد، ادا می‌کند. او در ۹ تا۱۰ ماهگی می‌تواند خزیده حرکت کند و دست را به‌صورت بای بای تکان دهد و اگر جسمی‌را در پارچه مخفی کنیم می‌‌تواند پیدا کند. حالا دیگر او به راحتی می‌تواند برای گرفتن اشیا از انگشت شست و سبابه استفاده کرده و اشیایی را که از دستش افتاده است، دوباره بلند کند. در یک سالگی قادر به ایستادن است و دو کلمه علاوه بر بابا و ماما را می‏تواند بگوید. دالی می‌کند و بازی‌هایی مانند تاپ تاپ خمیر انجام می‌دهد. حالا دیگر اگر یک دست او را بگیریم، راه می‌رود و گاهی نیز دست خود را به دیوار یا صندلی گرفته راه می‌رود. بدون اینکه انگشت سبابه و شست حرکت گازانبری انجام دهند، ساچمه را از روی زمین بلند می‌کند. اگر اشخاص از او اسباب‌بازیش را بخواهند به آنها می‌دهد. بازی‌های ساده با توپ انجام می‌دهد، هنگام لباس پوشیدن وضع خود را با آن تطبیق می‌دهد.

آیا دندان در آوردن نیز زمان خاصی دارد؟
بله. دندان در آوردن اغلب از حدود شش ماهگی آغاز می‌شود البته بچه‌هایی وجود دارند که خیلی زودتر دندان در می‌آورند اما اگر کودکی تا سن ۱۳ ماهگی هیچ دندانی در نیاورد باید حتماً به پزشک نشان داده شود. در سال دوم هشت دندان دیگر شروع به رشد می‌کنند و جمعا ۱۴ تا ۱۶ دندان رویش می‌یابد.