بیماری کرونا ویروس، کودکی که والدینش را از دست داده

یک فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان واقعیت‌های دردناک سوگ کودکانی را که عزیزی را بر اثر ابتلا به کرونا از دست می‌دهند بیان و اقداماتی را که برای کودکان سوگوار می­‌توان انجام داد تشریح کرد.

واقعیت‌های دردناک درباره کودکانی که عزیز خود را به دلیل کرونا از دست می‌دهند

یک ماه است پای ویروس کرونا در کشورمان باز شده و سلامت و جان هموطنانمان را نشانه گرفته است. در این مدت ۱۹ هزار و ۶۴۴ نفر به این ویروس مبتلا شده‌اند، ۶ هزار و ۷۴۵ نفر توانسته‌اند این ویروس را شکست دهند و یک‌هزار و ۴۳۳ نفر جان خود را از دست داده‌اند.

اما آمار افرادی که جان خود را از دست داده‌‌اند، حکایت تلخی به‌همراه دارد؛ حکایتی تلخ از خانواده‌هایی که در روزهای پایانی سال به‌جای ثبت خاطره‌های خوش باید با جای خالی عزیزان ازدست‌رفته‌شان دست و پنجه نرم کنند و بدون برگزاری مراسم سوگواری و در آغوش کشیدن اطرافیان خود برای التیام این زخم دردناک، این روزهای سخت را به‌تنهایی و با سختی دوچندان سپری کنند.

در این بین کودکان شرایط سخت‌تری را سپری می‌کنند و آثار و لطمه‌های مرگ عزیزی را که از دست داده‌اند برایشان دشوارتر می‌کند از این رو وظیفه‌ و مسئولیت بزرگسالان بیشتر می‌شود و لازم است با به‌کارگیری توصیه‌های افراد متخصص از درد، رنج، لطمه‌ها و آلام کودکان در این روزها و شرایط بکاهیم. به‌طور قطع اگر رفتارها و نحوه برخورد با کودکان در این شرایط، به‌درستی صورت گیرد اثرات و لطمه‌های روحی این ضایعه در شرایط فعلی کشور کمتر خواهد شد.

فریبا عربگل درباره کاهش اثرات روحی کودکانی که عزیزی را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده‌اند، اظهار کرد: کودکان در طی رشد و بزرگ شدن‌شان ممکن است با رخدادهایی روبرو شوند؛ مانند مرگ یکی از والدین به دنبال حادثه یا بیماری، زندانی شدن پدر، طلاق و جدایی والدین و غیره ولی اکنون دوران خاصی از درد و اندوه را تجربه می کنیم.

وی با اشاره به واقعیت‌های دردناک سوگ کودکانی که عزیزی را در اثر ابتلا به کرونا از دست می­دهند، ادامه داد:تفاوت‌های دردناکی بین سوگ ناشی از فقدان عزیزی به دنبال ابتلا به کرونا و سوگ‌هایی که متعاقب سایر حوادث و رخدادها به وجود می آید، وجود دارد.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان تصریح کرد: در سوگ معمولا اطرافیان نقش حامی به خود می‌گیرند و با بودن در کنار کودک کمکش می‌­کنند تا بتواند با این فقدان آسان­تر کنار بیاید. ولی در شرایطی که یکی از اعضای خانواده در اثر بیماری کرونا در بیمارستان بستری شده و یا فوت کرده، وضعیت ویژه‌‌ای ایجاد می‌شود.

وی افزود: کودک نمی‌تواند با بیمار ملاقات داشته باشد، اطرافیان و اقوام نمی‌توانند برای همدردی و همراهی در کنار کودک باشند. حتی پس از مرگ عزیز از دست رفته به خاطر احتمال ابتلای سایرین، محدودیت تماس فیزیکی با اطرافیان و بازماندگان که خود نیز ممکن است مبتلا یا ناقل ویروس باشند، تا چندین هفته ادامه می‌­یابد و این زمانی طلایی است که از دست رفتن آن ، فرایند حل سوگ را دچار مشکل می کند.

عربگل با اشاره به اینکه در شرایط فعلی مراسم و مناسک سوگواری محدود است و یا اصلا وجود ندارد، گفت: مراسم و آداب مناسب خاکسپاری و سوگواری کمک می‌کند تا بتوانیم مراحل سوگ را راحتتر بگذرانیم و در نهایت به پذیرش مرگ و فقدان برسیم ولی تغییراتی که در روند سوگواری عزیز از دست رفته در اثر ابتلا به کرونا ایجاد می­شود برای کودک و اطرافیان ناملموس، غریب و دردناک است.

