درمان زخم دهانه رحم، تشخیص و عوارض

درمان زخم دهانه رحم یکی از موضوعات مهم در سلامت زنان است که می‌تواند بر باروری و کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر بگذارد. این عارضه که معمولاً با علائمی مانند ترشحات غیرطبیعی، خونریزی پس از رابطه جنسی و درد در ناحیه لگن همراه است، در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود. روش‌های مختلفی از جمله مصرف دارو، کرایوتراپی (فریز) و کوتر (سوزاندن) برای درمان زخم دهانه رحم وجود دارد که بسته به شدت و علت آن توسط پزشک انتخاب می‌شود. در این مقاله، بیشتر درباره این مشکل و روش‌ها درمان آن صحبت خواهیم کرد.

زخم دهانه رحم چیست؟

زخم دهانه رحم یا دیسپلازی دهانهٔ رحم به رشد غیرطبیعی سلول‌های پیش‌سرطانی در سطح دهانه رحم یا سرویکس گفته می‌شود. شدت این بیماری بستگی به میزان رشد سلول‌های غیرطبیعی دارد. دیسپلازی یا زخم دهانهٔ رحم بسته به شدت آن به دو دسته تقسیم می‌شود:

• زخم دهانه رحم با شدت پایین: این نوع زخم به‌کندی پیشرفت کرده و غالباً بهبود می‌یابد.

• زخم دهانه رحم با شدت بالا: این نوع زخم می‌تواند به سرطان دهانه رحم منجر شود.

زخم‌های دهانهٔ رحم با شدت بالا، در صورت عدم درمان، در ۳۰ تا ۵۰ درصد موارد پیشرفت کرده و به سرطان دهانهٔ رحم تبدیل می‌شوند. خطر سرطان برای زخم‌های دهانهٔ رحم با شدت ملایم پایین‌تر است.

دهانه رحم کجاست؟

انتهای واژن توسط گردن رحم (دهانه رحم یا سرویکس) به جسم رحم راه دارد. در نتیجه، در معاینات زنان با اسپکلوم، بخش بیرونی آن کاملاً قابل مشاهده و ارزیابی است. همچنین هنگام نزدیکی، آلت تناسلی با قسمت بیرونی دهانهٔ رحم برخورد می‌کند.

نحوه تشخیص زخم دهانه رحم با تست پاپ اسمیر

زخم دهانه رحم با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، که نوعی ویروس منتقلهٔ آمیزشی است، ارتباط دارد. برای محافظت در برابر این ویروس، انجام واکسیناسیون توصیه می‌شود. تست پاپ اسمیر نیز می‌تواند زخم دهانه رحم را تشخیص داده و آن را در مراحل اولیه درمان کند. در واقع، تست پاپ اسمیر یک ابزار پیشگیرانه مؤثر است که تغییرات غیرطبیعی سلول‌های دهانه رحم را نشان می‌دهد.

مراحل تشخیص زخم دهانه رحم شامل موارد زیرمی‌شود:

• آماده‌سازی بیمار: پزشک از بیمار می‌خواهد روی تخت معاینه قرار گیرد و پاهای خود را در موقعیت مناسب بگذارد.
• استفاده از اسپکولوم: یک ابزار پزشکی (اسپکولوم) برای باز کردن واژن استفاده می‌شود تا دهانهٔ رحم به وضوح دیده شود.
• نمونه‌برداری از سلول‌ها: پزشک با استفاده از یک برس نرم یا کاردک مخصوص، سلول‌هایی را از سطح دهانهٔ رحم جمع‌آوری می‌کند.
• انتقال نمونه به آزمایشگاه: نمونه جمع‌آوری‌شده روی یک لام شیشه‌ای قرار داده یا در مایع مخصوص نگهداری شده و به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
• بررسی در آزمایشگاه: متخصصان پاتولوژی سلول‌های نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند تا تغییرات غیرطبیعی یا علائم عفونت شناسایی شوند.
• اعلام نتایج: نتایج معمولاً طی چند روز آماده شده و در صورت وجود سلول‌های غیرطبیعی، پزشک آزمایش‌های تکمیلی مانند کولپوسکوپی را توصیه می‌کند.

دلایل ایجاد زخم دهانه رحم

زخم دهانه رحم یکی از مشکلات شایع در بین زنان به شمار می‌رود که ممکن است بدون علائم خاصی ظاهر شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و در برخی موارد نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد. در این بخش، به بررسی مهم‌ترین دلایل ایجاد زخم دهانه رحم و تأثیر آن بر سلامت زنان می‌پردازیم.

