انواع سرطان در زنان، علائم و روش های پیشگیری
سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان دهانه رحم، سرطان‌هایی است که به‌طور خاص صرفاً در زنان دیده می‌شود.
امروزه سرطان یکی از دلایل اصلی مرگ بر اثر بیماری‌های غیرواگیر است اما توجه به سبک زندگی سالم، توجه به علایم بیانگر وجود بیماری و غربالگری، راهی است که به تشخیص زودهنگام و مداوای سرطان کمک می‌کند.
سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان دهانه رحم، سرطان‌هایی است که به‌طور خاص صرفاً در زنان دیده می‌شود؛ البته به ندرت ممکن است مردان نیز مبتلا به سرطان پستان شوند. در ادامه ویژگی‌های هرکدام از این سرطانهای زنانه را بررسی می‌کنیم.
سرطان پستان
به گفته دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی میزان شیوع این سرطان در سال ۸۸، ۷۵۸۲ مورد یعنی ۲۳ درصد عنوان کرد. شهریور ماه سال جاری نیز دکتر علی قنبری‌مطلق، رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت، سرطان پستان را شایع‌ترین سرطان در زنان جهان خواند که میزان بروز آن در حال افزایش است. این آمارها نشان از اهمیت بسیار زیاد توجه به سرطان پستان دارد که زنان می‌توانند با خودآزمایی‌هایی در تشخیص زودهنگام این بیماری نقش داشته باشند.
متأسفانه در کشور ما اوج فراوانی سرطان پستان در بین زنان در دهه چهار و پنج عمرشان است که طبق گفته بسیاری از پزشکان یک دهه پایین‌‌تر از آمارهای جهانی است. به همین دلیل توصیه می‌شود تمام زنان زیر 40 سال به فاصله یک تا دو سال توسط پزشک معاینه شوند و از این سن به بعد، هر سال به پزشک مراجعه کنند. درواقع از چهل سالگی به بعد باید علاوه بر معاینات، ماموگرافی (تصویربرداری از پستان) هم سالانه انجام شود تا با تکرار این بررسی‌‌ها به‌صورت منظم، بتوان سرطان پستان را در مراحل اولیه شناسایی و نسبت به درمان قطعی آن اقدام نمود.
البته ناگفته نماند خوشبختانه این سرطان از جمله سرطانهای قابل پیشگیری و قابل تشخیص زودرس است که با ارائه راهکارهای ویژه، می‌توان به کاهش مراجعه دیرهنگام و ارائه درمان مؤثر به‌منظور افزایش بقاء، کاهش مرگ و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی کرد.
سن، سابقه فامیلی، ژنتیک؛ عوامل خطر و ایجادکننده سرطان پستان
عوامل متعددی در بروز سرطان پستان دخیل هستند که مهمترین آن‌ها عبارتند از سن، سابقه فامیلی، عوامل ژنتیکی و هورمونی، اولین حاملگی بالای ۳۰ سال و...
باید بگویم از آنجا که سرطان پستان به‌عنوان یک بیماری جنس مؤنث شناخته شده، لذا جنس اغلب به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته نمی‌شود؛ چراکه به‌طورکلی تنها یک درصد سرطانهای پستان در جنس مذکر اتفاق می‌‌افتد. البته افزایش سن از عوامل خطر بسیار مهم در سرطان پستان است؛ سرطان پستان در زنان زیر 30 سال شایع نیست اما میانگین سن بروز سرطان پستان در زنان ایرانی بین 15-10 سال کمتر از کشورهای غربی است و بیشترین موارد سرطان پستان در بین سنین 49-40 سال گزارش می‌شود. علایم این سرطان نیز شامل توده یا تومور پستان، ترشح از نوک پستان، تغییرات پوست و نوک پستان است که البته در مراحل اولیه کاملاً بدون علامت است و به همین دلیل ماموگرافی توصیه می‌شود.
توده بدون درد؛ شایع ترین علامت
توده بدون درد شایع‌ترین علامت سرطان پستان است که در حدود 75 درصد موارد توسط خود بیمار یا معاینه ماهیانه کشف می‌شود و با توجه به این‌که توده هم در بیماری خوش‌خیم و هم‌بدخیم می‌تواند دیده شود، بهتر است در صورت لمس هر توده‌ای در پستان، به پزشک مراجعه شود.
ترشح از نوک پستان معمولاً به دنبال بیماری‌های خوش‌خیم پستان ایجاد می‌شود. با وجود این‌که وجود ترشحات نوک پستان در اغلب موارد همراه با سرطان پستان نیست، اما به دلیل احتمال وجود سرطان در همراهی با این علامت، بررسی دقیق آن ضروری است. ترشح خونی که خودبه‌خودی است و از یک پستان و یک مجرا خارج می‌شود، احتمال بیشتری برای همراهی با سرطان پستان دارد. ترشحاتی که شک به وجود سرطان را برمی‌انگیزند شامل ترشحات خونی یا آبکی، ترشحاتی که خودبه‌خودی و بدون فشار خارج می‌شوند، ترشحاتی که از یک پستان و از یک مجرای نوک پستان خارج می‌شود، ترشحاتی که همراه با توده باشد و ترشحات پس از یائسگی هستند.
فرورفتگی یا کشیدگی پوست پستان
تومور سرطانی همچان که نسوج اطراف خودش را درگیر می‌کند، باعث کوتاه شدن رباط‌های نگهدارنده پوست پستان می‌شود و این تغییر به نوبه خود فرورفتگی‌هایی در پوست ایجاد می‌کند. البته کشیدگی پوست یک یافته قطعی دال بر سرطان نیست و گاهی به دنبال بیماری‌های خوش‌خیم پستان نیز یافت می‌شود.
تغییرات نوک پستان
در برخی از افراد فرورفتگی نوک پستان ممکن است متعاقب شیردهی یا پس از دوران بلوغ و بدون نشانه خاصی ایجاد شود که قابل برگشت است، اما در سرطان این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممکن است وجود توده‌ای در زیر نوک پستان مشخص شود.
