افزایش بزاق نوزاد سه ماهه

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: پسر سه ماهه ام چند روزی است از دهانش آب می رود. علتش چیست؟ و باید چکار کنم؟

پاسخ دکتر ناصر جواهر تراش، متخصص اطفال و فوق تخصص آلرژی از امریکا:
هیچ مشکلی ندارد. بچه ها در این سن نمی توانند آب دهان شان را خوب ببلعند، بنابراین آب ریزش دهان دارند. دهان کودک را با دقت نگاه کنید، اگر زخمی وجود نداشت مطمئن باشید که نگران کننده نیست. مگر اینکه کودک علائم دیگری از بیماری را داشته باشد. معمولا به طور طبیعی بچه ها یک مقدار ریزش آب دهان دارند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
بارها بین بچه های دوستان یا اطرافیانتان دیده اید که از دهان کودک آب دهان زیادی خارج می شود. شاید برای خیلیا آب دهان نوزاد حال بهم زن باشد و برای برخی دیگر نه. ما در این مطلب می خواهیم شما را با علت های آبریزش دهان نوزاد آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

آبریزش دهان
بزاق دهان، ماده ای چسبناک است که سبب تمیز نگه داشتن دهان و همچنین کمک رسانی در هضم غذا می شود. بزاق دهان از طریق ترشح غدد بزاقی ایجاد می شود. معمولا هر فردی به راحتی می تواند بزاق دهان خود را کنترل کند که به صورت غیر ارادی خارج نشده و ترشح نکند.
اما برخی مواقع مانند زمانی که فرد به خواب می رود، به دلیل عدم هماهنگی بدن و استراحت ماهیچه های بدن، ممکن است کنترل بزاق صورت نگرفته و فرد بزاق ترشح کند.
تمام این موارد، طبیعی و عادی است و مشکل و اختلال تنها در زمانی است که بزاق به صورت غیر ارادی ترشح شده و از دهان خارج شود. آبریزش دهان یا سیالوره در کودکان ممکن است دلایل زیادی داشته و مشکلاتی را نیز به وجود آورد.
غدد بزاقی که بزاق را ترشح می کنند، تحت نظر سیستم عصبی خودکار می باشند. زمانی که کودک، به دلیل عواملی مانند فلج صورت و یا بیماری های دیگر کنترلی بر نگه داشتن بزاق خود نداشته باشد، دچار سیالوره شده است یعنی بزاق دهان به شدت ترشح شده و از دهان خارج می شود.
این کار به صورت غیر ارادی صورت می گیرد.
البته در کودکان افزایش بزاق دهان به هنگام دندان در آوردن، موضوعی طبیعی می باشد که کم کم و با بزرگ شدن کودک، آبریزش دهان کمتر می شود. می توان گفت که ابریزش زیاد بزاق دهان کودک، پس از سن چهار سالگی و بالاتر، تقریبا غیر طبیعی بوده و باید بررسی و درمان شود.

برخی بیماری‌ها
در برخی موارد به دلیل وجود بیماری و مشکل بلعیدن، کودک دچار آبریزش شدید بزاق دهان می شود.
آبریزش شدید دهان در کودکان، ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از این دلایل ممکن است به سبب وجود مشکلات مربوط به سیستم عصبی باشد.
همچنین موارد دیگری مانند بزرگی زبان، تنفس از طریق دهان، اختلال و مشکل در بلعیدن و یا مسدود شدن راه بینی نیز ممکن است در مشکل آبریزش دهان دخیل باشند.
در حقیقت می توان گفت که کنترل ترشحات غدد بزاقی از طریق اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک صورت می گیرد. غدد بزاقی توسط هسته های بزاق کنترل می شوند. این کنترل با تحریکات پاراسمپاتیکی صورت می گیرد.
محل هسته های بزاقی دقیقا در بخش اتصال بصل النخاع و پل مغزی می باشد.
زمانی که عمل چشیدن و سایر موادی که با زبان در تماس هستند، صورت می گیرد، این هسته ها تحریک شده و سبب ترشح بزاق می شود. همچنین از طریق تحریکاتی که مراکز سیستم عصبی مرکزی به هسته های بزاقی وارد می کند، تولید بزاق می تواند تحریک شده و یا کنترل شود.
درمان اختلال در بزاق و ایجاد سیالوره و ریزش شدید آب دهان، بستگی به علت بروز این مشکل دارد. زمانی که مشکل و علت مشخص شود، درمان آن نیز بهتر صورت می گیرد.
راه افتادن آب دهان به صورت طبیعی، شاید نشانه ای از بیماری خطرناکی نبوده و تقریبا می توان گفت که خوش خیم است، اما با این حال این مشکل باید حتما علت یابی شده و درمان شود.

