پیشگیری از زایمان زودرس، شدنی است؟

هر زن بارداری در معرض خطر زایمان زودرس است، اما بیشتر زنان تصور می کنند که این مشکل هرگز برای آنها اتفاق نمی افتد. زمانی که آنها با زایمان زودرس روبرو می شوند نمی دانند که چه گزینه ای را انتخاب کنند.

بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنانی که قبلا زایمان زودرس را تجربه کرده اند، زایمان بعدی آنها در وقت مناسب و در زمان رشد کامل بچه خواهد بود. شانس زایمان به موقع نوزاد در افرادی که مادر و پزشک، خطر زایمان زودرس را مدیریت می کنند، بالاتر می رود. در هر حال موارد زیر را با پزشک یا مامای خود مطرح کنید.

آیا می توانید از زایمان زودرس و تولد فرزند نارس جلوگیری کنید؟

ارتفاع گردن رحم یا دهانه رحم یا سرویکس و دیگر تغییرات گردنی

مطالعات زیادی نشان داده است که ارتفاع گردن یا دهانه رحم یا همان سرویکس، تقریبا در هفته 20 تا 24 بارداری، شاخص مهمی در تشخیص خطر زایمان زودرس است. ارتفاع گردن رحم توسط ترانس واژینال به دقت اندازه گیری می شود. پزشک معمولا چنین سونوگرافی را پیشنهاد نمی کند مگر اینکه بیمار خود متقاضی انجام آن باشد.

ارتفاع نرمال گردن یا دهانه رحم زمانی که باردار نیستید، 4 تا 5 سانتی متر می باشد.

گردن رحمی کوتاه چیست؟

مطالعه ای در هفته ۲۴ بارداری نشان داده شده است که متوسط ارتفاع گردن، ۳.۵ سانتی متر است. زمانی که ارتفاع گردن کمتر از ۲.۲ سانتی متر است، زن به احتمال ۲۰% زایمان زودرس خواهد داشت.

مطالعه دیگر نشان داد زمانی که ارتفاع گردن رحم ۱.۵ سانتی متر یا کمتر باشد، خطر زایمان زودرس خود بخودی تا ۵۰ درصد افزایش می یابد. انتظار می رود، ارتفاع گردن در بارداری کوتاهتر باشد، اما ارتفاع ۳ تا ۳.۵ سانتی متر تا قبل هفته ۳۲ تا ۳۶ بارداری انتظار نمی رود.

- در هفته ۱۶ تا ۲۰ بارداری، ارتفاع نرمال گردن رحم ۴ تا ۴.۵ سانتی متر می باشد.

- در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری، ارتفاع نرمال گردن رحم ۳.۵ تا ۴ سانتی متر می باشد.

- در هفته ۳۲ تا ۳۶ بارداری، ارتفاع نرمال گردن رحم ۳ تا ۳.۵ سانتی متر می باشد.

اکثر پزشکان حدود هفته ۲۰ بارداری، سونوگرافی از روی شکم را پیشنهاد می دهند. می توانید ارتفاع گردن یا دهانه رحم را از سونوگراف سوال کنید، و اندازه آن را یادداشت کنید. اگر ارتفاع زیر ۴ سانتی متر است و شما هر علامتی از زایمان زودرس را در این هفته دارید، سونوگرافی ترانس واژینال را تقاضا کنید بنابراین این اندازه گیری می تواند با اندازه گیری قبلی قابل مقایسه باشد.

یک گردن رحم کوتاه بین ۲۰ تا ۲۴ هفته بهترین پیشگویی کننده برای زایمان زودرس است:

- ارتفاع کمتر از ۱ سانتی متر: به معنی اینکه احتمالا زایمان در ۳۲ هفته اتفاق می افتد.

- ارتفاع کمتر از ۱.۵ سانتی متر: به معنی اینکه احتمالا زایمان در ۳۳ هفته اتفاق می افتد.

- ارتفاع کمتر از ۲ سانتی متر: به معنی اینکه احتمالا زایمان در ۳۴ هفته اتفاق می افتد.

- ارتفاع کمتر از ۲.۵ سانتی متر: به معنی اینکه احتمالا زایمان در ۳۶.۵ هفته اتفاق می افتد.

