بازی برای کودکان، راه حل مشکلات روانی

شهرزاد:بازی وسیله طبیعی کودک برای بیان و اظهار «خود» است. در واقع بازی و اسباب بازی کلمات کودک هستند. برای درک بیشتر دنیای کودکان می باید آنها را در هنگام بازی مورد مشاهده قرار داد. آنها از طریق بازی احساسات، ناکامی ها و اضطراب های خود را بیان می دارند. در نتیجه بازی ها برای درمانگران وسیله مناسبی هستند تا به دنیای کودک وارد شوند و آنها را بیشتر و بهتر بشناسند.بازی در دنیای روان شناسی امروز نه تنها ابزار خوبی برای تشخیص است بلکه وسیله ای برای اجرای فرآیند درمان نیز هست.

از این رو بازی درمانی به عنوان یک تکنیک قوی درمانی برای حل مشکلات کودکان در دنیای امروز تجلی یافته و به صورت روز افزون مورد استفاده قرار می گیرد.مشکلات کودکان اغلب به عدم توانایی بزرگسالان برای درک و پاسخگویی موثر به احساسات و کوشش های آنها جهت ارتباط بازمی گردد.

ین شکاف ارتباطی زمانی عمیق تر می گردد که بزرگسالان اصرار دارند تا کودکانشان وسیله بیانی را که خود آنها استفاده می کنند، به کار ببرند.بازی برای کودکان همانند کلام برای بزرگسالان و وسیله ای برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفایی است.فعالیت بازی در واقع تلاش کودک برای کنارآمدن با محیط است که از این طریق او خود را می یابد و دنیا را درک می کند و در واقع اسباب بازی برای کودکان فرصت تجربه را فراهم می آورد.

کودکان در بیان احساسات و افکار خود درستکار و رک گو هستند. احساسات، نگرش ها و افکار کودک در بازی پدیدار می شود. به طور کلی بازی یکی از عوامل موثر در رشد کودکان است.

کودکان از طریق بازی های گوناگونی که انجام می دهند، مهارت های بیشماری کسب می کنند. بازی، استعدادها، توانایی ها و قابلیت های کودکان را پرورش می دهد و موجب تقویت ذهن، جسم و روان آنان می شود و روح سازگاری، تفاهم و همدلی، نظم و قانون حاکم بر زندگی اجتماعی را در کودکان رشد می دهد.برای پرورش مهارت ها و توانایی های گوناگون کودکان و انتخاب نوع بازی های مورد نیاز آنان باید به ویژگی های رشدی آنان توجه کرد.

بدیهی است که برای شناخت این خصوصیات می توان بازی هایی برای کودکان طراحی کرد که تاثیر بیشتری بر تقویت جسم و ذهن آنان داشته باشد.کودک از طریق بازی نقاط ضعف و قوت خود را می شناسد. شیوه تعامل با همسن و سالانش را یاد می گیرد، روش های سرپیچی یا اطاعت از قوانین را تمرین می کند و احساسات و عواطف گوناگون را می آزماید. انواع بازی های کودکان شامل انواع متعددی است؛

بازی های پرجنب وجوش

این گروه از بازی ها موجب رشد حرکتی- جسمانی کودکان می شوند. آنها در حین انجام این بازی ها از سر، بدن، دست و پای خود استفاده می کنند، می ایستند. می دوند، از پلکان یا طناب بالا می روند، به توپ ضربه می زنند، توپ را می گیرند و... این بازی ها همچنین برای پرورش هماهنگی بین اندام های مختلف بدن بسیار مفیدند.

بازی های اکتشافاتی و دستی

اینگونه بازی ها به طور معمول از سنین 3 ماهگی با بازی انگشتان آغاز می شود و برای هماهنگی بین چشم و فعالیت های دستی بسیار سودمندند. از آنجا که کودک دوست دارد اشیای اطرافش را در دست بگیرید و آنها را مدتی در دست هایش بچرخاند، نگه دارد، صدایش را درآورد، بو کند و به دهان ببرد، می تواند موجب تقویت حواس پنجگانه کودک شود.