۱. عفونت‌های منتقله از راه جنسی (STIs)

برخی از عفونت‌های مقاربتی مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، کلامیدیا، سوزاک و تب‌خال تناسلی می‌توانند منجر به التهاب و زخم دهانهٔ رحم شوند. این عفونت‌ها معمولاً با ترشحات غیرطبیعی، درد و خونریزی غیرعادی همراه هستند.

۲. تغییرات هورمونی

عدم تعادل هورمونی، به‌ویژه تغییرات سطح استروژن و پروژسترون، می‌تواند باعث نازک شدن بافت دهانه رحم و در نتیجه زخم شدن آن شود. این مسئله معمولاً در دوران بارداری، یائسگی و استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های ضد بارداری دیده می‌شود.

۳. واکنش به تحریکات فیزیکی

استفاده از تامپون، دیافراگم، ابزارهای داخل رحمی (IUD) یا حتی انجام برخی از معاینات پزشکی می‌تواند باعث تحریک و ایجاد زخم در دهانه رحم شود. این زخم‌ها معمولاً خفیف هستند و به مرور زمان بهبود می‌یابند.

۴. زایمان و آسیب‌های ناشی از آن

در حین زایمان طبیعی، فشار زیاد به دهانه رحم وارد می‌شود که ممکن است منجر به پارگی‌های کوچک و زخم شود. علاوه بر این، عفونت‌های پس از زایمان نیز می‌توانند در ایجاد زخم دهانه رحم نقش داشته باشند.

۵. استفاده طولانی‌ مدت از دوش واژینال

دوش‌های واژینال می‌توانند تعادل طبیعی باکتری‌های مفید در واژن را به هم بزنند و محیط را برای رشد باکتری‌های مضر و ایجاد عفونت در دهانهٔ رحم فراهم کنند.

۶. واکنش‌های آلرژیک

برخی زنان ممکن است نسبت به کاندوم‌های لاتکس، مواد روان‌کننده، اسپرم‌کش‌ها و برخی محصولات بهداشتی زنانه حساسیت داشته باشند. این واکنش‌های آلرژیک می‌توانند باعث التهاب و زخم در دهانه رحم شوند.

۷. نقص سیستم ایمنی

زنان با سیستم ایمنی ضعیف، مانند افرادی که مبتلا به اچ‌آی‌وی (HIV) یا بیماری‌های خودایمنی هستند، بیشتر در معرض عفونت‌های مزمن و زخم‌های دهانه رحم قرار دارند.

نشانه‌ها و علائم زخم دهانه رحم

زخم دهانه رحم یا دیسپلازی دهانه رحم معمولاً نشانه‌ای ندارد و اغلب هنگام انجام تست پاپ اسمیر مشخص می‌شود. بااین‌حال، برخی علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• زگیل تناسلی

• خونریزی غیرعادی

• لکه‌ بینی و خونریزی پس از رابطه جنسی

• ترشحات غیرطبیعی واژن

• درد در قسمت پایینی کمر

این علائم می‌توانند ناشی از مشکلات یا بیماری‌های دیگر نیز باشند. برای تشخیص دقیق، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.

تشخیص زخم دهانه رحم

اگر علائم زخم دهانه رحم را داشته باشید، پزشک یک معاینه فیزیکی شامل بررسی شکم، کمر و لگن انجام می‌دهد. همچنین، تست پاپ اسمیر برای تشخیص سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی توصیه می‌شود. حتی در صورت نداشتن علائم، انجام سالانه تست پاپ اسمیر برای بررسی وضعیت سلول‌های دهانه رحم ضروری است. بسته به سابقه پزشکی، فواصل انجام این تست ممکن است کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. در صورت مشاهده نتیجه غیرطبیعی در تست پاپ اسمیر، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را توصیه کند:

• کولپوسکوپی: در این روش، پزشک با استفاده از لوله‌ای دارای لنز بزرگ‌ کننده، رشد غیر طبیعی سلول‌های دهانه رحم را بررسی می‌کند.

• بیوپسی: نمونه‌ای کوچک از بافت دهانه رحم برداشته شده و برای بررسی نشانه‌های سرطانی‌شدن سلول‌ها زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

روش‌های درمان زخم دهانه رحم

از آنجا که این زخم‌ها معمولاً ناشی از بیرون‌زدگی بافت طبیعی دهانه رحم هستند، در صورت عدم وجود عفونت، نیازی به درمان خاصی ندارند. اما در صورت بروز عفونت یا خونریزی پس از رابطه جنسی، درمان دارویی توصیه می‌شود. در صورت مشاهده سلول‌های غیرطبیعی در پاپ اسمیر، اولین اقدام کولپوسکوپی است و نباید بدون بررسی دقیق، روش‌هایی مانند فریز انجام شوند. همچنین، در صورت عدم بهبودی با دو یا سه دوره دارو درمانی، روش‌هایی مانند فریز (کرایوتراپی) یا سوزاندن (کوتر) ممکن است انجام شوند، هرچند که احتمال نیاز به این روش‌ها کم است.

