لکنت زبان کودکان، بهترین سن برای درمان

حتما شما هم کودکانی را دیده اید که بعضی واژه ها را درست تلفظ نمی کنند به عنوان مثال «کفش» را به صورت «دفش» یا «سیب» را به صورت «ایب» تلفظ می کنند.
در بیشتر اوقات ممکن است پدر و مادر متوجه منظور کودک بشوند اما بقیه افراد متوجه نمی شوند وچه بسا دوستان، خانواده و اطرافیان به این نحوه صحبت کردن کودک می خندند و آن را به حساب شیرین زبانی کودک می گذارند، غافل از این که باید برای رفع آن، از گفتاردرمانگر یا همان آسیب شناس گفتار و زبان کمک بگیرند زیرا این مشکل در درازمدت باعث کاهش اعتماد به نفس، مشکلات ارتباطی و اجتماعی (پرخاشگری، انزوا و گوشه گیری) کودک می شود و چه بسا کودک از جمع دوستان خود کناره گیری کند.هانیه توسلی بازیگر هم مدتی درگیر این مشکل بوده است و خودش در مصاحبه ای می گوید: « من برای تلفظ «س» و «ز» مشکل داشتم. پیشنهادهای درمانی زیادی به من شد از جمله این که باید فکت را جراحی و بزرگ کنی ، سقف دهانت را عمل کنی و... . من بسیار تلاش کردم و با روش های متفاوتی مانند تمرین فن بیان، توانستم این دو کلمه را به خوبی تلفظ کنم .» ما هم برای آشنایی بیشتر خانواده ها با این مشکل تلفظی که در بعضی کودکان دیده می شود، توضیحاتی را از متخصص این حوزه آورده ایم .
دکترطیرانی رئیس انجمن علمی گفتاردرمانی خراسان رضوی، در تعریف لکنت می گوید: وقتی جریان طبیعی گفتار بنا به دلایلی دچار یک سری کشش ، مکث یا تکرار بشود و شکل غیرطبیعی به خود بگیرد یا به عبارتی آشفتگی در فصاحت و روانی کلام و الگوی زمان بندی گفتار ایجاد کند، می گوییم فرد دچار لکنت شده است (البته ممکن است در مواردی ناروانی طبیعی، قبل از لکنت دیده شود) که با این تعریف، تولید وتلفظ نامناسب کلمات در حیطه لکنت قرارنمی گیرد .وی درادامه درباره تلفظ نامناسب کلمات و تاخیر زبانی توضیحاتی می دهد : معمولا در فرایند رشد گفتار و زبان، انتظار داریم کودکان تا سن چهارسالگی کلیه حروف گفتاری یا همخوان های گفتاری را اداکنند وگفتارشان کاملا قابل فهم باشد اما درصدی از کودکان به دلایل مختلف از جمله دلایل ساختاری یا دلایل غیر ساختاری ممکن است در تولید و تفسیر حروف، هجاها و کلمات به علل فوق دچارمشکل شوند وفرد نتواند کلمات و جملات را به درستی تلفظ کند.به عبارتی تولید گفتار، روندی است که صداها، هجاها و کلمات شکل می گیرند و این عمل هنگامی اتفاق می افتد که زبان، فک، دندان ها و لب به هوای بازدمی که از تارهای صوتی خارج می شود، شکل می دهند .
از مهم ترین علل اختلالات تولیدی، اختلالات عضوی شامل کم شنوایی، شکاف کام، فلج مغزی؛ اختلالات ذهنی و اختلالات عملکردی شامل داشتن دو یا چند زبانگی، تقلید نابه جا، محیط غیرزبانی و مشکلات پردازشی است.درباره اختلالات عضوی، گاهی الزامی است که از دیگر تخصص ها بسته به نوع آسیب وارده استفاده شود به طور مثال برای یک فرد کم شنوا، علاوه بر خدمات گفتاردرمانی، به یک پزشک گوش و حلق و بینی و یک شنوایی شناس هم نیاز است.در این شرایط ما برای درمان، مداخله گفتاردرمانگر را پیشنهاد می کنیم .به لحاظ علمی ازکودکان به طور طبیعی انتظار می رود تا یک سالگی شروع به تولید کلمات کنند، تا یک ونیم سالگی و دوسالگی با افزایش واژگان درکی و بیانی، تولید جملات آغاز می شود و در حدود سه سالگی جملات سه تا چهار کلمه ای را می گویند و قادر خواهند بود از جمله های متعدد و حتی اشعار استفاده کنند.
در سه سالگی هم حدود ۷۵ درصد گفتارشان قابل فهم است و تا چهار سالگی مانند بزرگ سالان درجنبه های گوناگون زبانی نظیر واج شناسی ، معنا شناسی، صرف و نحو و کاربرد زبان، مهارت های لازم را به دست می آورند ، حال اگر هر عاملی باعث شود یکی از این جنبه ها دچار اشکال شود، نیازبه خدمات گفتار درمانی پیش می آید .بنابراین در اختلالات تولیدی، فرد در تولید وتلفظ حروف دچار مشکل می شود که با لکنت کاملا متفاوت است و درمان های متفاوتی نیز دارد.

بهترین سن برای شروع مداخله و گفتاردرمانی
هر زمان که والدین احساس کردند فرایند رشد طبیعی گفتار و زبان در فرزندشان با تاخیر همراه است (به عنوان مثال کودک دوساله شده اما هنوزصحبت نمی کند)، در این شرایط پیشنهاد ما در ابتدا مشاوره با خانواده و ارائه راهکارهای آموزشی خواهد بود که چگونه با کودک صحبت کنند؟ محیط منزل را چگونه مدیریت کنند؟ از چه فرایندهایی برای تسهیل رشد زبان و گفتار (قصه و شعر خواندن) استفاده کنند؟ چگونه اورا به صحبت تشویق کنند؟ در شرایطی که مشکل تلفظ مشهود و درسن حساس رشد زبان باشد و برای کودک مشکلات تعاملی و ارتباطی با دیگران را به همراه داشته باشد به طوری که فرد نتواند خواسته هایش را بگوید و به مشکلات عاطفی از قبیل پرخاشگری منجر شود ، باید هرچه زودتر مداخله و درمان مستقیم با یک آسیب شناس گفتار و زبان را شروع کرد.
صحبت کردن نتیجه هماهنگی سیستم عصبی مرکزی (مغز) و عضلات بسیاری از جمله عضلات تنفسی، تارهای صوتی، زبان و کام است و شکل ساختمانی این عضلات و اندازه و حالت دندان ها، زبان و سقف دهان، همگی در تولید گفتار اهمیت دارند.
دکتر حمید طیرانی نیک نژاد کارشناس ارشد گفتاردرمانی ودکترای تخصصی زبان‌شناسی