راههای کنترل خشم والدین، مقابل رفتار کودک

خشم واکنشی احساسی ست که در قبال رفتار نامناسب طرف مقابل برای همه ی ما به وجود می آید. مهم ترین عامل خشم ، ناکامی در رسیدن به خواسته ها یا توقعاتمان از طرف مقابل. عصبانیت یعنی رفتاری که در پی خشم ایجاد میشود. پرخاشگری ، نوعی هیجان و رفتار منفی است که به علت عصبانیت پیش می آید. پرخاشگری به سبب تفسیر ، قضاوت و برداشت غلط فرد پرخاشگر ایجاد میشود.
خشم والدین احساسی در مقابل رفتار ناآگاهانه یا کنجکاوی فرزندشان است که در والدین ایجاد می شود و علت آن احساس بی کفایتی اوست که در ذهن خود تصور میکنند. والدین توقع بهترین رفتار و گفتار را از فرزندشان دارند و وقتی به این خواسته نرسند ،خشمگین و در نتیجه عصبانی می شوند و رفتاری از روی خشم نشان میدهند.
برای مثال کودک نوپایی را تصور کنید که به سمت یک مجسمه ی تزیینی در خانه می رود و از روی کنجکاوی به آن دست می زند. مادر ( پدر ) که از کودک توقع چنین رفتاری را ندارد واکنشی هیجانی- احساسی نشان میدهد مجسمه را با عصبانیت از کودک می گیرد و به او اخطار میکند که به آن دست نزند و اگر کودک باز سراغ آن برود یا آن را بشکند با پرخاشگری والدین مواجه میشود.

پیشگیری
پدر و مادر باید در حد سن کودک از او انتظار رفتار مناسب داشته باشند. بنابراین سعی کنید وسایلی را که کودک مجاز نیست به آنها دست بزند تا وقتی که فرزندتان زیر ۴ سال است دور از دسترس او نگه دارید.
اگر فرزندتان اصرار دارد به وسیله ای غیر مجاز مثل ماکروفر دست بزند و به سراغ دکمه های آن برود کودک را کنار ماکروفر ببرید و برایش توضیح دهید که کاربرد این وسیله برای چیست و اجازه دهید تحت نظارت شما آن را بررسی کند. در این صورت شاید کنجکاوی اش در مورد وسایل منزل کاهش یابد.
بعضی از چیزها مثل پریز برق واقعا برای کودک خطرناک هستند. به جای این که مدام به کودکتان تذکر دهید از درپوش های محافظ برق استفاده کنید زیرا ممکن است واقعا کودکتان دور از چشم شما خطری برای خودش ایجاد کند. چیزهای وسوسه برانگیز را جلوی دید کودک قرار ندهید چون ممکن است موجب کشمکش شما با کودک شود.
واژه های ممنوع
واژه های منفی را مدام به کار نبرید. به جای این که یکسره به کودک بگویید ((نه)) ، ((دست نزن)) ، ((نکن)) بهتر است به کودک اجازه دهید تحت نظر شما آن وسایل را ببیند یا پیشگیری کنید و آنها را از دید او دور کنید. اگر پیوسته به او بگویید ((نه، نکن)) در مواقعی که خطری جدی کودک را تهدید میکند برای مثال کودک یکدفعه به خیابان می دود چه کلمه ای را به کار می برید؟
وقتی مدام به کودک (( نه ، نمیتوانی)) بگویید کودک اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و کم کم می پذیرد که من نمیتوانم و توانایی انجام هیچ کاری را ندارم.
خشم خود را کنترل کنید
خشم والدین گاهی به علت تفسیر اشتباه واقعه ای است که اتفاق افتاده برای مثال کودکی را تصور کنید که بر روی دیوار نقاشی کشیده. مادر وقتی این صحنه را می بیند طبق معمول از رفتار کودک عصبانی و خشمگین می شود و با کودکش پرخاش میکند. مادر آگاه اما نقاشی کودک خود را می بیند و میگوید : نقاشی ات قشنگ است ولی توی دفترت نقاشی کم تا من نگهش دارم و به بابا هم نشان بدهم. حالا برو یک دستمال بیاور تا با هم اینجا را پاک کنیم.
باید یک مقوا یا روزنامه بر دیوار اتاق کودک بچسبانیم و به کودک توضیح دهیم که دیوار برای نقاشی کشیدن نیست یا بگوییم : توی دفتر نقاشی یا روی مقوای اتاقت میتوانی نقاشی بکشی.
نتیجه : پیش داوری نکنید و درباره ی رفتار کودک با او صحبت کنید. بسیاری از رفتارهای کودک که به نظر بزرگسالان اشتباه است نتیجه ی خلاقیت کودک است. تمرکزتان را روی توانایی های کودک بگذارید و نه روی نقاط ضعف او.
برای مثال کودک ۲ ساله ای در حال غذا خوردن است و قدری از غذایش را اطراف بشقاب ریخته. اگر از زاویه ی دید کودک نگاه کنید او مشغول غذا خوردن است و این غذاها هستند که بیرون می ریزند. در نظر او همین که خودش قاشق را به دهانش می برد و آن را پر میکند یک موفقیت محسوب میشود.
پس این وظیفه ی مادر است که پارچه ای زیر بشقاب کودک پهن کند که اگر غذایش ریخت به آسانی پاکیزه شود.مادر باید توانایی ها و تلاش های کودک را تشویق کند. گاهی خود را به جای کودک بگذارید. وقتی فرزندتان در حال بازی با اسباب بازی هایش است و آنها را دور اتاقش چیده یا حتی ریخته یکسره به او تذکر ندهید که اتاقت را مرتب کن خود شما هم وقتی مشغول آشپزی هستید نظم آشپزخانه را به هم می ریزید ولی در انتها آن را مرتب میکنید.
داد و فریاد چیزی را درست نمیکند!
وقتی که والدین عصبانی می شوند و بر سر کودک فریاد می زنند یا با عصبانیت کودک را تنبیه میکنند کودک متوجه رفتار اشتباهش نمیشود و فقط تمرکزش بر سر مشق گیری از رفتارهای والدین است. این رفتار والدین باعث ناراحتی و گریه ی کودک میشود و کودک احساس میکند که طرد شده و او را دوست ندارند؛ درحالی که هدف پدر و مادر این است که جلوی رفتار اشتباه کودک را بگیرند و از تکرار آن جلوگیری کنند.
پس باید روشی را انتخاب کنند که هم اعتماد به نفس کودک تخریب نشود هم کودک احساس حقارت نکند هم به کارش فکر کند تا آن را تکرار نکن. باید کار اشتباه زیر سوال برود و روش صحیح به او آموخته شود.