تغییر در اندازه پستان
گاهی اوقات نیز به علت بزرگی بیش از حد تومور در یک پستان، پستان‌ها از حالت متقارن خارج شده و به طور واضح پستان یک طرف بزرگ‌تر از طرف مقابل می‌شود. البته اندازه دو پستان در افراد سالم نیز کاملاً مشابه نیست، اما بزرگی یک پستان نسبت به طرف دیگر که اخیراً ایجاد شده باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل و تورم یک طرفه بازو و اندام فوقانی نیز می‌تواند از علائم بروز این سرطان باشد.
راهکارهای پیشگیری از سرطان پستان
سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان دهانه رحم، سرطان‌هایی است که به‌طور خاص صرفاً در زنان دیده می‌شود؛ البته به ندرت ممکن است مردان نیز مبتلا به سرطان پستان شوند. در ادامه ویژگی‌های هرکدام از این سرطانهای زنانه را بررسی می‌کنیم.
سرطان پستان
به گفته دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی میزان شیوع این سرطان در سال ۸۸، ۷۵۸۲ مورد یعنی ۲۳ درصد عنوان کرد. شهریور ماه سال جاری نیز دکتر علی قنبری‌مطلق، رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت، سرطان پستان را شایع‌ترین سرطان در زنان جهان خواند که میزان بروز آن در حال افزایش است. این آمارها نشان از اهمیت بسیار زیاد توجه به سرطان پستان دارد که زنان می‌توانند با خودآزمایی‌هایی در تشخیص زودهنگام این بیماری نقش داشته باشند.
متأسفانه در کشور ما اوج فراوانی سرطان پستان در بین زنان در دهه چهار و پنج عمرشان است که طبق گفته بسیاری از پزشکان یک دهه پایین‌‌تر از آمارهای جهانی است. به همین دلیل توصیه می‌شود تمام زنان زیر 40 سال به فاصله یک تا دو سال توسط پزشک معاینه شوند و از این سن به بعد، هر سال به پزشک مراجعه کنند. درواقع از چهل سالگی به بعد باید علاوه بر معاینات، ماموگرافی (تصویربرداری از پستان) هم سالانه انجام شود تا با تکرار این بررسی‌‌ها به‌صورت منظم، بتوان سرطان پستان را در مراحل اولیه شناسایی و نسبت به درمان قطعی آن اقدام نمود.
البته ناگفته نماند خوشبختانه این سرطان از جمله سرطانهای قابل پیشگیری و قابل تشخیص زودرس است که با ارائه راهکارهای ویژه، می‌توان به کاهش مراجعه دیرهنگام و ارائه درمان مؤثر به‌منظور افزایش بقاء، کاهش مرگ و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی کرد.
سن، سابقه فامیلی، ژنتیک؛ عوامل خطر و ایجادکننده سرطان پستان
عوامل متعددی در بروز سرطان پستان دخیل هستند که مهمترین آن‌ها عبارتند از سن، سابقه فامیلی، عوامل ژنتیکی و هورمونی، اولین حاملگی بالای ۳۰ سال و...
باید بگویم از آنجا که سرطان پستان به‌عنوان یک بیماری جنس مؤنث شناخته شده، لذا جنس اغلب به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته نمی‌شود؛ چراکه به‌طورکلی تنها یک درصد سرطانهای پستان در جنس مذکر اتفاق می‌‌افتد. البته افزایش سن از عوامل خطر بسیار مهم در سرطان پستان است؛ سرطان پستان در زنان زیر 30 سال شایع نیست اما میانگین سن بروز سرطان پستان در زنان ایرانی بین 15-10 سال کمتر از کشورهای غربی است و بیشترین موارد سرطان پستان در بین سنین 49-40 سال گزارش می‌شود. علایم این سرطان نیز شامل توده یا تومور پستان، ترشح از نوک پستان، تغییرات پوست و نوک پستان است که البته در مراحل اولیه کاملاً بدون علامت است و به همین دلیل ماموگرافی توصیه می‌شود.
توده بدون درد؛ شایع ترین علامت
توده بدون درد شایع‌ترین علامت سرطان پستان است که در حدود 75 درصد موارد توسط خود بیمار یا معاینه ماهیانه کشف می‌شود و با توجه به این‌که توده هم در بیماری خوش‌خیم و هم‌بدخیم می‌تواند دیده شود، بهتر است در صورت لمس هر توده‌ای در پستان، به پزشک مراجعه شود.
ترشح از نوک پستان معمولاً به دنبال بیماری‌های خوش‌خیم پستان ایجاد می‌شود. با وجود این‌که وجود ترشحات نوک پستان در اغلب موارد همراه با سرطان پستان نیست، اما به دلیل احتمال وجود سرطان در همراهی با این علامت، بررسی دقیق آن ضروری است. ترشح خونی که خودبه‌خودی است و از یک پستان و یک مجرا خارج می‌شود، احتمال بیشتری برای همراهی با سرطان پستان دارد. ترشحاتی که شک به وجود سرطان را برمی‌انگیزند شامل ترشحات خونی یا آبکی، ترشحاتی که خودبه‌خودی و بدون فشار خارج می‌شوند، ترشحاتی که از یک پستان و از یک مجرای نوک پستان خارج می‌شود، ترشحاتی که همراه با توده باشد و ترشحات پس از یائسگی هستند.
فرورفتگی یا کشیدگی پوست پستان
تومور سرطانی همچان که نسوج اطراف خودش را درگیر می‌کند، باعث کوتاه شدن رباط‌های نگهدارنده پوست پستان می‌شود و این تغییر به نوبه خود فرورفتگی‌هایی در پوست ایجاد می‌کند. البته کشیدگی پوست یک یافته قطعی دال بر سرطان نیست و گاهی به دنبال بیماری‌های خوش‌خیم پستان نیز یافت می‌شود.