کرایوتراپی (فریز یا انجماد دهانه رحم) چیست؟

فریز یا کرایو روشی برای درمان زخم دهانه رحم است که در آن، با استفاده از گاز و ایجاد دمای بسیار پایین، سلول‌های سطحی آسیب‌دیده از بین می‌روند تا سلول‌های جدید جایگزین شوند. این روش معمولاً برای تغییرات پیش‌سرطانی دهانهٔ رحم استفاده می‌شود اما ممکن است برای درمان زخم دهانهٔ رحم نیز به‌کار رود.

نحوه انجام کرایوتراپی

کرایوتراپی معمولاً در مطب پزشک، بدون نیاز به بیهوشی و طی چند دقیقه انجام می‌شود. پس از انجام این روش، ممکن است تا یک هفته ترشحات زیاد و خونابه‌ای داشته باشید. معمولاً توصیه می‌شود تا دو تا سه هفته از رابطهٔ جنسی پرهیز کنید.

عوارض کرایوتراپی

یکی از عوارض شایع فریز، تغییر شکل دهانه رحم و تداخل در نتایج پاپ اسمیر است. همچنین، اگر این روش به‌درستی انجام نشود یا بیش از حد صورت گیرد، ممکن است باعث تنگی دهانهٔ رحم شود. علاوه بر این، می‌تواند تأثیر منفی بر روابط زناشویی گذاشته و اعتمادبه‌نفس فرد را کاهش دهد.

کوتر (سوزاندن) زخم دهانه رحم

کوتر یا سوزاندن زخم دهانه رحم یک روش درمانی است که در آن از گرما برای از بین بردن بافت‌های غیرطبیعی یا عفونی دهانه رحم استفاده می‌شود. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که زخم دهانه رحم به درمان‌های دارویی پاسخ نداده باشد یا تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های دهانه رحم مشاهده شود.

نحوه انجام کوتر زخم دهانه رحم

این روش در مطب پزشک و معمولاً بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود. مراحل کلی انجام کوتر به شرح زیر است:

• بیمار روی تخت معاینه زنان قرار می‌گیرد.
• دهانه رحم با استفاده از اسپکولوم باز نگه داشته می‌شود تا پزشک بتواند ناحیه زخم را مشاهده کند.
• ممکن است از یک بی‌حسی موضعی برای کاهش درد استفاده شود.
• سوزاندن زخم با استفاده از دستگاه الکتروکوتر (یک دستگاه مخصوص که جریان الکتریکی را به گرما تبدیل می‌کند، روی ناحیه زخم قرار داده می‌شود.)
• گرما باعث تخریب بافت‌های غیرطبیعی و تحریک رشد سلول‌های سالم جدید می‌شود.
• پس از انجام کوتر، پزشک توصیه‌های لازم درباره مراقبت‌های بعدی را ارائه می‌دهد.
• بیمار ممکن است نیاز به استراحت کوتاه‌مدت داشته باشد و از فعالیت‌های سنگین پرهیز کند.

عوارض احتمالی کوتر زخم دهانه رحم

اگرچه کوتر یک روش درمانی مؤثر است، اما ممکن است برخی از عوارض جانبی داشته باشد:

• احساس درد و گرفتگی‌های خفیف در ناحیه لگن
• ترشحات واژینال زیاد و آبکی که ممکن است تا چند هفته ادامه داشته باشد
• خونریزی خفیف که معمولاً پس از چند روز متوقف می‌شود

عوارض نادر اما جدی:

• تنگ شدن دهانه رحم که ممکن است در برخی زنان باعث مشکلات باروری یا قاعدگی شود
• اختلال در نتایج تست پاپ اسمیر به دلیل تغییرات سلولی پس از سوزاندن بافت
• افزایش احتمال عفونت در صورت رعایت نکردن بهداشت یا انجام نزدیکی زود هنگام پس از درمان

نتیجه‌گیری

به طور کلی، درمان زخم دهانه رحم نیاز به تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب دارد تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود. رعایت توصیه‌های پزشکی پس از درمان، انجام معاینات منظم و تست پاپ اسمیر می‌تواند در جلوگیری از عود زخم و حفظ سلامت دهانه رحم نقش مهمی داشته باشد. انتخاب روش صحیح برای درمان این مشکل نه‌ تنها به بهبود علائم کمک می‌کند، بلکه از مشکلات جدی‌تر در آینده نیز جلوگیری خواهد کرد.