وی ادامه داد: آنها نمی­توانند عزیزشان را به شیوه­ معمول به خاک بسپارند، نمی­ توانند سر بر شانه عزیزان بازمانده بگذارند، آنها را در آغوش بگیرند و دست مهربان و گرمی نیست که اشک­هایشان را پاک کند، تمام این محدودیت­ها بر درد و اندوه کودکان و اطرافیان سوگوار آنها می افزاید و سوگشان را پیچیده می کند.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با بیان اینکه در این وضعیت فقدان‌های متعدد ایجاد می‌شود، تصریح کرد: پیش از آنکه کودکان عزیزشان را به دلیل بیماری کرونا از دست بدهند، به خاطر شرایط ویژهی ثانویه به این بیماری فقدان‌های دیگری را نیز تجربه کرد‌ه‌اند. به دنبال ابتلای عضو خانواده به بیماری کرونا، برنامه‌های روزانه و معمول کودکان تغییر می­کند، مدرسه تعطیل می­شود، دوستان، همکلاسی‌ها و معلم هایشان را ملاقات نمی­‌کنند و بزرگ­ترها درگیر مسائل اقتصادی، اجتماعی، بیماری و غیره شدیدا مشغول هستند و ممکن است از کودک غافل شده باشند. در چنین شرایط غیرمعمولی است که کودک عزیز خود را از دست می‌دهد و سوگ او با فقدان‌های متعدد همراه می‌شود.

وی در پاسخ به اینکه برای کودکان سوگوار چه می­توان کرد؟گفت: تمام سختی­هایی که شرایط ابتلا به کرونا برای کودک و خانواده ایجاد می­کند، باید یک فرد بزرگسال سالم مراقبت از کودک را به عهده بگیرد و همراه او باشد. فردی حمایت گر و پذیرا که همزمان نکات بهداشتی را نیز رعایت کند تا سوگ کودک با از دست دادن یا بیمار شدن عضو دیگری از خانواده دوچندان نشود.

عربگل خاطرنشان کرد: شرایطی فراهم کنید تا کودک بتواند با سایر بازماندگان با روشی امن و کم خطر در ارتباط باشد مانند ارتباط تلفنی و تصویری و بتواند احساساتش را ابراز کند. به کودک اجازه ابراز و بیان احساساتش را بدهید. خاموش یا سرکوب کردن احساسات کودک باعث ازمان و پیچیده شدن سوگی می شود که به خودی خود پتانسیل پیچیده شدن را دارد.

وی افزود: مواظب گفته‌ها و توصیه‌های خودتان باشید. برخی جملات که از روی دلسوزی و به قصد کمک به کودک گفته می‌شود ممکن است ترس، ناراحتی و اضطراب او را بیشتر کند مانند :" دیگه بسه، گریه نکن، اینجوری که گریه می کنی، خودت هم مریض می­شوی. خواندن‌ داستان‌هایی با مضمون سوگ و از دست دادن عزیزان می­تواند به کودک کمک کند تا در نظر خودش تنها انسانی نباشد که چنین رنجی را تحمل می کند. همچنین این روش کمک می­کند تا کودک با شخصیت داستان همانند سازی کند و احساساتش را بروز دهد.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در ادامه گفت: شرایطی را فراهم کنید تا کودک از راه­های غیرکلامی نیز احساساتش را نشان دهد مثل کشیدن نقاشی. همچنین با کمک کودک جعبه‌‌ای تهیه کنید و بگویید که می‌تواند احساسات و افکارش را بنویسد ( در مورد کودکان کوچکتر از نقاشی کمک بگیرید) و داخل جعبه بیندازد. علاوه بر این می‌توانید به او بگویید اگر دوست دارد می تواند نوشته‌اش را برای شما بخواند وگرنه این جعبه خصوصی است و هیچ کس اجازه ندارد آنها را بخواند.

وی ادامه داد: انجام برخی روش‌های غیررسمی می‌تواند جایگزین مراسم و مناسک رسمی شود و کودک از طریق آنها احساساتش را با دیگران مشارکت مطرح کند مانند ساخت کلیپی از عکس‌های عزیز از دست رفته. هر کودکی منحصر به فرد است و به روش خاص خودش سوگواری می کند، تلاش نکنید واکنش آنها را یکنواخت و محدود به یک الگوی خاص کنید. تجربه هر نوع احساسی توسط آنها اعم از خشم، اندوه، غم ، نفرت، حسادت و غیره پذیرفته است. برای نمونه ممکن است آنان با دیدن کودکی که در آغوش پدر یا مادرش است احساس خشم و بی عدالتی، تنفر و یا حسادت داشته باشند. کودکان را بپذیرید و در کنار انها بمانید تا این راه سخت را به تنهایی طی نکنند.