زمان دقیق تخمک گذاری، چگونه تعیین میشود؟

یکی از مهم ترین فاکتور های داشتن یک بارداری خوب و به دنیا آمدن نوزاد سالم، زمان مناسب برای بارداری است. راهکار های زیادی برای تشخیص بهترین زمان برای بارداری از لحاظ توانایی باروری تخمک ها و همچنین موقعیت بدن برای آمادگی تشکیل لقاح وجود دارد که در این مطلب به صورت مفصل به شرح همه ی این روش ها می پردازیم.

روشهای آگاهی از زمان بارداری
در روش آگاهی از زمان باروری، مجموعه‌ای از اطلاعات به خانمها داده می‌شود تا آنها بدانند که در چه روزهایی از ماه به احتمال زیاد می‌توانند در صورت انجام مقاربت حامله شوند و در چه روزهایی این احتمال کم می‌باشد. خانمها می‌توانند با مشاهده تغییراتی که در بدنشان ایجاد می‌شود بفهمند که زمان تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدانها ) چه موقعی می‌باشد. سپس آنها می‌توانند با استفاده از این اطلاعات از بروز حاملگی جلوگیری نمایند. موثر‌ترین راه برای کشف این موضوع که زمان باروری هر شخصی در چه روزهایی از ماه می‌باشد، استفاده از هر سه روشی است که در اینجا توضیح داده می‌شود. آگاهی از زمان باروری، میزان درک خانمها را در مورد بدن و سیکل (چرخه) قاعدگی‌شان افزایش می‌دهد.

برای اینکه این روش بعنوان یک روش جلوگیری از بارداری موثر واقع شود، باید خانمها در روزهایی که احتمال باروری زیادی وجود دارد از انجام مقاربت خودداری نمایند و یا اینکه از سایر روشهای جلوگیری از بارداری (مثل کاندوم) استفاده کنند. بطور کلی تقریبا یک سوم از روزهای هر ماه را روزهای باروری تشکیل می‌دهد.

روش آگاهی از زمان باروری متکی به اطلاعات زیر می‌باشد:
* چهار ده روز قبل از اینکه خونریزی عادت ماهانه بعدی شروع شود، یک تخمک از تخمدان رها می‌شود ( به این وضعیت اصطلاحاً تخمک‌گذاری گفته می‌شود ).
* بعد از انجام مقاربت، اسپرمهای آقایان می‌توانند تا پنج روز نیز در دستگاه تناسلی خانمها زنده بمانند ( اگر چه اکثر آنها بعد از دو روز از بین می‌روند ).
* در صورتی که از سه روز قبل تا سه روز بعد از زمان تخمک‌گذاری مقاربت انجام شود احتمال وقوع حاملگی زیاد می‌باشد.
* از آنجایی که زمان دقیق تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) را نمی‌توان دقیقا پیش بینی نمود، بنابراین ۲ تا ۳ روز نیز به شروع و انتهای این دوره باید اضافه نمود. روش آگاهی از زمان باروری برای خانمهایی که دارای زمانهای قاعدگی منظم در هر ماه می‌باشند بسیار موثر می‌باشد.

روش تقویمی‌(روش ریتم)
در روش تقویمی‌، خانمها می‌توانند از سوابق قاعدگی‌های قبلی خود به عنوان یک راهنما استفاده نمایند. در این روش هر خانمی ‌می‌تواند میانگین روزها را در سیکل قاعدگی خود حساب نموده و زمانهای باروری آینده خود را تخمین بزند. شروع به نوشتن دوره‌های قاعدگی خود به مدت ۸ تا ۱۲ ماه نمایید. اولین روز قاعدگی (اولین روز خونریزی) را بعنوان "روز یک" دوره قاعده‌گی در نظر بگیرید.
کوتاهترین و بلند‌ترین چرخه قاعدگی را در نظر بگیرید. عدد ۱۸ را از کوتاهترین چرخه قاعدگی خود کم نمایید و آن را بعنوان اولین روز باروری یادداشت نمایید. عدد ۱۱ را از بلند ترین چرخه قاعدگی کم نموده و آن را بعنوان آخرین روز بارداری در نظر بگیرید.

مثال: تعداد روزهای بین "روز یک" یک چرخه قاعدگی تا "روز یک" چرخه قاعدگی بعدی در یک خانم عبارتند از :
فروردین ۲۹ روز- ازدیبهشت ۲۶ روز(کوتاه ترین چرخه)- خرداد ۳۰ روز - تیر ۳۱ روز(بلند ترین چرخه )- مرداد ۳۰ روز

در این مثال می‌بینیم که کوتاهترین چرخه قاعدگی در این خانم ۲۶ روز و بلند ترین آن، ۳۱ روز می‌باشد. عدد ۱۸ را از۲۶ کم می‌کنیم تا اولین روز باروری بدست آید (روزهشت). عدد ۱۱ را هم از ۳۱ کم می‌کنیم تا آخرین روز باروری بدست آید ( روز بیست). بنابراین در این خانم روزهای ۸ تا ۲۰ هر چرخه قاعدگی روزهای باروری هستند یعنی احتمال حاملگی در این روزها زیاد می‌باشد و باید در این روزها یا از مقاربت خود داری نماید و یا اینکه از سایر روشهای جلوگیری از بارداری (مثل کاندوم) استفاده نماید.