تغییرات نوک پستان
در برخی از افراد فرورفتگی نوک پستان ممکن است متعاقب شیردهی یا پس از دوران بلوغ و بدون نشانه خاصی ایجاد شود که قابل برگشت است، اما در سرطان این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممکن است وجود توده‌ای در زیر نوک پستان مشخص شود.
تغییر در اندازه پستان
گاهی اوقات نیز به علت بزرگی بیش از حد تومور در یک پستان، پستان‌ها از حالت متقارن خارج شده و به طور واضح پستان یک طرف بزرگ‌تر از طرف مقابل می‌شود. البته اندازه دو پستان در افراد سالم نیز کاملاً مشابه نیست، اما بزرگی یک پستان نسبت به طرف دیگر که اخیراً ایجاد شده باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل و تورم یک طرفه بازو و اندام فوقانی نیز می‌تواند از علائم بروز این سرطان باشد.
راهکارهای پیشگیری از سرطان پستان
برای پیشگیرى از ابتلا به سرطان سینه توصیه مى‌شود به چربى‌هایى که مصرف مى‌کنید، دقت کنید. قطعاً بسیارى از انواع چربى‌ها، سبب افزایش سطح استروژن در بدن مى‌شود که خود خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش مى‌دهد. طبق تحقیقات به‌عمل آمده زنانى که حداقل چهار ساعت در هفته ورزش مى‌کنند در مقایسه با زنانى که فعالیت بدنى ندارند، ۳۷ درصد کمتر به سرطان سینه مبتلا مى‌شوند. اگر چهل سال یا بیشتر سن دارید، حتماً سالى یک بار ماموگرافى کنید، ماموگرافى ۲ تا ۵ سال قبل از آن‌که بتوان توده‌اى را در سینه لمس کرد، سرطان پستان را شناسایى مى‌کند. اگر هنوز عادت ماهیانه مى‌شوید، ۷ تا ۱۰ روز بعد از شروع قاعدگى خودتان پستان‌هایتان‌تان را معاینه کنید و اگر دیگر عادت ماهیانه نمى‌شوید، یک روز در ماه را مشخص کرده و هر ماه در آن روز پستان‌هایتان را معاینه کنید.
سرطان تخمدان
براساس گفته‌های دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی میزان شیوع سرطان تخمدان در سال 88، 1077 مورد یعنی3.3 درصد بود.
چهار نوع سرطان تخمدان وجود دارد که سه نوع آن از خود تخمدان منشأ می‌گیرد؛ چراکه در بافت تخمدان، سه نوع سلول داریم و براساس این‌که این سرطان از کدام سلول نشأت گرفته باشد، نوع سرطان را شناسایی می‌کنیم و دسته چهارم نیز سرطان‌هایی هستند که از اندام‌های دیگر بدن به تخمدان تهاجم پیدا میکنند؛ مثل سرطان پستان یا سرطان دستگاه گوارش.
اصولاً سرطان تخمدان سرطان شایعی نیست، اما جزو سرطان‌هایی است که آمار مرگ و میر بالایی دارد؛ یعنی زمانی که سرطان ایجاد می‌شود، احتمال این‌که بیمار به طور کامل درمان نشود، زیاد است. بر این اساس چهارمین علت مرگ بر اثر سرطان در زنان سرطان تخمدان است که آمار شیوع بالایی ندارد. یعنی اگر یک خانم را از بدو تولد تا 80 سالگی در نظر بگیریم، شانس این‌که دچار سرطان تخمدان شود، یک درصد است؛ اما در مقابل، شانس این‌که یک زن از بدو تولد تا 80 سالگی دچار سرطان پستان شود یک در 10 است؛ یعنی نسبت آن 10 برابر بیشتر از سرطان تخمدان است.
براساس گفته‌های دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی میزان شیوع سرطان تخمدان در سال 88، 1077 مورد یعنی3.3 درصد بود.
چهار نوع سرطان تخمدان وجود دارد که سه نوع آن از خود تخمدان منشأ می‌گیرد؛ چراکه در بافت تخمدان، سه نوع سلول داریم و براساس این‌که این سرطان از کدام سلول نشأت گرفته باشد، نوع سرطان را شناسایی می‌کنیم و دسته چهارم نیز سرطان‌هایی هستند که از اندام‌های دیگر بدن به تخمدان تهاجم پیدا میکنند؛ مثل سرطان پستان یا سرطان دستگاه گوارش.
اصولاً سرطان تخمدان سرطان شایعی نیست، اما جزو سرطان‌هایی است که آمار مرگ و میر بالایی دارد؛ یعنی زمانی که سرطان ایجاد می‌شود، احتمال این‌که بیمار به طور کامل درمان نشود، زیاد است. بر این اساس چهارمین علت مرگ بر اثر سرطان در زنان سرطان تخمدان است که آمار شیوع بالایی ندارد. یعنی اگر یک خانم را از بدو تولد تا 80 سالگی در نظر بگیریم، شانس این‌که دچار سرطان تخمدان شود، یک درصد است؛ اما در مقابل، شانس این‌که یک زن از بدو تولد تا 80 سالگی دچار سرطان پستان شود یک در 10 است؛ یعنی نسبت آن 10 برابر بیشتر از سرطان تخمدان است.
شیوع بیشتر این بیماری در سنین بعد از یائسگی است. البته یک‌سری از سرطانهای تخمدان وجود دارد که از خود تخمک‌ها منشأ می‌گیرند یا از سلول‌های جنسی که متأسفانه در افراد جوان و در سنین قبل از بلوغ هم ممکن است بروز کند.
علایم اولیه مشخصی ندارد
این سرطان درواقع از جمله سرطان‌هایی است که علایم مشخص و دقیقی ندارد، اما ممکن است علایم به صورت دردهای مبهم شکمی، سوءهاضمه، احساس سنگینی، اختلال در قاعدگی و خونریزی در افراد یائسه بروز کند. البته زمانی که این بیماری پیشرفت می‌کند، به‌صورت تورم شکم و تجمع مایع داخل شکم خود را نشان می‌دهد. البته هنوز روش سودمندی که مقرون به صرفه باشد و بتوان آن را برای غربالگری کل جامعه زنان استفاده کرد، وجود ندارد.