با سونوگرافی داخل واژن می توان بالا و پایین گردن رحم را مشاهده کرد. چون بخش بالایی گردن رحم حالت قیفی، کوتاهتر به نظر می رسد. بخش پهن قیف نزدیکتر به رحم شماست و باریکترین بخش به سمت واژن است. زمانی که گردن رحم، کوتاهتر می شود در سونوگرافی شبیه "V" می شود و سپس شبیه "U". گردن رحم شبیه یک لوله است. قبل از هفته ۲۵ بارداری، باریک و کوتاه شدن بیش از ۵۰% این اندام قیفی شکل در زنان، تا ۸۰% در معرض خطر زایمان زودرس هستند.

پزشک سونوگرافی واژینال را پیشنهاد می دهد و معاینه نیز می کند تا ببیند اگر سرویکس، نرم، نازک یا گشاد شده است می تواند نشانه هایی از زایمان یا پیشرفت مراحل زایمان باشد.

تزریقات پروژسترونی، شیاف ها و ژل برای درمان و پیشگیری از زایمان زودرس

وقتی پزشک تشخیص احتمال زایمان زودرس را می دهد، با تزریق درون ماهیچه ای 17 آلفا-هیدروکسی پروژسترون کپروت (که 17P, 17-OHP یا به زبان ساده تر پروژسترون نامیده می شود) هفته ای یکبار درمان را انجام می دهد. در مطالعه ای، زنان تزریق پروژسترون را بین هفته های 16 و 21 آغاز کردند و تا زمان زایمان یا تا هفته 37 ادامه دادند. زنان در این گروه تحت تحقیق، 34 درصد کمتر دچار زایمان زودرس شده اند نسبت به زنانی که از پلاسیبو استفاده کرده اند نرخ زایمان زودرس قبل از 32 هفته به میزان 42% کاهش پیدا کرد. در مطالعه کوچکتری، مشخص شد زنانی که از شامپوهای پروژسترونی واژینال استفاده کرده اند، نرخ زایمان به 2.7% رسید که در مقایسه با 18.6% در گروه پلاسیبو بسیار پایین آمده است.

اثرات جانبی تزریق، درد در محل تزریق است و مانند نیش زدن پشه می سوزد. درد، خارش و سفت و قلنبه شدن در محل تزریق، از زنی به زن دیگر متفاوت است و حتی نوع تزریق نیز متفاوت است.

در ترکیب نتایج پنج تحقیق نشان داده شده است که استفاده از ژل پروژسترون واژینال در زنانی که سرویکس کوتاهی دارند اما نشانه های زایمان زودرس را ندارند، قبل از هفته 33، به میزان 42% خطر زایمان زودرس را کاهش می دهد. کاهش چشمگیری در نرخ زایمان زودرس قبل از هفته های 35، 34، 30 و 28 داشته اند بنابراین بایستی از پزشک خود در باره دوز دارو و انتخاب بهترین روش برای شما سوال کنید.

اگر تجربه زایمان زودرس در بارداری های قبلی داشته اید و یا گردن رحم کوتاهی دارید، در طی بارداری از پزشک بخواهید تا در مورد فواید پروژسترون و نسخه مربوطه توضیح دهد.

جراحی سرکلاژ

سرکلاژ، دوختن و بخیه زدن اطراف دهانه رحم است تا از گشادشدگی آن زودتر از موعد، جلوگیری شود. انواع سرکلاژ شکمی و مهبلی (واژنی) وجود دارد. دو نوع سرکلاژ واژنی به نامهای مک دونالد و شیرودکار وجود دارد. هر دوی اینها با بخیه های متفاوت و مختلف انجام می شود. سرکلاژ شکمی در حین بارداری یا پیش از آن انجام می شود و معمولا بعد از شکست روش واژنی این روش انجام می شود.

نقص های گردن رحمی نوعی است که اتساع بدون درد گردن، سبب شکست بارداری یا زایمان زودرس می شود. در بیشتر نمونه ها، تشخیص، زمانی انجام می شود که زن برای انجام کنترل های ماهانه یا سونوگرافی نزد پزشک رفته است و به طور اتفاقی متوجه می شوند که دهانه رحم گشاد شده است. آنچه که بدون درد آغاز شده ممکن است تبدیل به زایمان زودرس به علت اتساع به یکباره گردن رحم شود.

زمانی که برای زن برای اولین بار تشخیص نقص گردن یا دهانه رحم داده می شود، پزشک در سه ماهه دوم، سرکلاژ را انجام می دهد. برای زنان با سابقه نقص دهانه رحم در بارداری قبلی، سرکلاژ در پایان سه ماهه اول انجام می شود.

