تیروئید در کودکان چه عوارضی دارد؟

اختلال تیروئید یا بیماری تیروئید شامل دو نوع عمده است. پرکاری غده‌ی تیروئید زمانی روی می‌دهد که غده‌ی تیروئید بسیار فعال است و مقادیر زیادی هورمون تیروئید در خون ترشح می‌کند. کودکانی که عکس این مشکل را دارند دچار کم‌کاری تیروئید هستند. در این موارد غده‌ی تیروئید به‌قدر کافی فعال نیست؛ از این رو هورمون تیروئید هم به‌اندازه‌ی کافی در جریان خون ترشح نمی‌شود. اگرچه بیماری تیروئید در کودکان شیوع کمتری نسبت به بزرگسالان دارد ولی علائم و نشانه‌های بیماری می‌تواند مشابه باشد. کودکانی که دچار بیماری تیروئید هستند معمولاً زیر نظر متخصص اطفال قرار می‌گیرند.

تیروئید چیست؟
تیروئید غده‌ای در بدن انسان است که مواد شیمیایی مخصوصی به‌نام هورمون تولید می‌کند. عمده هورمون‌هایی که توسط تیروئید ساخته و در خون ترشح می‌شود عبارتند از T۴ یا تیروکسین و T۳ یا تری‌یدوتیرونین. همه‌ی سلول‌های بدن برای کارکرد صحیح به هورمون تیروئید نیاز دارند. این هورمون‌ها سوخت‌وساز بدن را کنترل می‌کنند و از فاکتورهای کلیدی در رشد کودکان محسوب می‌شوند. شکل تیروئید شبیه یک پروانه‌ی کوچک یا کراوات پاپیونی است و در زیر پوست در جلوی گردن قرار دارد. برای پیدا کردن آن، با یک انگشت محل سیب آدم در گلو و با انگشت دیگر بالای استخوان جناغ سینه را لمس کنید. تیروئید در فضای کوچک مابین دو انگشت شما جای دارد.

انواع مختلف اختلالات تیروئید
کم‌کاری تیروئید
در نوزادانی که به‌طور مادرزادی کم‌کاری تیروئید دارند رشد غده‌ی تیروئید متوقف می‌شود یا بسیار کوچکتر از حد نرمال است. محل قرارگیری این غده‌ی از رشد بازمانده در هرجایی بین پشت زبان و جایگاه نرمال خود در جلوی گردن می‌تواند باشد.
پرکاری تیروئید
این یک اختلال خودایمنی است که بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که غده‌ی تیروئید را به تولید هورمون بیشتر تحریک می‌کند. این اختلال زمانی روی می‌دهد که مادر آنتی‌بادی‌های محرک تیروئید را به فرزندش منتقل می‌کند.
گواتر مادرزادی
چندین دلیل غیرشایع در به ارث رسیدن گواتر (بزرگ شدن تیروئید) در کودکان وجود دارد. اگرچه این کودکان ممکن است کم‌کاری تیروئید داشته باشند ولی کارکرد تیروئید معمولاً طبیعی است و تنها چیز غیرعادی بزرگی تیروئید است.

تیروئیدیت هاشیموتو (التهاب مزمن تیروئید به‌علت نوعی بیماری خودایمنی)
گاهی غده‌ی تیروئید دچار التهاب می‌شود که می‌تواند منجربه ترشح اضافه‌ی هورمون تیروئید در خون شود. این بیماری در کودکان نادر است. بیشترین دلیل رایج بزرگی تیروئید در کودکان و نوجوانان تیروئیدیت هاشیموتو است. این اختلال در دختران و افرادی که سابقه‌ی خانوادگی بیماری هاشیموتو یا دیگر اختلالات تیروئید را دارند شیوع بیشتری دارد. به‌جز بزرگی تیروئید و در مواردی افزایش کم‌کاری تیروئید، تغییرات دیگری رخ نخواهد داد. کنترل بیماری هاشیموتو در کودکان و نوجوانان دقیقاً مانند بزرگسالان است. با گذشت زمان غده‌ی تیروئید کوچکتر خواهد شد ولی ممکن است چندین سال طول بکشد.

دیگر اختلالات تیروئید
تیروئید تک ‌گره‌ای، گواتر چند گره‌ای، تیروئیدیت تحت حاد (التهاب تیروئید که از نوع حاد آن طولانی‌تر بوده ولی شدت کمتری دارد) و دیگر اختلالات تیروئیدی که شیوع کمتری دارد.

علل
کم‌کاری تیروئید
بیشترین دلیل شایع کم‌کاری تیروئید در کودکان وجود سابقه‌ی خانوادگی این بیماری است.
کمبود ید در رژیم غذایی کودک
تیروئید غیرفعال یا عدم وجود غده‌ی تیروئید به‌طور مادرزادی
درمان نامناسب بیماری تیروئید مادر درطی بارداری
غده‌ی هیپوفیز غیرعادی
پرکاری تیروئید
بیماری گریوز نوزادان
گواتر
علل ارثی غیرشایع گواتر
کم‌کاری تیروئید
تیروئیدیت هاشیموتو
شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در کودکان وجود سابقه‌ی خانوادگی این بیماری است.

