زنان بعد زایمان، خطرناک‌ترین زمان

۶ ساعت اول پس از زایمان، مهم ترین و خطرناک ترین زمان برای مادر است. در مراقبت های پس از زایمان کنترل میزان خون ریزی و علایم حیاتی مادر (فشار خون، دمای بدن، نبض و تنفس) اهمیت زیادی دارد. مراقبت های معمول پس از زایمان، طی ۳ ملاقات انجام می شود که ملاقات اول در روزهای اول تا سوم، ملاقات دوم در روزهای ۱۰ تا ۱۵ و ملاقات سوم در روزهای ۴۲ تا ۶۰ پس از زایمان انجام می شود. مراقبت های نوزاد نیز در ۳ نوبت شامل مراقبت بدو تولد، مراقبت روزهای ۳ تا ۵ و مراقبت روز ۳۰ انجام می شود. برای مادری که در بیمارستان زایمان می کند، مراقبت پس از زایمان در بیمارستان را می توان مراقبت بار اول پس از زایمان محسوب کرد. گفتگوی ما با دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فلوشیب لاپاروسکوپی درباره همین مراقبت هاست…

مراقبت های ضروری پس از زایمان چه مراقبت هایی است؟
ـ مراقبت های ضروری و اولیه برای مادر شامل مراقبت های نوک پستان، رابطه زناشویی بعد از زایمان، تغذیه، یبوست، دردهای پس از زایمان، ورزش برای برگشت عضلات به حالت اولیه و تنظیم خانواده است. رژیم غذایی مادران شیرده بعد از زایمان در مقیسه با غذای زنان باردار نیاز به کالری و پروتئین بیشتری دارد. زیرا باید پروتئین، کلسیم و سایر موادی که مادر در اثر شیردهی از دست می دهد تامین شود. برای جلوگیری از کم خونی و کمبود ویتامین ها مصرف روزانه یک قرص آهن و یک قرص مولتی ویتامین تا سه ماه پس از زایمان برای مادر تجویز می شود.بهتر است در زمان شیردهی از مصرف غذاهای نفاخ و حساسیت زا مانند گوجه فرنگی، پیاز، کلم، شکلات و ادویه خودداری شود.

وضعیت شیر دادن چگونه باید باشد؟
ـ تغذیه نوزاد با شیر مادر بسیار اهمیت دارد. زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای زیادی که دارد احتیاجات تغذیه ای نوزاد را در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی برطرف می کند.مادرشیرده باید نوک پستان ها را کاملاً تمیز نگه دارد و بدون استفاده از مواد شیمیایی و آرایشی و فقط با چند قطره از شیر خود، آن را چرب کند.

آیا مشکلات گوارشی هم وجود دارند؟
ـ اغلب خانم ها در روزهای اول بعد از زایمان معمولاً دچار یبوست می شوند که به محض شروع فعالیت روزانه این حالت از بین می رود. رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی دارای فیبر مانند سبزیجات و میوه به رفع یبوست کمک می کند.

چرا بعد از زایمان درد وجود دارد؟
ـ به علت انقباض رحم برای خروج لخته های خون باقی مانده، گاهی در روزهای اول پس از زایمان، دردهایی شبیه درد قاعدگی وجود دارد که به پس درد موسوم است. این درد با شیردهی بیشتر می شود که علت آن وجود هورمونی است که در شیر دهی ترشح شده و باعث انقباض رحم می شود. اگر درد شدید و مداوم شده همراه با تب یا خو ن ریزی باشد، باید فورا به پزشک مراجعه شود.

مادران می توانند ورزش کنند؟

ـ برای برگشت سریع تر ماهیچه های شکم و سایر قسمت ها به حالت اولیه، انجام حرکات ویژه ورزشی با نظر پزشک ورزشی در زنانی که زایمان طبیعی کرده اند، توصیه می شود.

برای تنظیم خانواده چه باید کرد؟
ـ زمان شروع استفاده از روش انتخاب شده برای مادران شیرده و غیر شیرده متفاوت است. به این ترتیب که باید مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه می کنند، ۴۰ روز پس از زایمان (چون تا ۴۰ روز احتمال حاملگی کمتر است) و مادرانی که اصلاً شیر خود را به نوزاد نمی دهند یا از شیر کمکی استفاده می کنند، ۲۰ روز پس از زایمان، استفاده از روش پیشگیری را آغاز کنند.

چه علایمی نشان دهنده خطر در دوران پس از زایمان است؟
ـ تب و لرز، خو ن ریزی بیش از میزان قاعدگی درهر زمان ویا ادامه خو ن ریزی بیشتر از حد لکه بینی بعداز ۱۰ روز، درد و ورم ناحیه بخیه ها، هر گونه درد، قرمزی و تورم پستان ها، لمس توده یا درد و تورم و خروج ترشحات چرکی ازمحل بخیه ها، خروج ترشحات چرکی و بدبو از مجرای زایمان، درد زیردل یا درد ساق پا، بی اختیاری دفع ادرار و مدفوع، درد یا سوزش هنگام ادرار کردن و تکرر ادرار، افسردگی شدید، سرگیجه و رنگ پریدگی.

درباره محل بخیه ها هم توضیح می دهید؟
ـ در هر ملاقات، محل بخیه ها (برش اپیزیوتومی یا سزارین) بررسی می شود. ناحیه برش معمولا بدون درد، التهاب و کشش است. محل برش اپیزیوتومی معمولاً پس از سه هفته ترمیم می شود و نخ بخیه محل برش سزارین پس از ۷ تا ۱۰ روز نیاز به کشیدن دارد.

علایم هشدار
برخی مادران ممکن است در روزهای ۳ تا ۶ و حداکثر تا روز ۱۴ پس از زایمان دچار افسردگی خفیف و گذرا (اندوه پس از زایمان) شوند که علایم آن به صورت گریه و بی قراری، اختلال در خواب و اشتها و احساس غمگینی تظاهر می کند. دوره پس از زایمان، دوره پرخطری از نظر عود بیماری روانی قبلی و یا بروز بیماری روانی جدید است. بنابراین چنانچه فاکتورهای خطر بیماری روانی مانند سابقه بیماری در مادر وجود دارد و در حال حاضر با علایم اندوه پس از زایمان مراجعه کرده است، باید تحت نظر گرفته شود. چنانچه این حالت طولانی و مداوم شود، مشورت با پزشک لازم است. دراین موقع، مادران باید احساسات خود را با همسرشان درمیان بگذارند.

اگر علایم طولانی و شدیدتر شود مانند تمایل به خودکشی و آزار به نوزاد، روانپریشی پس از زایمان مطرح است. در مراحل اولیه، به صورت بی خوابی، بی قراری و تغییرات سریع خلق و خو خود را نشان می دهد. بنابراین اگر سابقه در مادر و یا خانواده او و یا سایر عوامل خطر وجود دارد، ویزیت روان پزشکی الزامی است و مادر باید ارجاع شود.