علت یائسگی در مردان، توجه توجه

این تغییر هورمونی سبب ایجاد یک مجموعه ای از علائم جسمی و روانی می گردد. یائسگی مردانه چیزی نیست به جز کمبود هورمون مردانه یا تستوسترون. کاهش تستوسترون وابسته به سن است، و با بالا رفتن سن بیشتر کاهش می یابد. با بالا رفتن سن علاوه از اینکه میزان تستوسترون خون کاهش می یابد، از حساسیت بافتها به تستوسترون نیز کاسته می شود. کاهش طولانی مدت میزان تستوسترون خون، دارای اثرات سوء بر روی استخوان، عضله، مغز و چربیهای خون است. کاهش میزان تستوسترون خون در مردان از حدود ۳۰ سالگی شروع و پس از آن تقریباً هر سال یک درصد از میزان تستوسترون خون کاسته می شود. در هفت درصد مردان ۶۰-۴۰ ساله، و ۷۰ درصد درصد مردان ۷۹-۷۰ ساله، میزان تستوسترون خون کمتر از حداقل آن در افراد جوان خواهد بود. علائم اصلی کاهش تستوسترون در مردان عبارتند از: کاهش میل جنسی، تحلیل رفتن تودة عضلانی بدن به همراه کاهش قدرت عضلانی، کاهش توان عملکرد فیزیکی و گاها ذهنی، افسردگی، تغییر در رفتار، خستگی، تحریک پذیری و گاهاً گُرگرفتگی. غالباً علائم فوق به بالا رفتن سن و پیری نسبت داده می شوند، در صورتیکه مشکل بالا رفتن سن یا پیری نیست.

برخلاف خانمها، شروع یائسگی در مردان غیر قابل پیش بینی و تدریجی است، و این سبب می شود که در تشخیص و درمان اینگونه مردان تعلل پیش آید. ما بین ۷۵-۲۵ سالگی یک کاهش پیشرونده در عملکرد بیضه ها (که محل اصلی تولید هورمون مردانه است) اتفاق می افتد، این کاهش ما بین ۵۰-۴۵ سالگی به حداکثر می رسد، طوریکه میزان تستوسترون آزاد خون ۵۰ درصد کاهش می یابد. موضوع حائز اهمیت این است که در مردان میانسالی (۷۰-۴۰ ساله) که میزان تستوسترون خون کاهش می یابد، خطر تصلب شرائین که پیش درآمد سکتة قلبی و مغزی است، بیشتر می شود. در حقیقت هورمون مردانه یک عامل حفاظتی در مقابل تصلب شرائین است. یک عده عوامل در کاهش میزان تستوسترون خون دخیل هستند، مثل سوء مصرف الکل، چاقی، بیماری قند، و مصرف بعضی از داروها. تشخیص یائسگی در مردان می تواند مشکل باشد، چون تمامی علائم به یک باره ظاهر نمی شوند و بروز علائم تدریجی و در ضمن شدت علایم متغیر است، بررسیها نشان داده اند که تجویز هورمونهای مردانه در این افراد، سبب افزایش میل جنسی، افزایش توده عضلانی بدن و قدرت عضلانی، افزایش عملکرد ذهنی، کاهش LDL (چربی مضر) و افزایش مختصر HDL (چربی مفید خون) می شود. یک بررسی اخیر نشان داده است که یک رابطة معکوس ما بین میزان تستوسترون آزاد خون و علائم افسردگی وجود دارد. یعنی هر قدر میزان تستوسترون خون اندک باشد، میزان علائم افسردگی بیشتر است. یا به عبارت دیگر، مردان مسنی که با علائم افسردگی مراجعه می کنند، لازم است از نظر وجود یائسگی مردانه بررسی شوند، و در صورت لزوم از تجویز بی مورد داروهای ضد افسردگی، که بعضاً هم پر عارضه هستند، اجتناب کرد.

برای تشخیص یائسگی در مردان یک پرسشنامة معتبری از طرف دانشگاه سنت لوئیس ابداع شده است، که در آن ۱۰ پرسش زیر از فردیکه مشکوک به یائسگی مردانه است پرسیده می شوند:

۱٫ آیا میل جنسی در شما کاهش یافته است؟

۲٫ آیا شما احساس نمی کنید که فاقد انرژی هستید؟

۳٫ آیا توان عضلانی و مقاومت شما کاهش یافته است؟

۴٫ آیا شما فکر نمی کنید که قدتان کوتاه شده است؟

۵٫ آیا شما فکر نمی کنید که دیگر از زندگی کمتر لذت می برید؟

۶٫ آیا شما احساس غمگینی یا عصبانیت نمی کنید؟

۷٫ آیا شدت نعوظ در شما کاسته نشده است؟

۸٫ آیا شما اخیراً احساس نمی کنید که از توانائی شما در انجام ورزشهای مختلف کاسته شده است؟

۹٫ آیا شما پس از خوردن نهار به خواب نمی روید؟

۱۰٫ آیا اخیراً توانائی شما در انجام کارهایتان کم نشده است؟

اگر فردی به سئوالات ۱ و ۷ و یا سه سئوال از ۱۰ سئوال فوق جواب مثبت دهد، مشکوک به کاهش هورمون مردانه است. بایستی تأکید کرد که صرف داشتن علائم فوق، دلالت بر وجود یائسگی مردانه نیست، تائید تشخیص پس از انجام آزمایشات دقیق خواهد بود. پرسشنامه فوق فقط یک ابزار جهت ارزیابی می باشد.