راه کارهای مهار عصبانیت
وقتی در یک موقعیت خشم قرار گرفتید برای مهار عصبانیت این کارها را بکنید :
1- تا 10 بشمارید با اینکار خشم تان فروکش می کند و به حالت عصبانیت نمیروید. باید بدانیم که با خشم ، تربیت ممکن نیست.سپس بدون عصبانیت کودک را تنبیه کنید؛ زیرا اگر کودک را با عصبانیت تنبیه کنید کودک متوجه اشتباهش نمیشود.
۲- دست هایتان را در جیبتان بگذارید زیرا شما حق تنبیه بدنی ندارید. شما قصد توبیخ و تحقیر و سرزنش ندارید. شما دنبال مقصر نیستید پس انگشت اشاره تان را به سمت کودک نبرید. کار خطا باید سرزنش شود. برای مثال به کودک می گوییم: (( زدن، کار بدی است.)) نمیگوییم : ((تو خواهرت را زدی.))
3- چند نفس عمیق بکشید با اینکار اکسیژن بیشتری به مغزتان می رسد و خنک میشوید. بنابراین تصمیم عاقلانه میگیرید و نه احساسی میتوانید یک لیوان آب بنوشید.
۴- محیط را ترک کنید . با ترک محیط کودک خودش متوجه می شود که توجه شما به او قطع شده است. پس می فهمد که کار اشتباهی کرده و با خودش فکر میکند. بگویید : می روم فکر کنم که چطور باید این کار اشتباه را جبران کنی. تو هم فکر کن. بعد از چند دقیقه بیایید بگویید که فکر کرده اید مثلا بگویید تنبیه کارت این است که امروز به جای ساعت دو ، ساعت سه به پارک می رویم.
5- مشکل را ریشه یابی کنید و با توجه به سن کودک با او صحبت کنید ولی حتما برای جلوگیری از تکرار آن در مورد آن با آرامش با کودک صحبت کنید و راه صحیح را به او بیاموزید. وقتی که در مورد مشکل با او صحبت میکنید احساستان در مورد آن و انتظارتان از کودک را بیان کنید. مثالا بگویید : من از فریاد زدن خوشم نمی آید. یا بگویید: من از تو انتظار داشتم...،یا : قرار بود امروز به من کمک کنی... کار اشتباه را تنبیه کنید و در جهت رفع مشکل بکوشید.

عصبانیت ممنوع
وقتی ناراحت و عصبانی میشوید مراقب رفتار و گفتارتان باشید زیرا کودکان تقلید و سرمشق گیری میکنند. بنابراین خشونت ممنوع ، داد و فریاد ممنوع ، توهین ، تحقیر و سرزنش ممنوع ، جنگ قدرت ممنوع ، فحش ممنوع.
وقتی کودک کار اشتباهی میکند اگر هریک از کارهای یاد شده را بکنید کودک را عصبانی یا گوشه گیر میکنید و در نتیجه نه تنها مشکلی حل نمیشود برای کودک مشکلات دیگری نظیر ناخن جویدن ، شب ادراری ، پرخاشگری ، خجالتی شدن و ... ایجاد میشود.
اگر مشکلات رفتاری بچه ها را ریشه یابی کنیم علت عمده ی بروز آنها رفتارهای اشتباه والدین در مواقع عصبانیت است.

قدم به قدم هنگام خشم بدون عصبانیت
۱- آنچه را که موجب ناراحتیتان شده توصیف کنید : (( کتاب ها و دفتر نقاشی ات کف اتاق پخش است.))
2- احساس خود را بیان کنید : ((من از این که وسایلت کف اتاق پذیرایی است ناراحت میشوم.))
۳- احساس ناراحتیتان را بیان کنید: (( نزدیک بود روی کتابت سر بخورم.))
4- کاری را که کودک باید بکند به یادش بیاورید (( از تو میخواهم که کتاب ها و دفتر نقاشی ات را جمع کنی.))
۵- برای او زمان تعیین کنید : ((وقتی عقربه ی ساعت به ۹ رسید آنها باید جمع شده باشند.))
6- اتمام زمان تعیین شده را هشدار دهید. وقتی عقربه به 7 رسید دوباره تذکر دهید و بگویید : (( اگر تا رسیدن عقربه به 9 جمع نشوند...))
۷- تنبیه مورد نظر را بازگو کنید: (( امروز اجازه نداری تلویزیون ببینی .)) کودک برای امتحان کردن قانون ممکن است وسایلش زا جمع نکند. وقتی عقربه به ۹ رسید شما یک نایلون بیاورید و کتاب ها را درون نایلون بریزید و به او اجازه ندهید تلویزیون ببیند. اگر قانون اجرا شود، کودک دفعات بعد به قانون پایبند می ماند.