عواملی که باعث زیاد شدن ترشح بزاق می شود
- برخی از عوامل وجود دارد که ممکن است سبب افزایش ترشح و راه افتادن زیاد آب دهان در کودک شود. عواملی مانند برخی از موارد فیزیولوژیکی ممکن است سبب افزایش ترشح و راه افتادن زیاد آب دهان در کودک شود.
- وجود بیماری های عفونی شاید از دلایل افزایش ترشح آب دهان و یا راه افتادن آب دهان به صورت زیاد باشد.
- اختلال در بزاق دهان که شامل اختلال در تشکیل غدد بزاقی، خشک شدن دهان و از این قبیل می باشد.
- مصرف کردن برخی داروها که ممکن است سبب بروز اختلال آب ریزش از دهان شود.
- وجود برخی مشکلات و اختلالات در سیستم عصبی سبب بروز اختلال آب ریزش از دهان شود.
- تحریک موضعی سبب بروز اختلال آب ریزش از دهان شود.

دلایل احتمالی آبریزش دهان در کودکان
برخی موارد احتمالی نیز وجود دارد که ممکن است سبب آبریزش شدید و بدون کنترل بزاق دهان کودک شود.
البته همان طوری که می دانیم، کودک به راحتی نمی تواند بزاق دهان خود را کنترل کند و در ابتدای سنین کودکی یعنی از زمان تولد تا پیش از حدودا چهار سالگی، آبریزش دهان کودک تقریبا موضوعی طبیعی محسوب می شود.
اما چنان چه این آبریزش شدید تا بعد از سن چهار سالگی ادامه داشته و یا شدید تر شود ، باید به دنبال علت بوده و درمان شود.
همچنین کودک نمی تواند هماهنگی لازم بین عمل بلعیدن و کنترل بزاق داشته باشد و همین موضوع سبب آبریزش بزاق دهان می شود. بلعیدن غیر صحیح مواد غذایی نیز در آبریزش دهان موثر است.
یکی دیگر از دلایل آبریزش دهان در کودکان، دندان در آوردن و همچنین عدم توانایی در جویدن درست مواد غذایی است.
در برخی از موارد نیز ممکن است کودک نتواند دهان خود را بسته نگه داشته و به سبب باز ماندن دهان کودک، بزاق فراوانی ترشح و خارج می شود.
باز ماندن دهان نیز ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. مانند:
- وجود عفونت های مربوط به دستگاه تنفس
- کارکرد ضعیف و نادرست عضلات
- گرفته و بسته بودن راه بینی و غیره
در برخی موارد نیز مصرف غذا های شیرین سبب بیشتر شدن بزاق و در نتیجه ترشح زیاد آب دهان و خارج شدن آب دهان می شود. در دیگر موارد نیز کارکرد بد اعصاب جمجمه ای، ممکن است سبب عدم توانایی و قدرت بلعیدن و در نتیجه ترشح بیش از حد بزاق شود.

