چگونه کودک شاد داشته باشیم؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: یک دختر چهار ساله دارم که بچه شادی نیست و مدام با اطرافیان یا من و پدرش قهر می کند و هیچ چیزی راضیش نمی کند. هر چه برایش می خریم قبول نمی کند و جور دیگرش را می خواهد. من و پدرش اصلا چنین رفتارهایی نداریم و آدم های شادی هستیم. چطور با دخترم برخورد کنم؟

پاسخ بهناز عباسی راد، کارشناس ارشد روان شناسی:

هر جایی که شادی و نشاط نیست یعنی یک مشکلی وجود دارد و عموما این مشکل به رابطه والدین با فرزند برمی گردد. یکسری مسائل مخصوصا در مورد بچه های زیر 5 سال وجود دارد که والدین با اینکه خیلی حواسشان به کودک شان هست اما متوجه این مسائل نیستند. مهمترین این مسائل این است که خانواده ها آنچه را که از زاویه دید خودشان مناسب بچه هست در اختیار او قرار می دهند نه آن چیزی که مناسب با سن کودک و تفاوت های فردی اوست. معمولا والدین نحوه درست پاداش دادن و تقویت کردن بچه را نمی دانند و از راه صحیح این کار را انجام نمی دهند. بنابراین یک برنامه اصلاح رفتاری برای پدر و مادر لازم است که همه اینها را درست کنیم. فرض کنید شما در مرکزی می شوید که فقط باید با یک آدم خاص به طور مستقیم در ارتباط باشید. این فرد هم به زبان دیگری جز زبانی که شما می دانید حرف می زند و همین فرد میزان و زمان پاداش، نوع کار و نوع رفتار شما را تعیین می کند. بعد شما را با این شخص به یک کشور خارجی می فرستند و به شما می گویند محیطی که در آن قرار گرفتید کاملا ناامن است و شما نباید بدون هماهنگی با آن شخص جایی بروید یا با کسی ارتباط برقرار کنید چون همه جا غیر از آنجا که هستید و در کنار آن آدم خاص ناامن است. حالا شما می مانید و آن شخص به خصوص. او گاهی با شما صحبت می کند که البته شما درست متوجه نمی شوید. او هروقت دلش بخواهد به شما غذا می دهد و هر وقت بخواهد بدون اینکه شما بفهمید چرا، به شما پاداش می دهد یا بعضی کارهایتان را تاکید نمی کند. بچه های زیر 5 سال در رابطه با والدینشان دقیقا در این حالت قرار دارند. شما به بچه می گویید همه جا ناامن است جز محیط خانه، هیچ کس مورد اعتماد نیست جز پدر و مادر و... . برای پاداش ها و تنبیه ها دلیل مشخصی که از سمت کودک قابل درک باشد ارائه نمی دهید و خیلی چیزهای دیگر. حالا عکس ماجرای بالا را تصور کنید؛ فکر کنید دارید کاری را انجام می دهید که نوع کار، میزان حقوق، نحوه پاداش و جریمه کار کاملا مشخص است و بعد هم با زبان خودتان با شما صحبت می کنند و در ضمن همه جا هم ناامن نیست. به شما می گویند اگر مشکلی پیش آمد برو سراغ فلان شخص و... این فضای مطمئن می تواند فضای شادتر و امن تری برای شما باشد. پس شما هم باید یک چنین فضایی را برای بچه ایجاد کنید. خانواده ها باید هر چه را می خواهند به بچه بگویند به زبان خود او بگویند یعنی زبانی که برایش قابل فهم باش. والدین باید ویژگی های فردی بچه را در نظر بگیرند و حتی این مساله را در نظر بگیرند که این بچه جلوتر از سنش است یا عقب تر از یا اینکه رفتار و ادراکش کاملا متناسب با سنش است. ما در روانشناسی سه سبک تربیت کودک داریم. اول، والدینی که سهل گیری می کنند یعنی هرچه بچه می خواهد به او می دهند. دوم، والدین سخت گیری می کنند یعنی هرچه خودشان لازم بدانند به بچه می دهند و در سبک سوم والدین نیازهای بچه را در سن خودش بررسی می کنند، تفاوت های فرزندشان را با بقیه بچه ها بررسی می کنند و متناسب با این نیازها برایش پاداش و تقویت می گذارند و یک برنامه کامل به او ارایه می دهند و این برنامه را هم خودشان و هم بچه رعایت می کنند. در چنین فضایی است که بچه احساس استقلال پیدا می کند، قدرت انتخاب دارد و می تواند شاد باشد.