یادگیری حرف زدن کودکان، نقش شما

یادگیری صحبت کردن یکی از هیجان‌انگیزترین کارهایی است که کودکان انجام می‌دهند. این اتفاق خود به خود می‌افتد؛ آنقدر که حتی خودتان بسیاری مواقع متوجه پیشرفت آنها نمی‌شوید. در چند سال نخست زندگی، نوزاد گریان شما به کودک کنجکاوی تبدیل می‌شود که مدام از شما سوال می‌پرسد، برای شما قصه می‌گوید و احساسات واقعی‌اش را برای شما بیان می‌کند.

مردم معمولاً در مورد اینکه چگونه کودکان حرف زدن را یاد می‌گیرند، کنجکاوند. در سه‌ چهار سال اولیه زندگی، کودکان همه چیزهای اصلی و ضروری را برای صحبت کردن یاد می‌گیرند؛ بدون آنکه درسی به آنها داده شود. در واقع، تمام کودکان زبان را یاد می‌گیرند. فرقی نمی‌کند چه زبانی باشد: انگلیسی، عربی، پرتغالی، اسپانیولی و ... زبان یکی از ویژگی‌های غریزی و ذاتی است و پتانسیل آن در تمام انسان‌ها وجود دارد.

چیزی که ما می‌دانیم، این است که کودکان زبان را به سرعت یاد می‌گیرند. آنها با برخی از مکانیزم‌ها متولد می‌شوند که باعث می‌شوند این تغییرات در کودکان به وجود آید. مهم‌ترین تغییرات که باعث رشد زبانی کودکان می‌شوند، در اوایل زندگی نوزاد شروع می‌شوند؛ اما مهارت‌های زبانی در بزرگسالی رشد و شکوفایی می‌یابند.

نقش شما در این فرایند
در ابتدا، نوزاد شما برای برطرف کردن نیازهای اصلی‌اش از ابزاری مثل گریه کردن استفاده می‌کند؛ اما چند ماه بعد شروع به استفاده از صداها و کلمات ساده می‌کند. چیزی که او نیاز دارد، محرک است و او محرک‌های مورد نیازش را از اطرافیان خود به دست می‌آورد.

توجه، علاقه و حرف زدن با کودک، آن چیزی را که برای شروع نیاز دارد، فراهم می‌کند. اغلب پدر و مادرها نیاز به آموزش در این زمینه ندارند؛ چرا که از همان بدو تولد نوزاد و نخستین لحظه‌ای که چشم در چشم او می‌دوزند، ارتباط برقرار کردن و حرف زدن با او را آغاز می‌کنند.

چرا حرف زدن با نوزاد تا این اندازه اهمیت دارد؟
تحقیقات نشان می‌دهند که حرف زدن با نوزاد اهمیت بسیاری دارد. اخیراً مهارت‌های کلامی نوزادان در کشورهای بزرگ، مثل کانادا و آمریکا کاهش یافته و علت آن کاهش ارتباط کلامی والدین با کودکان ۳-۱ ساله است. به دلایل فراوان، از جمله مشغله‌های کاری، مسئولیت نگهداری از کودکان معمولاً به پرستارها واگذار می‌شود و معمولاً پرستارها وقت کمتری را صرف حرف زدن با کودکان می‌‌کنند.

از طرفی، پدر و مادر پس از بازگشت به خانه نیز وقت کافی برای کودک‌شان نمی‌گذارند و به اندازه نیاز با آنها حرف نمی‌زنند. آنها بیشتر به اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها اکتفا می‌کنند. انبوه برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌های رایانه‌ای هر روز فاصله میان والدین و کودکان را بیشتر می‌کند. برای آنکه کودکان‌تان سخنوران متبحری شوند، نیاز دارند که از همان روزهای ابتدای زندگی این مهارت را تمرین کنند.

اصول صحبت کردن

برای آنکه بدانید کودکان چگونه حرف زدن را یاد می‌گیرند، باید با عوامل مختلف آن آشنا باشید و یکی از این عوامل ارتباط برقرار کردن است.

حالات
لبخندها، تماس‌های فیزیکی، ارتباط برقرار کردن با چشم‌ها و ... به نوزاد می‌فهماند که شما او را دوست دارید. حالات چهره و ایجاد تغییرات فیزیکی مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش ارتباط برقرار کردن با نوزاد در چند ماه نخست زندگی است. با استفاده از این تکنیک ارتباطی منظورمان را بهتر می‌رسانیم؛ به خصوص زمانی که از یک زبان دیگر برای ارتباط برقرار کردن استفاده می‌کنیم.

ارتباطات انسان‌ها با یکدیگر برای توضیح دادن دنیای پیرامون‌شان است و کودکان با آگاهی از این مسأله، استفاده از کلمات و جملات را آغاز می‌کنند.