توجه به سابقه خانوادگی
این سرطان درواقع از جمله سرطان‌هایی است که علایم مشخص و دقیقی ندارد، اما ممکن است علایم به صورت دردهای مبهم شکمی، سوءهاضمه، احساس سنگینی، اختلال در قاعدگی و خونریزی در افراد یائسه بروز کند. البته زمانی که این بیماری پیشرفت می‌کند، به‌صورت تورم شکم و تجمع مایع داخل شکم خود را نشان می‌دهد. البته هنوز روش سودمندی که مقرون به صرفه باشد و بتوان آن را برای غربالگری کل جامعه زنان استفاده کرد، وجود ندارد.
توجه به سابقه خانوادگی
گرچه علایم مشخصی برای تشخیص بیماری وجود ندارد، اما توجه به برخی نکات می‌تواند در پیشگیری و تشخیص زودهنگام آن مؤثر باشد؛ از جمله سابقه خانوادگی فرد در ابتلا به سرطان‌هایی مثل تخمدان و یا پستان. درواقع اگر افراد درجه یک خانواده مثل مادر، خواهر، دختر، خاله و عمه مبتلا به سرطان تخمدان و یا حتی پستان بوده‌اند، شانس فرد در ابتلا به این بیماری زیاد خواهد بود. برخی عوامل موجب کاهش یا افزایش ابتلا به این سرطان می‌شود؛ تعداد زایمان‌ها و مصرف قرص‌های ضدبارداری در احتمال ابتلا به این بیماری اثرگذار هستند. به نظر می‌رسد مصرف داروهای باروری با افزایش احتمال ابتلا به این سرطان در ارتباط باشد؛ اگرچه هنوز به طور قطع اثبات نشده است.
روش های درمان/ شانس باروری
روش درمانی در این سرطان با توجه به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد و شخص قصد بارداری داشته باشد، امکان حفظ تخمدان مقابل به شرطی که درگیر نباشد وجود دارد، اما اگر هر دو تخمدان درگیر سرطان شده باشند، ممکن است که شانس حفظ آن‌ها برای باروری دیگر وجود نداشته باشد و ناچاراً بعد از درمان و جراحی و برداشتن تخمدان‌ها، فرد از روش‌های کمک باروری استفاده کند.
درمان به‌صورت جراحی است
درمان این نوع سرطان عمدتاً جراحی است که باید تومور همراه با تخمدان به‌طور کامل برداشته شده و پاکسازی کامل داخل شکمی صورت گرفته و بعد هم بیمار تحت شیمی درمانی قرار گیرد. اما یک‌سری از تومورهای تخمدانی هستند که در سنین جوانی، قبل از بلوغ و در زنانی که بین سنین ۲۰ تا ۳۰ سال هستند، دیده می‌شود و معمولاً در سلول‌های جنسی یعنی تخمک‌ها شاهد تومور هستیم. این تومورها معمولاً در اکثر موارد یک‌طرفه هستند؛ یعنی تنها یک تخمدان را درگیر میکنند و خیلی خوب به شیمی‌درمانی پاسخ می‌دهند و صددرصدشان بهبود یافته و امکان باروری در آن‌ها حفظ می‌شود.
روش‌های پیشگیری
برای کسانی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند یعنی مادر و خواهرشان دچار سرطان تخمدان بوده یا در خانواده‌شان سرطان پستان به کرار دیده شده است، بهترین روش پیشگیری استفاده از قرص‌های ضدبارداری است که معمولاً مصرف 5 سال این قرص‌ها موجب کاهش قابل توجهی در ابتلا به سرطان تخمدان می‌شود؛ البته در کنار معاینات دوره‌ای سالیانه. همچنین به تعداد معدودی از زنان که از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری هستند، جراحی‌های پیشگیرانه توصیه می‌شود. معمولاً بعد از سن 40 سالگی که دیگر فرد قصد بارداری ندارد، توصیه می‌شود برای کاهش ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان، توسط جراح، تخمدان‌ها از بدن زن خارج شود.
جدای از آن‌چه گفته شد بسیاری از کارشناسان برای کمک به پیشگیری از سرطان تخمدان مصرف غذاهای کم‌چرب، پرفیبر و کاهش مصرف گوشت قرمز و همچنین بارداری را پیشنهاد میکنند؛ اگرچه نباید تصمیم به بچه‌‌دار شدن را تنها بر مبنای کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار داد، اما بررسی‌‌ها نشان داده‌‌اند در زنانی که باردار شده‌‌اند نسبت به زنانی که باردار نشده‌‌اند، احتمال خطر سرطان تخمدان ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافته و اگر اولین فرزند یک زن قبل از ۳۰ سالگی او به دنیا آمده باشد، این خطر بیشتر کاهش می‌یابد.
سرطان رحم
گفته‌های دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی نشان می‌دهد در سال 88 سرطان رحم 937 مورد یعنی 2.8 درصد بود.
رحم یک عضو توخالی و گلابی شکل است که در قسمت پایین شکم بین مثانه و راست روده قرار دارد. دیواره‌های رحم از دو لایه بافتی تشکیل شده است: لایه داخلی و لایه خارجی. از دو گوشه بالایی رحم دو لوله ظریف، قابل انعطاف و نرم به نام لوله‌های رحمی به طرف دیواره جانبی لگن کشیده می‌شود که انتهای آن به‌صورت شیپور در محوطه شکم آزاد است. در زنانی که در سنین باروری هستند لایه داخلی رحم هر ماه رشد می‌کند و جدارش ضخیم می‌شود تا برای بارداری آماده شود.