کمبود هورمون مردانه مختص سنهای بالا نیست، بلکه می تواند در مردان کم سن و سال نیز اتفاق بیفتد. ولی بایستی به این نکته توجه کرد که تجویز نابجای هورمونهای مردانه و در رأس آنها تستوسترون، می تواند همراه با عوارض بالقوه خطرناک باشد. عارضة اصلی تجویز تستوسترون، افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون (افزایش غلظت خون) می باشد. افزایش غلظت خون در مردان مسن، سبب افزایش خطر لخته شدن خون در اعضاء مختلف از جمله عروق قلب می شود. در مردان بالای ۵۰ سال، پروستات شروع به بزرگ شدن می کند که منجر به ایجاد مشکلات ادراری در مردان می شود، علاوه از آن، تقریباً ۲۰ درصد مردان بالای ۵۰ سال، دارای سرطان پروستات مخفی هستند. تجویز تستوسترون در مردان، بزرگ شدن پروستات را تسریع می کند و در صورت وجود سرطان پروستات سبب رشد سریع آن می شود. علاوه از آن، تجویز نابجای هورمونهای مردانه می تواند بسیار خطرناک باشد. برخلاف تصور عامة مردم، در مردانیکه سطح تستوسترون خون آنها طبیعی است و مبتلا به کم کاری غدد جنسی نمی باشند، تجویز تستوسترون نه تنها سبب افزایش میل جنسی یا توان جنسی نمی شود، بلکه منجر به تحلیل رفتن بیضه ها، و از بین رفتن قدرت باروری در مردان می گردد. بنده مردان جوان متعددی را ویزیت کرده ام که بنا به توصیة دوستان جهت بدن سازی از هورمونهای مردانه بطور وسیع استفاده کرده اند و موقع مراجعه تقریبا بیضه های آنها از بین رفته بود، که متأسفانه در این مرحله کمک چندان زیادی به این بیماران نمی توان کرد.

تشخیص صحیح کمبود هورمون تستوسترون در مردان مشکل است و نیاز به دقت بالینی و اطلاعات کافی دارد. جهت اطلاع خوانندگان گرامی مختصراً در مورد میزان تستوسترون خون توضیحاتی را ارئه می کنم. تستوسترون در خون به دو شکل می باشد، یک قسمت از آن (۹۸ درصد) که به آلبومین و یا گلوبولین مخصوصی می چسبد وتحت عنوان تستوسترون متصل شده نامیده می شود، و مابقی تستوسترون (۲ درصد) که بصورت آزاد در خون در حال گردش است و به تستوسترون آزاد معروف است. مجموع تستوسترون متصل شده و تستوسترون آزاد، نشاندهندة میزان تستوسترون تام خون است. همین تستوسترون آزاد است که اثرات فیزیولوژیک آن را در بدن فراهم می کند. به عبارت دیگر، یکی از ملزومات تشخیصی حالت یائسگی مردانه، اندازه گیری تستوسترون آزاد خون، نه اندازه گیری صرف تستوسترون تام خون می باشد.

تجویز آگاهانه و مقطعی تستوسترون در مردانیکه دچار یائسگی شده اند (مجدداً تاکید می شود که نه در همة مردان) می تواند در بهبود مشکلات فیزیکی، ذهنی، و جنسی آنها کمک بسزائی بکند. در این مردان هورمون درمانی میزان بیماریهای قلبی عروقی را نیز کاهش می دهد. یک بررسی اخیر نشان داده است که در مردانیکه سطح تستوسترون خون آنها بطور مرضی کاهش یافته است، شانس ابتلاء به بیماری آلزایمر در آنها بیشتر از مردان طبیعی است. با بالا رفتن سن تودة عضلانی بدن کاهش می یابد، که این کاهش تودة عضلانی همراه با درد ناحیة دنبالچه و افزایش شکنندگی استخوان دنبالجه می باشد. تجویز تستوسترون در این مردان سبب بهبود قابل ملاحظه در درد ناحیة دنبالچه می شود. حتی در مردانیکه کاهش مرضی هورمون مردانه (یائسگی) توسط بررسیهای دقیق تائید می شود، قبل از تجویز تستوسترون بیمار بایستی بطور کامل معاینه شده و یک عده آزمایشاتی از جمله از نظر سرطان پروستات بعمل آید.

امروزه هورمون تستوسترون به چهار شکل در بازار داروئی دنیا عرضه می شود: خوراکی، موضعی، تزریقی عضلانی و کاشت زیر جلدی. متیل تستوسترون خوراکی بشدت برای کبد سمی است و امروزه مصرف آن منسوخ شده است. تزریق عضلانی تستوسترون هر سه هفته یک بار می باشد، ولی در روزهای اول پس از تزریق میزان تستوسترون خون خیلی بیش از حد طبیعی می شود، و در هفتة سوم کمتر از میزان لازم می گردد. بهترین روش تجویز، استفاده از چسبهای جلدی تستوسترون می باشد، که در این روش یک تکۀ چسب مانند به پوست (مثلا بازو) چسبانده می شود که از آن تستوسترون یصورت آهسته آزاد شده و همان حالت طبیعی بدن را تقلید می نماید. مردانی که تحت درمان با تستوسترون هستند، بایستی بدقت تحت نظر گرفته شوند و بصورت سریال هم معاینه شوند و هم تحت آزمایشات لازم قرار گیرند.