ارزیابی ترشحات دهانه رحم
در طی یک دوره قاعدگی ، قوام یا غلظت ترشحات دهانه رحم در روز های قبل از تخمک گذاری، ترشحات دهانه رحم به بالا کشیدن و بالا بردن اسپرمها به داخل رحم و از آنجا به لوله‌ی فالوپ یعنی جایی که معمولا لقاح انجام می‌شود کمک می‌نماید.

ترشحات گردن رحم همچنین به بقای اسپرمها در داخل رحم کمک می‌کند.
در یک چرخه قاعدگی طبیعی معمولا بعد از پنج روز خونریزی قاعدگی، سه یا چهار روز مهبل خشک می‌باشد، سپس با ترشحات مایعی سفید یا زرد رنگ و چسبناک روزهای خیس بودن آغاز می‌گردد. این خیس بودن به تدریج افزایش یافته تا به روزی می‌رسیم که خیس‌ترین روز می‌باشد. در این روز ترشحات فراوان، صاف، لیز و لغزنده و خیلی کش می‌آید ( مثل سفیده تخم مرغ ). معمولا تخمک گذاری از دو روز قبل تا دو روز بعد از پیدا شدن چنین حالتی رخ میدهد. با یادداشت نمودن میزان ترشحات و پیدا کردن خیس ترین روز هر دوره قاعدگی می‌توانید روزهای تخمک گذاری را مشخص نمایید. با استفاده از یک اسپکولوم (speculum) پلاستیکی می‌توانید خودتان ترشحات دهانه رحم را از نظر قوام و غلظت آن ارزیابی نمایید.

روش اندازه گیری دمای پایه ای بدن
هنگامی‌که یک خانم هر روز دمای بدن خود را اندازه می‌گیرد متوجه می‌شود که وقتی تخمک گذاری انجام میشود تغییراتی در دمای بدنش ایجاد می‌گردد. درست قبل از زمان تخمک گذاری، دمای بدن بطور موقتی به مدت کوتاهی پایین می‌آید. در عرض ۱۲ ساعت که تخمک گذاری انجام می‌شود دمای بدن چند دهم درجه بالا می‌رود و تا هنگام قاعدگی بعدی به همان حالت بالا باقی می‌ماند. وقتی درجه حرارت به مدت سه روز در همان حد بالا باق بماند، روزهای باروری پایان یافته و روزهایی که می‌توان بدون هیچگونه وسیله جلوگیری از بارداری مقاربت انجام داده و حامله نشد شروع می‌گردد.

همانند روش تقویمی‌، در روش اندازه گیری دمای پایه ای بدن، شما باید به مدت ۸ تا ۱۲ ماه دمای بدن خود را اندازه گیری و یادداشت نمایید تا بتوانید از آن بعنوان یک روش نسبتا مطمئن جلوگیری از بارداری استفاده نمائید.
یکی از اشکالات این روش آن است که دمای بدن افراد ممکن است بر اثر بیماریهای مختلف، کم خوابی یا مصرف داروها نیز تغییر یابد.

سایر علائمی ‌که در هنگام تخمک‌گذاری در بدن تغییر می‌یابند عبارتند از :
* تغییراتی در وضعیت قرار گیری رحم
* درد خفیف یا انقباضات خفیفی در یک طرف قسمت تحتانی شکم ( در محل یکی از تخمدانها)
* نرم شدن دهانه رحم
* حساس شدن دهانه رحم
* حساس شدن پستانها

بنابراین برای جلوگیری از بارداری به روش "آگاهی از زمان باروری" باید در زمانهای باروری یعنی از ۵ روز قبل تا ۳ روز بعد از تخمک گذاری از مقاربت نمودن پرهیز نمود و یا اینکه از سایر روشهای جلوگیری از بارداری مثل کاندوم در طی این روزها استفاده نمود.

معایب جلوگیری از بارداری به روش " آگاهی از زمان باروری"
* آموختن این روش زمان نسبتا زیادی می‌خواهد.
* این روش نیاز به محاسبه و همکاری طرفین دارد.
* شکست این روش نسبت به سایر روشها بیشتر می‌باشد.

مزایای جلوگیری از بارداری به روش "آگاهی از زمان باروری"
* هیچگونه عوارض جانبی ندارد
* در خانمهایی که دارای دوره های قاعدگی منظمی‌هستند بسیار موثر می‌باشد
* اطلاعات خانمها را نسبت به بدن خود افزایش می‌دهد.