انواع ترشح بزاق
آبریزش دهان در کودکان ممکن است به چند صورت باشد. آبریزش ترشح بزاق ممکن است شدید و یا خفیف باشد. در ترشح بزاقی شدید، ترشح بزاق کودک به اندازه ای است که بزاق کودک بر روی لباس هایش می ریزد و در ترشح خفیف نیز بزاق تنها بر روی لب های کودک می باشد.

شکل طبیعی بزاق دهان کودک
همان طوری که گفته شد، ترشح بزاق دهان کودک در طی مراحل رشد می تواند امری طبیعی باشد.
اما این ترشح و ریزش بزاق دهان، بیشتر به دلیل عدم توانایی کودک در کنترل آن و عمل بلعیدن و یا موارد طبیعی دیگر می باشد و تنها در صورتی که آبریزش دهان تا پس از چهار سالگی ادامه پیدا کرده و شدت یابد، باید درمان شود.

بررسی تشخیصی آبریزش دهان
در مورد شناخت علت و عوامل آبریزش شدید دهان در کودک و همچنین درمان آبریزش دهان ، ابتدا متخصص گوش و حلق و بینی به بررسی این اختلال پرداخته و در صورت نیاز توسط دیگر متخصصان مانند فوق تخصص مغز و اعصاب اطفال و کودکان نیز بررسی میشود.

بیماری سیالوره
باید توجه داشت که بیماری سیالوره با ترشح بزاق دهان کاملا فرق دارد. در بیماری سیالوره ، معمولا به دلیل عدم کارکرد و یا فلج صورت، آبریزش شدید دهان ایجاد شده و کودک ترشح زیاد بزاق دهانی داشته تا جایی که این بزاق زیاد به روی لباس هایش می ریزد.
به هر حال هر گونه ترشح غیر عادی و مداوم بزاق دهان کودک باید بلافاصله بررسی شده و درمان شود زیرا این علامت ممکن است نشانه ای از وجود مشکلات دیگری باشد.
می توان گفت که احتمال دارد برخی بیماری ها سبب بروز سیالوره شوند. بیماری هایی مانند پارکینسون، تومور ها، فلج عضلات صورت، سکته مغزی و غیره در این گونه موارد مراجعه به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان ضروری می باشد.
زیرا شناخت دلایل این اختلال توسط پزشک بسیار مهم و کمک رسان است. چنان چه سیالوره همراه با بروز تب باشد، احتمال وجود بیماری های جدی نیز می رود. در برخی موارد نیز وجود اختلالات عصبی ممکن است سبب بروز سیالوره شود.
طور کلی سیالوره یعنی خروج بیش از حد بزاق دهانی که به هیچ وجه قابل کنترل نمی باشد.
در کودکان بالای سن چهار سالگی این مشکل باید بررسی و درمان شود . همان طوری که گفته شد، بروز سیالوره بیشتر به احتمال ضعف و یا از دست دادن کنترل عضلات صورت، زبان، دهان و یا گلو، معلولیت عصبی ( به عنوان مثال ، عقب ماندگی ذهنی ، فلج مغزی ) می باشد.
این اختلال ممکن است به دلیل وجود برخی بیماری ها و همچنین وجود شرایطی باشد که سبب ترشح بیش از حد بزاق دهان می شود. این شرایط ممکن است به سبب مصرف برخی از داروها و یا ریفلاکس معده نیز، به وجود آید.

خطرات سیالوره
سیالوره در کودکان ممکن است سبب بروز مشکلاتی شود. از جمله این مشکلات می توان مواردی مانند شکنندگی پوست، چاک خوردن لب ها، بو و یا عفونت دهان ، اختلال در خواب، عدم اعتماد به نفس و یا ناتوانی در عملکرد های مختلف ارتباطی و از این قبیل را نام برد.
البته در موارد بسیار حاد و شدید بیماری سیالوره، ممکن است کم آبی شدید و یا خفگی در کودک رخ داده و زندگی کودک را تهدید کند.