فیبروم؛ مهمترین تومور خوش‌خیم
مهمترین تومور خوش‌خیم، فیبروم رحم است. فیبروم‌ها شایع‌ترین تومور خوش‌خیم رحم هستند. این تومورها بیشتر در حدود ۴۰ سالگی پیدا می‌شوند. یک زن ممکن است در یک زمان چند فیبروم داشته باشد. در بیشتر موارد فیبروم علایمی ندارند و احتیاج به درمان هم ندارند ولی باید توسط پزشک کنترل شوند. برحسب اندازه و محل تومورها، بعضی مواقع علایمی وجود دارد. این علایم عبارتند از:
1. خونریزی نامنظم؛
2. ترشح؛
3. تکرر ادرار.
وقتی فیبروم‌ها سبب خونریزی شدید شوند و با فشار روی اعضای مجاور ایجاد درد کنند، درمان جراحی یا طبی انجام می‌گیرد. وقتی زن به سن یائسگی می‌رسد، فیبروم‌ها کوچک می‌شوند و در پاره‌ای موارد خود‌به‌خود از بین می‌روند.
تومورهای بدخیم
این تومورها بافت‌ها و اعضای مجاور را مورد حمله قرار می‌دهند و همچنین از راه جریان خون و لنف به تمام نقاط بدن منتشر می‌شوند. سرطان رحم به استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد انتشار می‌یابد. خونریزی غیرعادی به‌خصوص بعد از یائسگی، شایع‌ترین علامت سرطان رحم است. خونریزی ممکن است کم یا زیاد باشد. سرطان رحم معمولاً بعد از یائسگی ایجاد می‌شود و به همین سبب خونریزی‌های دوران یائسگی نباید ساده تلقی شود. علائم زیر ممکن است با شروع سرطان رحم همراه باشند:
1. خونریزی و ترشح غیرعادی به‌خصوص بعد از یائسگی یا خونریزی زیاد هنگام عادت ماهانه؛
۲. اشکال یا درد در هنگام ادرار کردن؛
3. مقاربت دردناک؛
۴. درد در ناحیه لگن.
علایم یادشده در بالا ممکن است مربوط به سرطان رحم یا سایر شرایط غیرعادی باشد، ولی اغلب اوقات ارتباطی با سرطان ندارد. اگر زنی دچار یکی از علائم فوق شد، باید به پزشک مراجعه کند و پزشک با انجام معاینات و آزمایش‌های زیر متوجه بیماری خواهد شد:
۱. معاینات بالینی و آزمایشگاهی دستگاه‌های ادراری، تناسلی و گوارشی؛
2. نمونه برداری از لایه داخلی بافت رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ؛
روش درمانی در این سرطان با توجه به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد و شخص قصد بارداری داشته باشد، امکان حفظ تخمدان مقابل به شرطی که درگیر نباشد وجود دارد، اما اگر هر دو تخمدان درگیر سرطان شده باشند، ممکن است که شانس حفظ آن‌ها برای باروری دیگر وجود نداشته باشد و ناچاراً بعد از درمان و جراحی و برداشتن تخمدان‌ها، فرد از روش‌های کمک باروری استفاده کند.
درمان به‌صورت جراحی است
درمان این نوع سرطان عمدتاً جراحی است که باید تومور همراه با تخمدان به‌طور کامل برداشته شده و پاکسازی کامل داخل شکمی صورت گرفته و بعد هم بیمار تحت شیمی درمانی قرار گیرد. اما یک‌سری از تومورهای تخمدانی هستند که در سنین جوانی، قبل از بلوغ و در زنانی که بین سنین ۲۰ تا ۳۰ سال هستند، دیده می‌شود و معمولاً در سلول‌های جنسی یعنی تخمک‌ها شاهد تومور هستیم. این تومورها معمولاً در اکثر موارد یک‌طرفه هستند؛ یعنی تنها یک تخمدان را درگیر میکنند و خیلی خوب به شیمی‌درمانی پاسخ می‌دهند و صددرصدشان بهبود یافته و امکان باروری در آن‌ها حفظ می‌شود.
روش‌های پیشگیری
برای کسانی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند یعنی مادر و خواهرشان دچار سرطان تخمدان بوده یا در خانواده‌شان سرطان پستان به کرار دیده شده است، بهترین روش پیشگیری استفاده از قرص‌های ضدبارداری است که معمولاً مصرف 5 سال این قرص‌ها موجب کاهش قابل توجهی در ابتلا به سرطان تخمدان می‌شود؛ البته در کنار معاینات دوره‌ای سالیانه. همچنین به تعداد معدودی از زنان که از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری هستند، جراحی‌های پیشگیرانه توصیه می‌شود. معمولاً بعد از سن 40 سالگی که دیگر فرد قصد بارداری ندارد، توصیه می‌شود برای کاهش ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان، توسط جراح، تخمدان‌ها از بدن زن خارج شود.
جدای از آن‌چه گفته شد بسیاری از کارشناسان برای کمک به پیشگیری از سرطان تخمدان مصرف غذاهای کم‌چرب، پرفیبر و کاهش مصرف گوشت قرمز و همچنین بارداری را پیشنهاد میکنند؛ اگرچه نباید تصمیم به بچه‌‌دار شدن را تنها بر مبنای کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار داد، اما بررسی‌‌ها نشان داده‌‌اند در زنانی که باردار شده‌‌اند نسبت به زنانی که باردار نشده‌‌اند، احتمال خطر سرطان تخمدان ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافته و اگر اولین فرزند یک زن قبل از ۳۰ سالگی او به دنیا آمده باشد، این خطر بیشتر کاهش می‌یابد.
سرطان رحم
گفته‌های دکتر کیوان مجیدزاده، رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی نشان می‌دهد در سال 88 سرطان رحم 937 مورد یعنی 2.8 درصد بود.
