شایع ترین مشکل هورمونی زنانه(۱)

یکی از مهم ترین مشکلات خانم ها در سنین باروری، اختلالات دوره ماهانه است که در بسیاری از مواقع با علائمی مثل افزایش هورمون های مردانه، رویش موهای زائد، آکنه، ریزش مو و چاقی به ویژه در ناحیه شکمی همراه می شود. در چنین شرایطی می توانیم بگوییم که فرد دچار یک بیماری شایع به نام سندروم تخمدان های پلی کیستیک شده؛ بیماری زنانه ای که با وجود شیوع بالا، درمان بسیار راحتی هم دارد. البته بسیاری هم آن را یک بیماری جدی تلقی نمی کنند و به فکر درمان نیستند.

حالا سوال اینجاست که چرا این روزها درباره این اختلال هورمونی شایع، زیاد می شنویم؟ آیا این بیماری فقط در خانم ها ی متاهل دیده می شود؟ آیا رابطه ای بین سندروم تخمدان های پلی کیستیک و سرطان وجود دارد؟ عدم درمان این بیماری خطرناک است و باعث ناباروی می شود؟ با ما همراه باشید تا به پاسخ این پرسش ها برسید.


بدون شک سندروم تخمدان های پلی کیستیک (PCOS) شایع ترین اختلال عملکرد تخمدانی در خانم هاست و آمارهای جدید نشان می دهد ۱۲ تا ۲۰ درصد خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند، به این بیماری مبتلا می شوند. نباید فراموش کنیم این آمار در مناطق مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال آمار ابتلا به سندروم تخمدان های پلی کیستیک در خاورمیانه بیشتر است.

ژنتیک عامل اصلی
بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک یک بیماری ارثی و ژنتیکی است که با بالارفتن سن (پس از سن 35 سالگی) به خودی خود خوب می شود زیرا تخمدان ها با افزایش سن کوچک می شوند و تعداد فولیکول ها کاهش پیدا می کند. در کنار عوامل ژنتیک، بحث عوامل محیطی نیز مطرح است. به عنوان مثال فردی که بی تحرک است، تغذیه مناسبی ندارد و مشکل اضافه وزن دارد و زمینه ژنتیکی این بیماری را هم دارد، به احتمال بسیار زیاد دچار این سندروم خواهدشد. البته چاقی یک سیکل معیوب است؛ به این معنی که داشتن اضافه وزن به شیوع این سندروم کمک می کند و فردی که به این بیماری مبتلا است نیز دچار چاقی شکمی می شود. نکته جالب اینکه کم کردن وزن (کاهش مصرف برنج و سیب زمینی و شیرینی در کنار پیاده روی یک ساعته روزانه) تاثیر به سزایی در درمان این بیماری دارد.

وقتی قاعدگی مختل می شود
از نظر زمانی به پریودی غیرعادی گفته می شود که فاصله میان دو عادت ماهانه، طول روزهای پریود و مقدار خون ریزی تغییر کند و ما همیشه برای این تغییرات یک محدوده طبیعی در نظر می گریم. اصولا پریود شدن خانم ها مانند یک ساعت، منظم نیست و اگر هم منظم باشد، دلیلی بر سلامت بیشتر فرد نسبت به بقیه افراد تلقی نمی شود.

توجه داشته باشید هر تاخیری را نمی توان دوره نامید. به طور مثال، اگر خانمی هر ۲۸روز یک بار پریود می شود اما حالا بعد از گذشت ۳۱ روز پریود شده است، اصلا غیرطبیعی نیست اما اگر بیش از ۱۰ روز عادت ماهانه خانمی جلو یا عقب بیفتد، این امر غیرعادی است. هم چنین اگر خانمی فقط یک بار در سال اختلال دوره پریود پیدا کرد و عادت ماهانه نشد، نباید نگران نشود، اما اگر این اتفاق تکرار شد میتواند علامتی از قطع دوره باشد. از طرفی پریودشدن تابع تغییرات گوناگون در مغز انسان است و رابطه مستقیمی با مغز دارد.

به طور مثلا، مسافرت، استرس ناشی از یک امتحان، یک شادی ناگهانی و یک شوک روحی می تواند در پریود اختلال ایجاد کند و حتی باعث قطع پریود شود. حال اگر این قطع دور به بیش از یک ماه ادامه پیدا کرد و تکرار شد درواقع اختلالات پریود محسوب می شود که به طور معمول با افزایش هورمون های مردانه، رویش موهای زائد، ایجاد آکنه در صورت و بدن، ریزش مو و چاقی همراه است.

در چنین شرایطی می گوییم فرد دچار بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک (PCOS) شده است. البته گاهی افراد لاغرهم دچار این سندروم می شوند. به همین دلیل می گوییم سه معیار اصلی برای تشخیص سندورم تخمدان های پلی کیستیک باید وجود داشته باشد؛ اختلال پریود (شایع ترین علامت)، تشخیص به کمک سونوگرافی و افزایش هورمون های مردانه.

نام گذاری اشتباه؟!
شاید سندروم تخمدان های پلی کیستیک نام مناسبی برای این بیماری نباشد چون بیمار با شنیدن این نام فکر می کند در بدنش کیست های بزرگی دارد، در حالی که اصلا این طور نیست. درواقع در خانم های مبتلا به این سندروم، فولیکول های کوچکی در حد 2 یا 3 میلی متر درست مثل نگین های یک انگشتر تخمدان را احاطه کرده اند و تخمک آزاد نمی شود، بنابراین با تجویز سونوگرافی می تواند اندازه و تعداد این فولیکول ها را تشخیص داد و نسبت به درمان اقدام کرد.

مجرد یا متاهل؟ مسئله این نیست!
در ایران بسیاری از خانم ها پیش از ازدواج دچار اختلالات پریود هستند، یعنی ممکن است فرد یک ماه به صورت طبیعی پریود شود، چند ماه اصلا خونریزی ماهانه نداشته باشد و یک مرتبه سه هفته پشت هم دچار خونریزی شدید شود. اگر خانمی در دوران مجردی دچار اختلال پریود شود و هیچ علامت دیگری مثل پرمویی را نداشته باشد، از نظر پزشکی جای نگرانی نیست و نیازی به مصرف دارو ندارد، اما در صورتی که این اختلال با علائمی مثل افزایش هورمون های مردانه، چاقی، ریزش مو، آکنه و... بروز کند و در سونوگرافی هم فولیکول ها قابل مشاهده باشند، برای فرد دارو تجویز می کنیم.

ادامه دارد...