علائم
کم‌کاری تیروئید
کوتاهی قد یا کُندی رشد
پوست خشک و خشن
یبوست
عدم تحمل سرما
خستگی و بی‌حالی
پرخوابی
کبود شدن آسان پوست
تأخیر در سن استخوانی در عکس رادیولوژی
بلوغ دیررس (در نوجوانان)
بلوغ زودرس
سردرد
مشکلات بینایی
پرکاری تیروئید
بی‌ثباتی هیجانی، که در این شرایط کودک شما به‌آسانی گریه می‌کند، کج‌خلق و تحریک‌پذیر می‌شود.
کاهش تمرکز
لرزش انگشتان دست
افزایش اشتها
کاهش وزن، عدم رشد
بزرگ شدن غده‌ی تیروئید (گواتر)
بیرون زدگی کره‌ی چشم
عقب رفتن پلک بالا
پلک زدن بسیار کم
نقاط قرمز رنگ روی پوست و به‌طور کلی سرخی پوست
تعریق بیش از حد
ضعف عضله
تپش قلب و حالت خفقان
فشار خون بالا
گواتر مادرزادی
از دست دادن شنوایی

تشخیص
در بیشتر موارد در مشکلات تیروئید کودکان، پزشک برای پیدا کردن مشکل لازم نیست اقدام دیگری غیر از معاینه‌ی فیزیکی و آزمایش خون انجام دهد. برای تشخیص کم‌کاری تیروئید مادرزادی از تصویربرداری استفاده می‌شود. آزمایش خون تیروئید (TSH یا (T۴ به‌طور معمول از طریق گرفتن نمونه‌ی خون از پاشنه‌ی پای نوزاد ۲ تا ۵ روزه انجام می‌شود. اگر مقدار TSH بالا باشد (یا مقدار T۴ کم باشد) والدین را آگاه می‌کنند و برای تشخیص قطعی آزمایش خون تکرار می‌شود. امروزه با استفاده از تست‌های اسکرین در تمام دنیا، این بیماری سریع‌تر مورد تشخیص و درمان قرار می‌گیرد؛ اما گاهی در بعضی موارد، به‌خصوص اگر کودک گره یا نودولی در غده‌ی تیروئید داشته باشد، پزشک آزمایش‌های دیگری نظیر تصویربرداری سونوگرافی یا اسکن مخصوصی به‌نام اسکن تیروئید را تجویز می‌کند. این اسکن شبیه اشعه‌ی X در رادیولوژی است.

درمان
پرکاری تیروئید
درمان معمولاً با داروهای ضد تیروئید شروع می‌شود. در برخی کودکان برای کنترل بیماری پس از مهار پرکاری تیروئید، غده‌ی تیروئید برداشته می‌شود. در برخی دیگر بهترین راه، استفاده‌ی طولانی مدت از داروهای ضد تیروئید است. درمان با ید رادیواکتیو تنها در بعضی موارد در اوایل کودکی انجام می‌شود. این درمان در نوجوانان بزرگتر، به‌خصوص در مواردی که پرکاری تیروئید به‌سختی کنترل می‌شود، بسیار مؤثر است. جراحی برداشتن تمام غده‌ی تیروئید در هر سنی از کودکی، زمانی‌که به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد، به‌عنوان گزینه‌ی قطعی بلند مدت محسوب می‌شود. هر دو روش درمانی با ید رادیواکتیو و جراحی منجربه کم‌کاری تیروئید به‌طور مادام‌العمر می‌شود اما این مسئله با مصرف مکمل‌های لووتیروکسین مرتفع می‌شود. برای کودک مصرف لووتیروکسین به‌جای غده‌ی تیروئید برداشته شده بسیار آسان‌تر و متعادل کننده‌تر از کنترل غده‌ی پرکاری است که اغلب نوسان دارد و اثرات منفی روی عملکرد او در مدرسه و فعالیت‌های ورزشی برجا می‌گذارد.
کم‌کاری تیروئید
درمان مادام‌العمر با مصرف روزانه‌ی قرص‌های تیروئید از ناتوانایی‌های ذهنی جلوگیری کرده و سبب رشد نرمال کودک می‌شود. دوز دارو از زمان نوزادی و کودکی با اندازه‌گیری سطوح TSH در خون کنترل و تنظیم می‌شود.
گواتر مادرزادی
درمان شامل دادن هورمون تیروئید است که سبب "قطع" ترشح TSH از غده‌ی هیپوفیز شده و درنتیجه غده‌ی تیروئید کمی کوچک می‌شود.
تیروئیدیت هاشیموتو
در بیماری هاشیموتو ممکن است ترشح هورمون تیروئید در تشخیص نرمال باشد اما درصورتی‌که کودک دچار کم‌کاری تیروئید شود می‌بایست کنترل شود. زمانی‌که درمان با هورمون تیروئید آغاز شود باید به‌طور مادام‌العمر ادامه یابد. گروه‌های خاصی از کودکان مانند کودکان مبتلا به دیابت، دیابت نوع 1، سندروم داون یا سندروم ترنر باید به‌طور مرتب مورد آزمایش قرار گیرند؛ چراکه این گروه بیشتر مستعد ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو هستند.