رحم یک عضو توخالی و گلابی شکل است که در قسمت پایین شکم بین مثانه و راست روده قرار دارد. دیواره‌های رحم از دو لایه بافتی تشکیل شده است: لایه داخلی و لایه خارجی. از دو گوشه بالایی رحم دو لوله ظریف، قابل انعطاف و نرم به نام لوله‌های رحمی به طرف دیواره جانبی لگن کشیده می‌شود که انتهای آن به‌صورت شیپور در محوطه شکم آزاد است. در زنانی که در سنین باروری هستند لایه داخلی رحم هر ماه رشد می‌کند و جدارش ضخیم می‌شود تا برای بارداری آماده شود.
فیبروم؛ مهمترین تومور خوش‌خیم
مهمترین تومور خوش‌خیم، فیبروم رحم است. فیبروم‌ها شایع‌ترین تومور خوش‌خیم رحم هستند. این تومورها بیشتر در حدود ۴۰ سالگی پیدا می‌شوند. یک زن ممکن است در یک زمان چند فیبروم داشته باشد. در بیشتر موارد فیبروم علایمی ندارند و احتیاج به درمان هم ندارند ولی باید توسط پزشک کنترل شوند. برحسب اندازه و محل تومورها، بعضی مواقع علایمی وجود دارد. این علایم عبارتند از:
1. خونریزی نامنظم؛
2. ترشح؛
3. تکرر ادرار.
وقتی فیبروم‌ها سبب خونریزی شدید شوند و با فشار روی اعضای مجاور ایجاد درد کنند، درمان جراحی یا طبی انجام می‌گیرد. وقتی زن به سن یائسگی می‌رسد، فیبروم‌ها کوچک می‌شوند و در پاره‌ای موارد خود‌به‌خود از بین می‌روند.
تومورهای بدخیم
این تومورها بافت‌ها و اعضای مجاور را مورد حمله قرار می‌دهند و همچنین از راه جریان خون و لنف به تمام نقاط بدن منتشر می‌شوند. سرطان رحم به استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد انتشار می‌یابد. خونریزی غیرعادی به‌خصوص بعد از یائسگی، شایع‌ترین علامت سرطان رحم است. خونریزی ممکن است کم یا زیاد باشد. سرطان رحم معمولاً بعد از یائسگی ایجاد می‌شود و به همین سبب خونریزی‌های دوران یائسگی نباید ساده تلقی شود. علائم زیر ممکن است با شروع سرطان رحم همراه باشند:
1. خونریزی و ترشح غیرعادی به‌خصوص بعد از یائسگی یا خونریزی زیاد هنگام عادت ماهانه؛
۲. اشکال یا درد در هنگام ادرار کردن؛
3. مقاربت دردناک؛
۴. درد در ناحیه لگن.
علایم یادشده در بالا ممکن است مربوط به سرطان رحم یا سایر شرایط غیرعادی باشد، ولی اغلب اوقات ارتباطی با سرطان ندارد. اگر زنی دچار یکی از علائم فوق شد، باید به پزشک مراجعه کند و پزشک با انجام معاینات و آزمایش‌های زیر متوجه بیماری خواهد شد:
۱. معاینات بالینی و آزمایشگاهی دستگاه‌های ادراری، تناسلی و گوارشی؛
2. نمونه برداری از لایه داخلی بافت رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ؛
۳. انجام آزمایش پاپاسمیر (نمونه‌ای از سلول‌های گردن رحم و بالای مهبل جمع‌آوری و برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌شود).
علل سرطان رحم
علت واقعی سرطان رحم مشخص نیست و پزشکان به‌ندرت می‌توانند توضیح دهند چرا یک زن سرطان می‌گیرد و دیگری نمی‌گیرد. آن‌چه واضح است، این است که سرطان رحم به علت یک آسیب یا صدمه ایجاد نمی‌شود، مسری نیست و کسی از دیگری سرطان نمی‌گیرد. اما عواملی به‌عنوان عوامل خطر همواره در این زمینه مطرح می‌شود که دوری از آن‌ها می‌تواند فرد را تا حدودی از ابتلا دور نگه دارد:
۱. سن: سرطان رحم بیشتر در زنان ۵۰ سال به بالا شایع است. خطر ابتلا با افزایش سن زیاد می‌شود؛
2. درمان با استروژن: در زنانی که در دوران یائسگی برای برطرف کردن علایم این دوران یا جلوگیری از پوکی استخوان و کم‌کردن خطرات بیماری‌های قلبی و سکته، استروژن مصرف میکنند، شانس ابتلا به سرطان رحم بیشتر است. استفاده طولانی و به مقدار زیاد این خطر را افزایش می‌دهد؛
۳. چاقی: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنان چاق ۲ برابر زنان با وزن معمولی است؛
4. دیابت و فشار خون بالا: بعضی از دانشمندان اعتقاد دارند که دیابت و فشار خون بالا، خطر ابتلا به سرطان رحم را بیشتر می‌کند؛
۵. سایر سرطان‌ها: خطر بروز سرطان رحم در مبتلایان به سرطان روده بزرگ و پستان بیشتر است؛
6. نژاد: خطر ابتلا در نژاد سفید بیشتر از نژاد سیاه است؛
علت واقعی سرطان رحم مشخص نیست و پزشکان به‌ندرت می‌توانند توضیح دهند چرا یک زن سرطان می‌گیرد و دیگری نمی‌گیرد. آن‌چه واضح است، این است که سرطان رحم به علت یک آسیب یا صدمه ایجاد نمی‌شود، مسری نیست و کسی از دیگری سرطان نمی‌گیرد. اما عواملی به‌عنوان عوامل خطر همواره در این زمینه مطرح می‌شود که دوری از آن‌ها می‌تواند فرد را تا حدودی از ابتلا دور نگه دارد:
۱. سن: سرطان رحم بیشتر در زنان ۵۰ سال به بالا شایع است. خطر ابتلا با افزایش سن زیاد می‌شود؛
2. درمان با استروژن: در زنانی که در دوران یائسگی برای برطرف کردن علایم این دوران یا جلوگیری از پوکی استخوان و کم‌کردن خطرات بیماری‌های قلبی و سکته، استروژن مصرف میکنند، شانس ابتلا به سرطان رحم بیشتر است. استفاده طولانی و به مقدار زیاد این خطر را افزایش می‌دهد؛
۳. چاقی: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنان چاق ۲ برابر زنان با وزن معمولی است؛
4. دیابت و فشار خون بالا: بعضی از دانشمندان اعتقاد دارند که دیابت و فشار خون بالا، خطر ابتلا به سرطان رحم را بیشتر می‌کند؛
۵. سایر سرطان‌ها: خطر بروز سرطان رحم در مبتلایان به سرطان روده بزرگ و پستان بیشتر است؛
6. نژاد: خطر ابتلا در نژاد سفید بیشتر از نژاد سیاه است؛
۷. سایر موارد: نازائی، نامنظم بودن عادت ماهانه و یائسگی دیررس هم از دیگر عوامل خطرساز هستند.
