بیماری سل در کودکان، علائم و درمان

سل یک عفونت است که توسط یک باکتری شناخته‌شده در بدن فرد به وجود می‌آید. در این مطلب می‌توانید با همه چیز از شروع، دلایل، علائم و درمان بیماری سل در کودکان آشنا شوید.

بیماری سل در کودک
سل عفونتی مسری است که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود. سل در اغلب موارد ریه‌ها را آلوده می‌کند اما می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن مانند ستون فقرات، کلیه‌ها و مغز نیز حمله کند.
سل دو مرحله دارد؛ یکی عفونت سل و دیگری بیماری سل. اگر کودکی عفونت سل داشته باشد، تعداد کمی باکتری‌ سل در بدنش وجود دارد، اما سیستم ایمنی بدن او مانع از ایجاد نشانه‌های سل می‌شود. اگر کودک بیماری سل داشته باشد، باکتری‌ها چند برابر شده‌اند و بروز علائم محتمل‌تر است. کسی که به باکتری سل آلوده شده است اما مبتلا به بیماری سل نیست، نمی‌تواند باکتری بیماری را به دیگران منتقل کند، اما باید برای جلوگیری از پیشرفت بیماری تحت درمان قرار بگیرد.
کودک می‌تواند بیماری سل را با استنشاق باکتری آن که با عطسه یا سرفه کردن فردی مبتلا به بیماری سل در هوا پخش می‌شود بگیرد. کودکان معمولاً سل را از بزرگسالان می‌گیرند و نه از بچه‌های دیگر. این به دلیل آن است که ترشحات مخاطی کودکان به ندرت حاوی مقدار زیادی باکتری سل است و سرفهٔ آنها به اندازه‌ای قوی نیست که قطره‌های بزاق را به هوا پخش کند.
پس از استنشاق باکتری‌های سل در هوا، آنها در ریه‌های کودک مستقر می‌شود و شروع به رشد می‌کنند. باکتری‌ها سپس می‌توانند از طریق جریان خون به کلیه‌ها، ستون فقرات و مغز بروند و امکان این گسترش باکتری در بدن کودکان بیشتر از بزرگسالان مبتلا به این بیماری است.

علائم سل در کودک
اگر کودکی سل داشته باشد، ممکن است برخی یا تمام علائم زیر را در او ببینید:
- تب مزمن
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- ضعف و بی‌حالی
- تعریق شبانه
همچنین سل ممکن است همراه با سرفه باشد یا نباشد.

عوامل مؤثر ابتلا به سل در کودک
سل یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است. طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، هر سال یک میلیون کودک مبتلا به سل می‌شوند و ۴۰۰ هزار نفر از آنها در اثر آن از دنیا می‌روند. در سال ۲۰۰۵، در همهٔ گروه‌های سنی مجموعاً حدود هشت میلیون مورد جدید از بیماری سل تشخیص داده شد. اما چه کودکانی بیشترین احتمال ابتلا به بیماری سل را دارند:
- کودکانی که در خانواده‌هایی با یک عضو بالغ مبتلا به سل زندگی می‌کنند.
- کودکانی که سیستم ایمنی ضعیف یا نوعی بیماری نقص سیستم ایمنی مانند اچ‌آی‌وی؛ HIV، دارند.
- کودکانی که در کشوری با آمار بالای ابتلا به سل متولد شده‌اند‌.
- کودکانی که در جوامعی با خدمات بهداشتی ضعیف زندگی می‌کنند.

مراجعه به پزشک برای بیماری سل
اگر حدس می‌زنید کودکتان به هر نحوی در معرض باکتری سل بوده است، مثلاً اگر کودکتان در تماس با شخصی مبتلا به سل بوده یا شما فکر می‌کنید که علائم سل را دارد، با پزشک کودک خود تماس بگیرید.
به خاطر داشته باشید که بچه‌های کوچک‌تر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های ثانویهٔ ناشی از سل مثل مننژیت هستند. بنابراین، بسیار حیاتی است که کودک بلافاصله برای تشخیص و درمان نزد پزشک برده شود.

تشخیص بیماری سل در کودک
اگر این احتمال وجود دارد که کودک شما مبتلا به سل باشد، پزشک تست پوستی توبرکولین را انجام خواهد داد. در این تست عصاره‌ای از باکتری‌های سل به ساعد کودک تزریق می‌شود و پزشک ناحیهٔ تست‌شده را پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت بررسی خواهد کرد. او در این بررسی به دنبال یک برآمدگی خواهد بود و اگر برآمدگی روی دست وجود داشته باشد، پزشک اندازه و سفتی آن را بررسی خواهد کرد تا بفهمد که نتیجهٔ تست مثبت است یا منفی.
از آنجا که ممکن است پس از آلوده شدن کودک به باکتری سل، دو تا ۱۲ هفته طول بکشد تا نتیجهٔ آزمایش مثبت شود، ممکن است در صورت منفی شدن نتیجهٔ تست، پرشک بخواهد پس از حدود سه ماه دوباره آن را تکرار کند.
مثبت شدن تست پوستی به این معنی است که کودک شما آلوده به سل است، اما امکان دارد هنوز به بیماری سل یا سل فعال مبتلا نشده باشد. اگر او فقط به باکتری آلوده شده باشد، به معنای آن است که باکتری‌های سل در سیستم بدنی‌اش وجود دارند، اما کودک هیچ علائمی ندارد و نمی‌تواند آن را به کسی منتقل کند.
در این صورت، کودک به عکس‌برداری از قفسهٔ سینه با اشعهٔ ایکس نیاز خواهد داشت تا مشخص شود که به بیماری سل مبتلا شده است یا خیر. اگر این عکس‌برداری عفونت را نشان دهد، پزشک ترشحات سرفهٔ کودک یا محتویات معدهٔ او را برای یافتن شواهد بیشتری از باکتری بررسی خواهد کرد. نتیجهٔ این بررسی، نوع درمان مورد نیاز کودکتان را تعیین خواهد کرد.

درمان سل در کودک
اگر کودک شما به سل آلوده شده اما هنوز دچار بیماری سل نشده است، باید برای مدت ۹ ماه هر روز دارویی به نام ایزونیازید را مصرف کند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. اما اگر کودک مبتلا به بیماری سل شده است، بسته به شدت بیماری، احتمالاً سه یا چهار دارو را برای مدت حداقل شش ماه مصرف خواهد کرد. پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که کودک همزمان چندین دارو را بخورد تا مبادا باکتری‌ها به هر یک از این داروها مقاوم باشند. پزشک همچنین به مراقبت‌های منظم برای بررسی روند پیشرفت درمان و بررسی عوارض جانبی احتمالی داروها نیاز دارد.
اگرچه حال کودک احتمالاً بعد از چند هفته مصرف دارو بهتر خواهد شد و علائم بهبود را نشان می‌دهد، باز هم بسیار حیاتی است که کل دورهٔ درمان دارویی خود را طی کند. اگر این کار را نکند، بیماری ممکن است به شکلی بسیار مقاوم‌تر در برابر داروها برگردد.