درمان سیالوره
پس از شناخت و تشخیص علت سیالوره، درمان این بیماری کمک موثری در بهبود شرایط می باشد. درمان، سبب تقویت عضلات صورت و دهان کودک شده و کودک بهتر می تواند بزاق خود را کنترل کند. همچنین درمانگران می توانند در بهبود وضعیت بدن بیمار کمک رسان باشند.
یکی دیگر از موارد درمانی استفاده از دستگاه مکش قابل حمل برای کاهش بزاق دهان کودک می باشد. همچنین مصرف برخی داروها و تجویز آن توسط پزشک متخصص نیز باعث کاهش میزان بزاق دهان می شود.
رادیوتراپی نیز به منظور جلوگیری از تشکیل بزاق در غدد بزاقی، کمک کننده می باشد. جراحی نیز ممکن است برای بستن و یا دفع غده های بزاقی در بیمار انجام شود که باعث بهبود بیماری سیالوره شود.
از طریق جراحی، پزشک متخصص می تواند اعصابی که غدد بزاقی را کنترل می کنند، کنترل و یا از بین ببرند تا بیماری سیالوره در کودکان درمان و یا کاهش یابد.
درمان بالینی سیالوره از طریق مراقبت های بهداشتی اولیه، آسیب شناسی گفتار، کار درمانی، درمان از طریق پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می باشد. اقدامات تهاجمی مانند دارو درمانی، و جراحی نیز در مواقع لزوم صورت می گیرد. کودکی که مبتلا به فلج مغزی می باشد نیز ممکن است دچار بیماری سیالوره شود. در هر حال، بروز بیماری سیالوره در کودکان موضوعی جدی می باشد.
در این رابطه، ویژگی های بالینی، آناتومی و فیزیولوژی سیالوره، توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب مورد بررسی قرار می گیرد.

۱-۳ ماهگی
از یک تا سه ماهگی آب دهان نوزاد به دلیل، موقعیتی است که نوزاد قرار گرفته است؛ مثلاً بر پشت خوابیدن است. همچنین ممکن است در موقعیت نشستن نوزاد زمانی که او را بغل گرفته‌اید، نیز اتفاق بیفتد.

۶ ماهگی
آب دهان نوزاد در شش ماهگی بدلیل دمر خوابیدن و یا لم دادن نوزاد است. شما باید توجه کنید زمانی که آب دهان کودک ایجاد می‌شود معمولا نوزاد دارد از دستانش برای بازی استفاده می‌کند و یا اشاره می‌کند و می‌خواهد چیزی را با دستانش به دست آورد.
همچنین ممکن است در این زمان، آب دهان کودک به دلیل دندان در آوردن و یا پاسخی طبیعی به خوردن یک غذای جامد خاص باشد.

۹ ماهگی
در نه ماهگی آب دهان کودک به دلیل فعالیت‌ های حرکتی ناگهانی مانند چهار دست و پا رفتن (خزیدن کودک) و یا غلتیدن رخ دهد. در این زمان باز هم ممکن است آب دهان کودک به دلیل دندان در آوردن او باشد.

۱۵ ماهگی
در پانزده ماهگی آب دهان کودک به دلیل حرکت‌ هایی مانند راه رفتن، دویدن و یا گرفتن و بازی کردن با اشیا باشد. آب دهان کودک در این زمان هم می‌تواند ناشی از دندان‌ های کودک باشد.

۱۸ ماهگی
در این سن، تقریبا آب دهان کودک ارتباطی به حرکاتش ندارد و بیشتر به دلیل غذا خوردن، لباس پوشیدن، بازی کردن و یا دندان در آوردن است.

۲۴ ماهگی
در این سن، آب دهان کودک در حداقل مقدار است.
در دو حالت زیر به پزشک متخصص مراجعه نمایید:
- اگر بثورات پوستی به صورت ترک خورده مشاهده شود و نوزاد احساس درد و نا آرامی کند.
- اگر بثورات ناشی از آب دهان، پس از یک هفته با درمان‌ های خانگی بهبود نیافت.