درمان
درمان اغلب به روش جراحی صورت می‌گیرد و در مواردی هم از اشعه‌درمانی استفاده می‌شود. تعداد کمی از بیماران با شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی معالجه می‌شوند. انتخاب روش درمانی به اندازه تومور، شرایط هورمونی بیمار، سن، وضعیت عمومی بیمار و به‌خصوص درجه‌بندی سرطان رحم بستگی دارد. منظور از درجه‌بندی این است که آیا سرطان در مراحل اولیه است و فقط بافت رحم را مبتلا کرده یا به اعضای مجاور نیز حمله کرده و انتشار یافته است.
سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم نیز از دیگر سرطانهای ویژه زنان است که نباید آن را با سرطان رحم اشتباه گرفت. سالانه نیم میلیون نفر در جهان به سرطان دهانه رحم یا سرویکس دچار می‌شوند. رفتارهای پرخطر جنسی یکی از علل عمده زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری است. این سرطان به‌عنوان دومین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان، پس از سرطان پستان شناخته می‌شود. درواقع این سرطان از رشد بافت سرطانی بدخیم از ناحیه گردن رحم نشأت می‌گیرد و به‌طور نامنظم و فزآینده‌ای تکثیر می‌شود.
پزشکان معتقدند از آنجا که تبدیل مرحله نهفته این سرطان به فاز تهاجمی آن سال‌ها طول می‌کشد، می‌توان با انجام سالانه تست پاپاسمیر (نمونه سلولی گردن رحم)، سرطان این ناحیه را در مراحل زودرس شناسایی و در جهت درمان به موقع آن اقدام کرد. تحقیقات نشان می‌دهد از زمان به‌کارگیری تست پاپاسمیر، مرگ و میر ناشی از این بیماری به میزان 70 درصد کاهش یافته است؛ به همین خاطر پزشکان توصیه میکنند سالی یک‌بار این نمونه‌گیری توسط متخصص زنان یا مامای ورزیده صورت گیرد.
خونریزی؛ مهمترین مشخصه سرویکس
شیوع این بیماری عمدتاً در سنین پس از یائسگی بوده و مهمترین مشخصه آن «خونریزی» است که ممکن است این خونریزی پس از یائسگی اتفاق بیفتد یا به‌صورت خونریزی‌های نامرتب، حول و حوش سن یائسگی باشد. در مراحل پیشرفته بیماری، شایع‌ترین علت؛ خونریزی غیرطبیعی واژینال است. این خونریزی ممکن است به صورت خونریزی بین 2 عادت ماهیانه و خونریزی پس از نزدیکی باشد که البته گاهی ترشحات بدبو، رقیق و خونی نیز دیده شده است، فشار یا درد لگنی و تورم پاها نیز از دیگر علایم این بیماری است. درواقع ویروس (HPV) را می‌توان از علل اساسی سرطان دهانه رحم ذکر کرد که دارای انواع پرخطر و کم خطر است؛ نوع کم‌خطر آن اغلب باعث زگیل تناسلی شده و نوع پرخطر آن بیشتر تبدیل به سرطان می‌شود. البته هر زنی در طول زندگی خود احتمال ابتلا به این ویروس را دارد که حدود ۹۰ درصد این عفونت‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند.
معمولاً سن شیوع سرطان دهانه رحم از ۵۰ سالگی به بعد است و زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند، ۲ تا ۳ برابر سایرین، مستعد این بیماری هستند. همچنین یائسگی دیرهنگام، چاقی و اضافه وزن بیش از ۱۰ کیلوگرم، فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد.
بروز این بیماری یک یا دو دهه طول می‌کشد؛ یعنی فردی که به ویروس HPV آلوده می‌شود، بلافاصله این بیماری در آن ظهور و بروز نمی‌کند، لکن رفتارهای پرخطر جنسی از مهمترین عوامل انتقال این ویروس است و متأسفانه هر چه رعایت اخلاق در ارتباطات جنسی نادیده گرفته شود، شیوع این سرطان نیز افزایش پیدا می‌کند.
چگونه از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم؟
انجام معاینات دوره‌ای سالانه یکی از مهمترین عوامل پیشگیری است. انجام تست پاپاسمیر یک سال پس از اولین مقاربت باید صورت بگیرد و در واقع می‌توان گفت زودترین زمان برای انجام این آزمایش، یک سال پس از ازدواج است. این روش غربالگری باعث شده است که ۷۵ درصد خطر سرطان گردن رحم کاهش یابد. افرادی که در خانواده سابقه سرطان پستان، رحم، تخمدان، روده و... دارند، باید به‌هوش باشند که به محض مشاهده خونریزی‌های نامرتب به پزشک مراجعه کنند. همچنین درمان سریع کیست‌ها نیز مهم است؛ البته کیست‌های دهانه رحم که بر اثر زایمان ایجاد می‌شوند، زمینه‌ساز سرطان نیستند. این کیست‌ها باید هر چه سریع‌تر درمان شوند؛ چراکه اگر التهاب آن بیش از حد شود، ویروس (HPV) زودتر وارد سلول‌ها می‌شود. بنابراین یکی از راه‌های درمانی آن، استفاده از کرم‌های واژینال و یا استفاده از «فریز» و ایجاد پوشش مناسب به روی سلول‌هاست. یک روش دیگر، واکسن HPV است. با تزریق این واکسن برای سنین بین ۱۴ تا ۲۶ سال به‌خصوص در سنین قبل از ازدواج، می‌توان جلوی سرطانهای احتمالی را گرفت.