فعالیتهای خود را محدود کنید

اگر قبل از هفته 37 انقباضاتی دارید، پزشک، فعالیتهای شما را محدود می کند. برخی انقباضات برکستون هیکس یا "انقباضات مکرر" نامیده می شود که تا حدی طبیعی است اما اگر شک دارید در این باره با پزشک خود مشورت کنید. برخی زنان، رحم تحریک پذیر دارند، برای این زنان، انقباضات ممکن است به خاطر انجام هر فعالیتی مثل خم شدن، بالا و پایین رفتن از پله و نزدیکی کردن باشد. یادداشت کنید چه مواقعی احساس سفت شدن شکم می کنید و چه فعالیتهایی سبب سفت شدن شکم شما می شود و آنها را برای پزشک شرح دهید.

محدود کردن فعالیتها کمک می کند زمانی که بچه در قسمت پایین در مقابل دهانه رحم نشسته است، فشار کمتری به واژن وارد شود. هر زمان که احساس کردید فشار افزایش پیدا کرد، با پزشک یا مامای خود تماس حاصل کنید به ویژه اگر هر یک از نشانه های زایمان زودرس را دارید. همچنین، در مورد ارتفاع دهانه رحم سوال کنید. یک گردن کوتاه رحمی می تواند سبب احساس فشار شود و تشخیص داشتن یک دهانه کوتاه می تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد.

مایعات و آب کافی بنوشید

خشک شدن بدن سبب می شود رحم شروع به انقباض کند. هر روز حداقل ۸ لیوان یا نوشیدنی های بدون کافئین دیگر بنوشید. حتی زمانی که هوا گرم است و در منزل یا محیط سقف دار هستید باز هم آب بیشتری بنوشید. مقدار مایع مصرفی شما به گونه ای باشد که رنگ ادرار شما روشن و شفاف باشد.

مثانه پر می تواند سبب انقباضات شود، و گاهی فشار زیاد ادرار نمی گذارد که به حمام یا توالت برسید. اگر در بیمارستان به خاطر زایمان زودرس بستری هستید، یکی از اولین چیزهایی که باید انجام شود، تزریق داخل وریدی مایعات است. چون زمانی که بدن شما خشک شود، حجم خون شما کاهش می یابد. کاهش حجم خون، سبب افزایش میزان غلظت هورمونهای منقبض کننده (اکسی توسین) می شود. مایعات داخل وریدی سبب درمان و جلوگیری از زایمان زودرس نمی شود، اما آبدار بودن بدن سبب می شود جریان خون به سمت رحم بهبود یابد و حجم مایع آمنیوتیک حفظ شود.

آسپرین با دوز پایین مصرف کنید

پری-اکلامپسیا برای 15% از زایمان های زودرس در ایالات متحده اتفاق می افتد. پری-اکلامپسیا (Pre-eclampsia) ازعوارض دوران بارداری و یک اختلال چندارگانی است. این بیماری یکی از علت‌های مهم مرگ و میر مادران باردار می‌باشد که باعث عوارضی و مادری می‌شود. این عارضه بعد از هفتهٔ بیستم بارداری رخ می‌دهد و با فشار خون سیستولیک بیشتر از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه و یا دیاستولیک بیشتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه که معمولاً همراه با پروتئینوری است تشخیص داده می‌شود.

استفاده از دوز پایین آسپرین در تحقیقات پزشکی برای کاهش خطر پری-اکلامپسیا تا 24% موثر واقع شده است و خطرتولد زودرس تا 14% کاهش می یابد. مطالعات نشان داده زنانی که از دوز پایین آسپرین (81 میلی گرم) در هر روز مصرف کنند، آسپرین داروی پیشگیری کننده بعد از هفته 12 بارداری است.

عوامل خطر برای پری-اکلامپسیا شامل سابقه پری-اکلامپسیا در بارداری های قبلی، محدودیت رشد درون رحمی (IUGR)، زایمان زودرس، قطع ناگهانی رشد یا مرگ جنینی است. عوامل خطری که مربوط به بارداری است شامل نوع یک یا دو دیابت های پیش-بارداری، فشار خون مزمن، بیماری کلیوی و بیماری های خود ایمنی است. خطر پری-اکلامپسیا همچنین در بارداری های بیش از یک بچه نیز بیشتر است.