زبان چیست؟
به طور کلی، زبان همان چیزی است که انسان را از حیوانات متمایز می‌کند. سیستم استفاده از کلمات با ترتیب‌های معنادار، ما را قادر می‌سازد تا افکار و عقایدمان را به طور شفاف بیان کردن و منظور دیگران را نیز دریافت کنیم. توانایی ما برای یادگیری زبان، در واقع توانایی برای خلق جملات جدید است.

برخی از عبارات و جمله‌ها را بارها و بارها تکرار و در عین حال به طور مداوم جملات جدید تولید می‌کنیم؛ جملاتی که شاید قبلاً هیچگاه نگفته‌ایم و حتی از زبان شخص دیگری نشنیده‌ایم. بیشتر کودکان در 2/5 سالگی با اجزای اصلی و پیچیده سیستم زبان آشنا می‌شوند.

آنها وقتی که صداها را با هم ترکیب می‌کنند و کلمات را به وجود می‌آورند، قوانین صداشناسی را یاد می‌گیرند و بعد از آن یاد می‌گیرند که کلمات را به درستی با هم ترکیب کنند و عبارات و جملات جدید به وجود آورند (مثل توپ و بگیر). این جملات معنادار هستند و در عین مختصر بودن مفهوم را به طور کامل به شنونده می‌رسانند.

شروع رابطه برقرار کردن
به نظر می‌رسد که کودکان از همان بدو تولد نه تنها با مهارت حرف زدن، بلکه با مهارت ارتباط برقرار کردن پا به این دنیا می‌گذارند. ارتباط برقرار کردن ابتدا با والدین شروع می‌شود و بعد با اطرافیان گسترش می‌یابد. کودک مدت‌ها قبل از زبان باز کردن، از طریق گریه و برخی اشارات و تغییر حالات، منظورش را به دیگران می‌رساند.

شما نیز از طریق تماس چشم، لمس کردن و لبخند زدن، با او ارتباط برقرار می‌کنید؛ چرا که می‌دانید برای نوزاد چند روزه شما این روش بهترین راه انتقال احساسات درونی است. او مدت‌ها پیش از آنکه حرف زدن را یاد بگیرد، دریافت احساسات و عواطف اطرافیانش را یاد می‌گیرد.

کودکان و جملات ساده
کودکان درست زمانی استفاده از جملات ساده را آغاز می‌کنند که می‌خواهند معانی پیچیده‌تر را در ارتباطات‌شان به کار گیرند. مهارت‌های زبانی آنها فقط محدود به توانایی برای گفتن نیست، بلکه نیاز دارند از این طریق آن چیزی را که می‌شنوند نیز بفهمند و درک کنند. یک بخش مهم زبان و یادگیری حرف زدن این است که گفته‌های دیگران را بفهمیم.

آیا حیوانات نیز می‌توانند همانند انسان‌ها، ولی به گونه‌ای متفاوت حرف بزنند؟
مشاهده رفتار و روابط حیوانات حقایق جالبی را در مورد آنها آشکار می‌سازد: جیرجیرک آمریکایی از چهار نوع مکالمه مختلف استفاده می‌کند و با هر یک پیغام متفاوتی را می‌فرستد. میمون‌ها نیز ۳۶ نوع صدا از خود تولید می‌کنند تا پیام خود را به سایر میمون‌ها برسانند.

زنبورها از طریق نوعی رقصی خاص، سایر زنبورها را به سمت هدف مورد نظر خود هدایت می‌کنند. دلفین‌ها قادرند اطلاعات خاصی را به سایر دلفین‌ها انتقال دهند. مرغ مینا و طوطی زمزمه‌کنان با هم ارتباط برقرار می‌کنند؛ اما هنوز مشخص نیست که آیا می‌توانند معنی زمزمه‌های یکدیگر را بفهمند یا خیر.

شامپانزه‌ها و گوریل‌ها بسیار شبیه انسان‌ها با هم ارتباط برقرار می‌کنند. توانایی آنها برای حرف زدن و رابطه برقرار کردن مانند انسان‌هاست. با آنکه نمی‌توان قوانین صداها و کلمات را به آنها یاد داد، ولی از طریق کارت، کیبورد و علائم زبانی می‌توان ارتباط برقرار کردن را به آنها آموخت برخی از شامپانزه‌ها قادرند از صداها علامت استفاده کنند؛ اما حتی باهوش‌ترین گوریل‌ها و شامپانزه‌ها فقط می‌توانند تعداد محدودی جملات ساده را یاد بگیرند. آنها هیچ خلاقیتی در زبان ندارند؛ یعنی اطلاعات و دریافت زبانی آنها بعد از آموزش‌های فراوان به اندازه یک کودک دو ساله است.