درمان اغلب به روش جراحی صورت می‌گیرد و در مواردی هم از اشعه‌درمانی استفاده می‌شود. تعداد کمی از بیماران با شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی معالجه می‌شوند. انتخاب روش درمانی به اندازه تومور، شرایط هورمونی بیمار، سن، وضعیت عمومی بیمار و به‌خصوص درجه‌بندی سرطان رحم بستگی دارد. منظور از درجه‌بندی این است که آیا سرطان در مراحل اولیه است و فقط بافت رحم را مبتلا کرده یا به اعضای مجاور نیز حمله کرده و انتشار یافته است.
سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم نیز از دیگر سرطانهای ویژه زنان است که نباید آن را با سرطان رحم اشتباه گرفت. سالانه نیم میلیون نفر در جهان به سرطان دهانه رحم یا سرویکس دچار می‌شوند. رفتارهای پرخطر جنسی یکی از علل عمده زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری است. این سرطان به‌عنوان دومین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان، پس از سرطان پستان شناخته می‌شود. درواقع این سرطان از رشد بافت سرطانی بدخیم از ناحیه گردن رحم نشأت می‌گیرد و به‌طور نامنظم و فزآینده‌ای تکثیر می‌شود.
پزشکان معتقدند از آنجا که تبدیل مرحله نهفته این سرطان به فاز تهاجمی آن سال‌ها طول می‌کشد، می‌توان با انجام سالانه تست پاپاسمیر (نمونه سلولی گردن رحم)، سرطان این ناحیه را در مراحل زودرس شناسایی و در جهت درمان به موقع آن اقدام کرد. تحقیقات نشان می‌دهد از زمان به‌کارگیری تست پاپاسمیر، مرگ و میر ناشی از این بیماری به میزان 70 درصد کاهش یافته است؛ به همین خاطر پزشکان توصیه میکنند سالی یک‌بار این نمونه‌گیری توسط متخصص زنان یا مامای ورزیده صورت گیرد.
خونریزی؛ مهمترین مشخصه سرویکس
شیوع این بیماری عمدتاً در سنین پس از یائسگی بوده و مهمترین مشخصه آن «خونریزی» است که ممکن است این خونریزی پس از یائسگی اتفاق بیفتد یا به‌صورت خونریزی‌های نامرتب، حول و حوش سن یائسگی باشد. در مراحل پیشرفته بیماری، شایع‌ترین علت؛ خونریزی غیرطبیعی واژینال است. این خونریزی ممکن است به صورت خونریزی بین 2 عادت ماهیانه و خونریزی پس از نزدیکی باشد که البته گاهی ترشحات بدبو، رقیق و خونی نیز دیده شده است، فشار یا درد لگنی و تورم پاها نیز از دیگر علایم این بیماری است. درواقع ویروس (HPV) را می‌توان از علل اساسی سرطان دهانه رحم ذکر کرد که دارای انواع پرخطر و کم خطر است؛ نوع کم‌خطر آن اغلب باعث زگیل تناسلی شده و نوع پرخطر آن بیشتر تبدیل به سرطان می‌شود. البته هر زنی در طول زندگی خود احتمال ابتلا به این ویروس را دارد که حدود ۹۰ درصد این عفونت‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند.
معمولاً سن شیوع سرطان دهانه رحم از ۵۰ سالگی به بعد است و زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند، ۲ تا ۳ برابر سایرین، مستعد این بیماری هستند. همچنین یائسگی دیرهنگام، چاقی و اضافه وزن بیش از ۱۰ کیلوگرم، فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد.
بروز این بیماری یک یا دو دهه طول می‌کشد؛ یعنی فردی که به ویروس HPV آلوده می‌شود، بلافاصله این بیماری در آن ظهور و بروز نمی‌کند، لکن رفتارهای پرخطر جنسی از مهمترین عوامل انتقال این ویروس است و متأسفانه هر چه رعایت اخلاق در ارتباطات جنسی نادیده گرفته شود، شیوع این سرطان نیز افزایش پیدا می‌کند.
چگونه از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم؟
انجام معاینات دوره‌ای سالانه یکی از مهمترین عوامل پیشگیری است. انجام تست پاپاسمیر یک سال پس از اولین مقاربت باید صورت بگیرد و در واقع می‌توان گفت زودترین زمان برای انجام این آزمایش، یک سال پس از ازدواج است. این روش غربالگری باعث شده است که ۷۵ درصد خطر سرطان گردن رحم کاهش یابد. افرادی که در خانواده سابقه سرطان پستان، رحم، تخمدان، روده و... دارند، باید به‌هوش باشند که به محض مشاهده خونریزی‌های نامرتب به پزشک مراجعه کنند. همچنین درمان سریع کیست‌ها نیز مهم است؛ البته کیست‌های دهانه رحم که بر اثر زایمان ایجاد می‌شوند، زمینه‌ساز سرطان نیستند. این کیست‌ها باید هر چه سریع‌تر درمان شوند؛ چراکه اگر التهاب آن بیش از حد شود، ویروس (HPV) زودتر وارد سلول‌ها می‌شود. بنابراین یکی از راه‌های درمانی آن، استفاده از کرم‌های واژینال و یا استفاده از «فریز» و ایجاد پوشش مناسب به روی سلول‌هاست. یک روش دیگر، واکسن HPV است. با تزریق این واکسن برای سنین بین ۱۴ تا ۲۶ سال به‌خصوص در سنین قبل از ازدواج، می‌توان جلوی سرطانهای احتمالی را گرفت.
پ
منبع:
مهرخانه
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