بازی های تقلیدی

نوزادان و کودکان خردسال از طریق الگوبرداری از رفتارهای نزدیکان و تکرار کارهای آنان، به ویژگی های ارتباطات و تعاملات بین افراد پی می برند. بازی های تقلیدی بازی ای است که کودک از طریق مشاهده اعمال دیگران و تشخیص نمادها آن را یاد می گیرد و تکرار می کند. بازی های تقلیدی انعکاسی است از آنچه کودک در اطراف خود می بیند و می شنود. والدین و مربیان چنانچه قصدشان پرورش مهارت های اجتماعی گوناگون کودک است، می توانند با ارائه الگوها و رفتارهای افراد مختلف جامعه کودکان را با نقش ها، وظایف، مناسبات و روابط بین افراد آشنا سازند.

بازی های ساختنی

بازی های ساختنی موجب تقویت مهارت های ذهنی و قوه خلاقه کودک می شوند. او یاد می گیرد که چگونه با روی هم گذاشتن مکعب ها، مهره ها، کارت ها و... خانه و برخی چیزهای دیگر بسازد. او از طریق سر هم کردن ماکت ها و اجزای مختلف اسباب بازی هایش می تواند شناخت خود را بالا ببرد.

بازی های نمایشی

کودک از طریق مشاهده و تقلید شروع به کشف موقعیت ها و شرایط گوناگون می کند. او به تدریج استعدادها و قابلیت های خودش را بهتر می شناسد و یاد می گیرد چگونه باید با دیگران رفتار کند. نقش بازی کردن شاید به حداقل امکانات احتیاج داشته باشد. برای مثال، کودک می تواند تنها با یک کلاه، نقش یک پزشک، یک پلیس یا یک آتش نشان را بازی کند. این بازی ها موجب آگاهی اجتماعی کودک می شود.

بازی های با قاعده

این بازی ها به کودک حس مشارکت، همدلی، همکاری، نوع دوستی و پیروی از قوانین بازی را یاد می دهند. بیشتر کودکان از سنین 5 سالگی به بعد، یعنی زمانی که کودکان بازی در گروه های کوچک را شروع می کنند به انجام این نوع بازی ها می پردازند. کودکان بزرگ تر که تحمل پذیری شکست و باخت را دارند، به بازی های تیمی- ورزشی می پردازند.

بازی های خیالی

همچنان که توانایی پاسخ گویی نمادین کودک به محرکات بیرونی گسترش می یابد، به تدریج به بازی های خیالی روی می آورد که به نوبه خود موجب رشد قوای ذهنی کودک می شود. در اینگونه بازی های پیچیده، کودک طرح بازی خاصی را در ذهن خود مجسم می کند، نقش افراد را می آفریند و افکار و احساسات خود را درباره دنیای پیرامونش به آنها منتقل می کند. کودک از طریق اینگونه خیال پردازی ها سعی می کند پیامدهای رفتاری خود را بهتر بشناسد.

رایج ترین موضوع هایی که کودکان برای انجام بازی های خیالی شان انتخاب می کنند، ماجراهای مرتبط با خانواده است. نقش هایی که کودک در بازی هایش انتخاب می کند، می تواند افکار و حالات احساسی گوناگون او را بازگو کند. گروهی از نقش ها مربوط به وظایف افراد است. کودکان همچنین نقش های شخصیت های گوناگون اجتماعی، اعم از پرستار، آموزگار و ... را از طریق اطرافیان، کتاب ها، مشاهده فیلم و ... در ذهن خود بازسازی می کنند.

بازی های مرتبط با این نقش، قدرت خلاقیت بیشتری طلب می کند تا بازی هایی که از زندگی روزانه خانوادگی سرچشمه می گیرند. در حدود 4-5 سالگی ایده های کودکان درباره بازی های اجتماعی و تقلید از نقش های اجتماعی رشد چشمگیری پیدا می کند.